Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
20-09-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
15-09-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
15-09-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Avdel Elî Ebdo
15-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Asîa Kemal Çeto
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Cih
Til Ezêz
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Asîa Kemal Dawûd
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Azad Dexîl Tealo Xidir
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Cih
Til Benat
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jimare
Babet
  537,252
Wêne
  109,575
Pirtûk PDF
  20,235
Faylên peywendîdar
  103,821
Video
  1,533
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,332
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,874
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,992
عربي - Arabic 
30,550
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,997
فارسی - Farsi 
9,686
English - English 
7,553
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,671
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,190
Şehîdan 
4,217
Enfalkirî 
3,382
Pirtûkxane 
2,750
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,263
Cih 
1,156
Belgename 
291
Wêne û şirove 
181
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,296
MP4 
2,528
IMG 
200,896
∑   Hemû bi hev re 
235,044
Lêgerîna naverokê
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Piştî 19 rojan ji lêgerînê ...
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Cih
Koço
دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 8) كردستان جغرافياً وجيوسياسياً
Hevkarên Kurdîpêdiya êş û serkeftinên jinên Kurd ên hevdem di databasa xwe ya neteweyî de arşîv dike.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي - Arabic
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

دراسات في التاريخ الكردي القديم

دراسات في التاريخ الكردي القديم
$دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 8) كردستان جغرافياً وجيوسياسياً$
د. أحمد الخليل

ليست ثمة كلمة تُزعج أصحاب الذهنيات الاحتلالية كما تُزعجهم كلمة (كردستان)، ولا بأس عندهم من ذكر اسم (الكرد) عند الضرورة، ووصفهم بأنهم “جزء من النسيج الوطني” للدول التي خرجت من عباءة سايكس- پيكو، ولا بأس عندهم- عند الضرورة- في منح الكرد “حقوق المواطنة” الكاملة، لكنهم يحاولون بكل وسيلة تجاهل اسم (كردستان)، وشطبه من الخطاب السياسي والثقافي.
عُقدة اسم (كردستان):
أجل، إن اسم (كردستان) أصبح عقدة عند سلالات الفاشيين، ولاحظوا على سبيل المثال أن اسم (إقليم كردستان) المطلَق على جنوبي كردستان اكتسب شرعية دستورية في العراق، وبات معترفاً به في الخطاب السياسي الدولي، إلا أن سلالات الشوفينيين يصرّون إلى الآن على تجاهله في خطابهم السياسي والثقافي، ويستعملون بدلاً منه الاسم الاحتلالي الأثير عندهم (شمال العراق).
لماذا كل هذا التجاهل لاسم (كردستان)؟ ولماذا كل هذا التعتيم المنصبّ عليه؟ لأن سلالات الشوفينيين يدركون جيداً أن الإقرار بوجود (كردستان= وطن الكرد) يعني ضمناً الإقرار بحق الكرد في ملكية وطنهم وثرواته، ويعني حقَّهم في إقامة دولتهم المستقلة على ترابهم القومي، ويعني من ثَمّ إعادة رسم خريطة غربي آسيا، ويعني أيضاً تفكيك المستوطنات الغريبة التي زُرعت في كردستان، وإعادة المناطق الكردستانية المختطفة إلى الجسم الأساسي (كردستان).
وهكذا فإن البحث في (جغرافيا كردستان) موضوع في غاية الأهمية، وتمهيداً لذلك دعونا نلق الضوء على بعض المصطلحات الجغرافية والإثنية، بقصد تأصيلها، ولإزالة اللَّبس العالق بدلالاتها نتيجة التراكمات والتداخلات التاريخية والسياسية.
مصطلحات جغرافية:
• الشعوب الهندو- أوربية (الآرية): قسّم المؤرخون شعوب العالم إلى مجموعات كبرى، أهمها: الشعوب الهندو- أوربية، والسامية، والحامية، والأورال ألطائية، ومجموعات جنوب شرقي آسيا، والإسكيمو، وذكروا أن الشعوب الهندو-أوربية تضم الأوربيين والأمريكيين، والسلاڤ، والأرمن، والفرس، والميد، وآخرين، ويطلقون على هذه المجموعة اسم (الآريين) أيضًا.
وقد ورد في كتاب (انتصار الحضارة) للمؤرخ جيمس هنري برستد، أن مصطلح (الآريين) يطلق على الفرع الشرقي من الشعوب الهندو-أوربية، وهم: الميد، والفرس، والأرمن، ومن استقر في أفغانستان والهند. أما الأوربيون والأمريكيون فهم من الفرع الغربي؛ أي أن الآريين هم أبناء عمومة الأوربيين، وليسوا أجدادهم.
