Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ehmed Xeyrî
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
08-07-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Dibistana Sor li Cizîra Botan
29-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
27-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 523,551
Wêne 105,917
Pirtûk PDF 19,729
Faylên peywendîdar 98,859
Video 1,420
Kurtelêkolîn
Nirxandinek li ser Kurteçîr...
Kurtelêkolîn
Serpêhatiya tabloya kurdekî...
Jiyaname
Elî Şemdîn
Wêne û şirove
Bajarê Mêrdînê di sala 1911...
Wêne û şirove
Di sala 1955an de dîlaneke ...
نبذة تأريخية عن الكورد والآشوريين و العلاقة بينهم (7) – أسلاف الكورد: الخوريون – الميتانيون
Kurdîpêdiya derfetên (mafê gihandina agahiyên giştî) ji bo her mirovekî kurd vedike!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

نبذة تأريخية عن الكورد والآشوريين و العلاقة بينهم

نبذة تأريخية عن الكورد والآشوريين و العلاقة بينهم
نبذة تأريخية عن #الكورد والآشوريين# و العلاقة بينهم (7) – أسلاف الكورد: الخوريون – الميتانيون
د. مهدي كاكه يي

2. الميتانيون الهندوآريون
في بداية الألف الثاني قبل الميلاد شهدت منطقة الشرق الأدنى هجرات لأقوام هندوآرية الى كوردستان وإيران الحالية وآسيا الصغرى وإندمجوا مع السكان الأصليين للمناطق التي إستقروا فيها، حيث نقلوا معهم حضارتهم المتقدمة الى مَواطنهم الجديدة و التي مكّنتهم أن يؤسسوا دولاً جديدة و أن يحكموا هذه الدول.
كان الميتانيون من ضمن هذه الأقوام الهندوآرية المهاجرة و الذين إستقروا في كوردستان و إندمجوا مع الخوريين الذين كانوا السكان الأصليين للبلاد، حيث قاموا بعد منتصف القرن السادس عشر قبل الميلاد بتأسيس مملكة ميتاني في شرق نهر الفرات (هاري ساگز: عظمة آشور، ترجمة عامر سليمان، بغداد، 1999، صفحة 54)، بينما يذكر الباحث (كانتور) بأن مملكة ميتاني تم تأسيسها في حوالي عام 1475 قبل الميلاد و إستمرت الى حوالي عام 1275 قبل الميلاد (مصدر رقم 1). كما أن الميتانيين تواجدوا بكثرة في منطقة (أوگاريت Ugarit) الواقعة على بعد 11 كيلومتر شمالي اللاذقية، حيث تم إكتشاف آثار ميتانية كثيرة في هذه المنطقة. من المرجح أن يكون تواجدهم في (أوگاريت) كان لأغراض تجارية و دينية.
هناك أدلة عديدة على كون الميتانيين هندوآريين، هاجروا الى كوردستان. هذه الأدلة تستند بشكل خاص الى أسماء آلهة الميتانيين وأسماء أعلامهم. النصوص المكتوبة عن تربية الخيول من قِبل (كيكولي Kikkuli)، مدرب الخيول التي تجرّ العربات، تحتوي على عدد من المفردات الهندوآرية (مصدر 2). ترى الباحثة (كامنهيوبر Kammenhuber) بأن هذه المفردات اللغوية مستمدة من اللغة الهندو-إيرانية (مصدر 2). كما أن الباحث (ماريهوفر Mayrhofer) يقول بأن الملامح الهندوآرية واضحة في هذه النصوص (مصدر 3).
بعض أسماء الآلهة وأسماء الأعلام و مصطلحات أخرى لمملكة ميتاني تُظهِر تشابهاً كبيراً لها مع الهندوآرية، مما توحي بأن النخبة الهندوآرية فرضت نفسها على السكان الخوريين في سياق التوسع الهندوآري. في معاهدة بين الحثيين والميتانيين، يتم اداء القسم بإسم الآلهة {(ميترا وڤارونا و إندرا وناساتيا (أشڤينس)}.