• إيران: في عصرنا هذا (إيران) دولة تقع شرقي كل من العراق وتركيا، وﮪذه التسمية مشتقة من كلمة (آرِيا) Ariya الواردة في الكتاب الزردشتي المقدس (أڤستا/أبستاق)، وهي تعني بلاد الآريين، كما أن كلمة (آري) في اللغات الآرية القديمة، ومنها السنسكريتية، تعني (السامي، النبيل)، كما أُطلق اسم (بلاد الآريين) على البلاد المعروفة الآن باسم (أفغانستان).
• الهضبة الإيرانية: هي شبه المثلث الواقع بين وادي نهر السند شرقًا ووادي دجلة غربًا، وتنبع أهميتها من كونها تصل آسيا الوسطى والشرق الأقصى بآسيا الغربية والشرق الأدنى.
• فارس: اسم (فارس) و(بلاد فارس) مشتق من اسم القبيلة الآرية الكبيرة التي استوطنت جنوب غربي بلاد إيران منذ الألف الأول قبل الميلاد كما مرّ، وورد اسم هذه القبيلة بصيغة (بَرْسا) Parsa، وﮪذا المصطلح كثير الورود في المصادر العربية والأوربية.
• ميديا: هي المنطقة التي استقرت فيها القبيلة الآرية الكبيرة الأخرى (ماداي)، أو (مادي) Madai، والتي وفدت إلى البلاد التي عُرفت بعد ذلك باسم كردستان، وكما أن (إيران) هي تاريخيًا نتاج (فارس) فإن (كردستان) هي نتاج (ميديا) .
ضوء على جغرافيا كردستان:
كردستان ليست فرضية، ولا هي اختراع جديد، إنها عريقة في تاريخ غربي آسيا، إنها الوطن الذي يمتد من بحيرة أُورمِيَه شرقاً إلى شواطئ البحر الأبيض المتوسط غرباً، ومن جبل آغري (أرارات) شمالاً إلى لورستان جنوباً، في هذا الوطن عاش أسلاف الكرد (الزاغروس- آريون)، وفيها أقاموا اتحادات القبائل التي تحوّلت بمرور الزمن إلى دول وممالك، فيها عاش الإيلاميون، والجوتيون، واللولو، والسوباريون، والكاشيون، والحوريون/ الميتانيون، والمنايون، والخَلْديون، والميديون، ومن أسلافهم هؤلاء ورث الكرد (كردستان)، ولم يسلبوه من أحد.
وقد ظهرت الحياة البشرية في كردستان منذ العصور الحجرية، إلى درجة أن قرية چَارْمو Jarmo الواقعة بين چَمْچَمال Jamjemal وسُليمانية (في جنوبي كردستان) تعدّ من أقدم القرى في الشرق الأوسط؛ إذ كانت موجودة قبل حوالي (5000 ق.م). وفي سنة (1949 م) اكتُشفت في كهف تَنْگي پَبْداTangi Pabda ، الواقع في جبال بَخْتياري إلى الشمال الشرقي من شُوشتر (تُسْتَر) بكردستان، بقايا إنسان عاش قبل حوالي مئة ألف سنة .
وتقع كردستان في جنوب غربي قارة آسيا، وفي المنطقة التي تُعرف الآن بالشرق الأوسط، وتحدّها شمالاً هضبة أرمينيا، وتعدّ الأقسام الشمالية والشرقية من كردستان جزءًا من تلك الهضبة. أما أقسامها الشمالية والغربية فهي جزء من هضبة الأناضول غربًا، كما أنها تتصل بالأقسام الشرقية للهضبة الإيرانية، وأما من الجنوب فتجاور كردستان بلاد العرب. يقول مينورسكي (نشر كتابه عن الكرد سنة 1915 م):
” إذا أردنا أن نبحث عن وطن الكرد في فجر التاريخ يجب علينا أن ندخل في الأقسام الشرقية البعيدة والجنوبية، فالمناطق الثلاث التالية هي موطن الكرد: السلاسل الجبلية العالية في أرمينيا، وكردستان تركيا، وجبال فارس الغربية. وهكذا نرى الكرد يعيشون في الوقت الحاضر على أرض واسعة عند حدود تركيا وفارس، من مدينة مَنْدَلي حتى أرارات، حيث تتعدّى أرضهم حدودنا فتدخل في قفقاسيا.
يعيش الكرد مع الأرمن في جميع أصقاع سلاسل جبال أرمينيا، وتنتهي حدودهم الشمالية في تركيا بمحاذاة أَرْضَروم، وفي الجنوب يسيطر الكرد على مناطق واسعة إلى نهاية سهول ما بين النهرين. وفي الغرب حدودهم نهر الفرات، أو بصورة أدق قَرَه صُو ، وإنهم لم يقفوا عند هذا الحدّ، وإنما أخذوا يزحفون إلى أعماق آسيا الصغرى، وإنهم لا يَشغلون المناطقَ الجنوبية- الشرقية من سِيواس فقط، وإنما هناك جماعات متفرقة منهم حتى حوالي قونية في كيليكيا، وبهذه الصورة يصلون إلى البحر الأبيض المتوسط” .
وتُقدَّر مساحة كردستان بحوالي مئتي ألف ميل مربع، أي ما يساوي مساحة فرنسا في أوربا، ومساحة كاليفورنيا في أمريكا، وكردستان أرض الجبال والهضاب والأنهار، وهي لا تخلو من السهول، يقول توما بووا: “إن جبال طوروس وأرارات وسلسلة جبال زاغروس العظيمة تكوّن العمود الفقري للبلاد”. ويقول باسيلي نيكيتين: “ويمكننا التأكيد بوجه عام على أن الكردي والجبل لا ينفصل أحدهما عن الآخر” .
والحقيقة أن جميع أشكال الجبال العالية والصغيرة والجرداء والحراجية موجودة في كردستان، ويتراوح ارتفاعها بين (3500 – 4000) متر، وقد يصل ارتفاع بعض القمم إلى (5000) متر، ومن أشهرها جبل أَلْوَنْد في الشمال الشرقي (إيران)، وجبال أرارات (آغري) في الشمال (تركيا)، وجبال طوروس في الشمال الغربي (تركيا)، وجبال زاغروس في الشرق.
كردستان جيوسياسياً واقتصادياً:
تمثّل جبال زاغروس الحدود الجغرافية الفاصلة بين هضبة إيران وبلاد الرافدَين، وتعرف جبال زاغروس أيضًا بجبال كردستان، وتعرف بعض أقسامها بلُورستان، واللُّور فرع من الكرد، وتعرف أقسام أخرى بجبال بَخْتياري، وبختياري ينتمون في الأصل إلى الكرد، ولعلهم يعدّون الآن من الفرس، وكانت سلسلة جبال زاغروس مستقر السلالة الميدية، وتقع فيها عاصمة الميديين أَگْباتانا (هَمَذان)، وقد اتخذها الأخمين عاصمة لدولتهم قبل بناء عاصمتهم الجديدة برسيپوليس (إصْطَخْر).
ويقع في جبال زاعروس أهم ممرّين يربطان شرقي آسيا بغربيها:
• أولهما الممر التاريخي الذي يبدأ عند خانِقين، ويمر بكَرْمَنْشاه، ثم بهَمَذان، ويطل من بعد على الهضبة الإيرانية، وقد أطلق عالم الآثار هرتسفيلد على هذا الممر اسم (بوّابة آسيا)، وهو معروف منذ القديم باسم (طريق الحرير).
• ثانيهما هو ممر حَلَبْچَه – پِنْجَوِين، ولعله فرع آخر من فروع طريق الحرير .
وتنبع من أراضي كردستان معظم الأنهار الكبيرة في الشرق الأوسط (دجلة، الفرات، الزاب الأعلى، الزاب الأسفل، ديالي، آراس)، وفي كردستان تكثر المروج والغابات والفواكه، وقطعان الماعز والأغنام والأبقار والخيول، وكثير من الحيوانات والطيور والأسماك.
وليس باطن الأرض في كردستان أقل غنى من سطحها، فهناك الفحم والحجر الجيري، والملح الصخري والكبريت والحديد والنحاس والكروم والرصاص والذهب والفضة، ولا تفتقر كردستان إلى الثروة النفطية، فهي متوافرة في مناطق عديدة منها، ويقع أضخم حقولها في كركوك، وذكر دياكونوف أن أرض ميديا (بلاد الكرد المركزية)، وتحديداً السفوح الغربية لجبال زاغروس (حيث تقع كركوك الآن)، كانت أول منطقة في العالم تنضح بالنفط، ويقول: “وفي الأزمنة القديمة، حتى في أوربا، كانوا يسمون النفط ب (الزيت الميدي)” .
وكانت الثروة النفطية شؤمًا على الشعب الكردي بدل أن تكون سبيلاً له إلى الرخاء والسعادة، ودعونا في هذا الصدد نتأمل المعلومة الآتية التي يوردها كاتب عربي قومي هو هلال ناجي المحامي، إنه يقول:
“المناطق التي يُستخرج منها النفط في كركوك جميعها مناطق كردية، وما عدا القرى الكردية وسكانها الكرد لم يكن فيها غيرهم حتى عام (1963 م)، حيث قامت الحكومة العراقية بترحيل المواطنين الكرد من قراهم على مرأى من أنظار الرأي العام العالمي، وأسكنت مكانهم العشائر العربية” .
الهوامش:
– جيمس هنري برستد: انتصار الحضارة، ص 245 – 246. طه باقر وآخران: تاريخ إيران القديم، ص 14 – 15.
– توما بووا: لمحة عن الأكراد، ص 9. عبد الرقيب يوسف: حدود كردستان الجنوبية، ص 21. أحمد فخري: دراسات في تاريخ الشرق القديم، ص 21 – 22. Mehrdad Izady: The Kurds, p. 23.
– شرقي بغداد.
– روسيا القيصرية.
– من روافد نهر الفرات في شمالي كردستان (جنوب شرقي تركيا).
– مينورسكي: الأكراد، ص 14 – 15.
– باسيلي نيكيتين: الكرد، ص 88. منذر الموصلي: عرب وأكراد، ص 57 – 58. Mehrdad Izady: The Kurds, p.1, 2.
– Arshak Safrastyan : Kurds and Kurdistan , p. 2 8 .
– انطون مورتكات: تاريخ الشرق الأدنى القديم، ص 367. دياكونوف: ميديا، ص 89، 314 ، 343.
– محمد أمين زكي: خلاصة تاريخ الكرد وكردستان، 1/13.
توضيح:
هذه الدراسة مقتبسة من كتابنا “تاريخ الكرد في الحضارة الإسلامية”.
[1]

Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 332 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | عربي | https://kurd-online.com/ - 12-01-2024
Gotarên Girêdayî: 13
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 02-01-2024 (0 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 12-01-2024 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 20-01-2024 hate nirxandin û weşandin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 332 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Armanca dewleta Tirk doza Efrînê tesfiye bike
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Şoreş û Parastina Cewherî
Kurtelêkolîn
Meşa azadiyê û duriyanên 19’ê Tîrmehê
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Aloziya Sûriyeyê derbasî sala xwe ya 14’an bû-1
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Kurtelêkolîn
Tewfîqê Kurd Razayî Ye
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Kereftû

Rast
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
09-09-2024
Sara Kamela
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Piştî 19 rojan ji lêgerînê termê Narîna 8 salî hat dîtin
09-09-2024
Sara Kamela
Piştî 19 rojan ji lêgerînê termê Narîna 8 salî hat dîtin
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
15-09-2024
Sara Kamela
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Babetên nû
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
20-09-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
15-09-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
15-09-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Avdel Elî Ebdo
15-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Asîa Kemal Çeto
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Cih
Til Ezêz
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Asîa Kemal Dawûd
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jiyaname
Azad Dexîl Tealo Xidir
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Cih
Til Benat
14-09-2024
کاروان م. ئاکرەیی
Jimare
Babet
  537,252
Wêne
  109,575
Pirtûk PDF
  20,235
Faylên peywendîdar
  103,821
Video
  1,533
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,332
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,874
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,992
عربي - Arabic 
30,550
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,997
فارسی - Farsi 
9,686
English - English 
7,553
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,671
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,190
Şehîdan 
4,217
Enfalkirî 
3,382
Pirtûkxane 
2,750
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,263
Cih 
1,156
Belgename 
291
Wêne û şirove 
181
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,296
MP4 
2,528
IMG 
200,896
∑   Hemû bi hev re 
235,044
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Armanca dewleta Tirk doza Efrînê tesfiye bike
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Şoreş û Parastina Cewherî
Kurtelêkolîn
Meşa azadiyê û duriyanên 19’ê Tîrmehê
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Aloziya Sûriyeyê derbasî sala xwe ya 14’an bû-1
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Kurtelêkolîn
Tewfîqê Kurd Razayî Ye
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Kereftû

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.969 çirke!