أسماء الإرستقراطية الميتانية في الغالب هي من أصل هندوآري. بشكل خاص، فأن أسماء الآلهة الميتانية (ميترا Mitra، ڤاريونا Varuna، إندرا Indra، ناساتيا Nasatya)، تُظهر أن لها جذور هندوآرية و لذلك فأن بعض الباحثين يعتقدون بأنها ذات صلة مباشرة بالكاشيين (مصدر 4). فيما يلي بعض الأدلة على كون الميتانيين هندوآريين:
1. مدرًب الخيول الميتاني (كيكولي Kikkuli) هو كاتب النص الذي يتحدث عن تربية الخيول. هذا النص مكتوب في حوالي عام 1499 قبل الميلاد و يُقدم معلومات قيّمة حول تطور اللغة الهندوأوروبية و أن محتوياته أيضاً ذات أهمية خاصة. يتضمن النص الذي كتبه (كيكولي) حول تربية الخيول، مصطلحات تقنية، من ضمنها مصطلحات رقمية، مثل أيكا a-i-ka، aika التي تقابلها في السنسكريتية إيكا eka والتي تعني واحد وتوا tuwa التي تقابلها دوَ dwe السنسكريتية التي تعني إثنين وتيراtie-ra- ، tera- التي تقابلها في السنسكريتية tri والتي تعني ثلاثة و پَنزَ paanza، pańća التي تقابلها في السنسكريتية پَنجَ pañca التي تعني خمسة وسَتَ ša-at-ta، satta التي تقابلها في السنسكريتية سَپتا sapta التي تعني سبعة ونا na-a-[w]a، nāva التي تقابلها في السنسكريتية نَڤا nava التي تعني تسعة و(ڤارتانا vartanna) التي تقابلها في السنسكريتية (ڤارتانا vartana) التي تعني (مباراة سباق الخيل أو جولة في سباق الخيل) . الرقم واحد أيكا له أهمية خاصة لأنه يضع الطبقة الإرستقراطية في جوار الأسماء الهندوآرية مقابل الهندوآرية أو الإيرانية القديمة التي لها أيڤا aiva بشكل عام (مصدر 5). هذه المفردات الرقمية الهندوآرية لا زالت حية في اللغات الهندوأوروبية، بما فيها اللغة الكوردية.
2. النص المكتوب من قِبل مُدرّب الخيول (كيكولي) يحتوي أيضاً على مفردات مثل بابرو babru التي تقابلها في السنسكريتية كلمة بابهرو babhru التي تعني بُنّي وپاريتا parita التي هي پاليتا palita في السنسكريتية والتي تعني رمادي وپينكارا pinkara التي تقابلها في السنسكريتية كلمة پينگالا pingala التي تعني أحمر. هذه الكلمات الهندوآرية تدعم كون الميتانيين هندوآريين.
3. الديانة الڤيدية (الديانة الهندية القديمة التي سبقت الديانة الزرادشتية) كان بشكل ما له حضور في منطقة بلاد ما بين النهرين خلال عصور حكم الميتانيين والحثيين والكاشيين (حوالي عام 1750 قبل الميلاد) الذين عبدوا الإله سوريا (Surya). لقد تم إكتشاف كتابة حثية في (بوگازكوي Bogazköy) لإله الدمار و الإبادة (آك أو گنيش Ak/gniš) الذي هو إله النار الهندوآري (أگني AGNI). في كتاب التراتيل الزرادشتي (گاثا Gathas) كلمة (آتر atr) تعني (نار)، بينما هذه المفردة غير موجودة في كُتب (ڤيدا) الهندية المقدسة. هذا يدل على أن الديانة الڤيدية كان لها وجود في المنطقة في ذلك الزمن (مصدر رقم 6، كما يمكن الإطلاع مباشرةً على هذا الكتاب من خلال الرابط رقم 1).
4. أسماء بعض الملوك الميتانيين تكشف عن نفسها بأنها ذات جذور هندوآرية. يظهر أنهم كانوا من أتباع الديانة الڤيدية. الطبقة الارستقرطية الحاكمة كانت (مارياني maryanni) التي تعني محارب شاب المتأتية من الكلمة السنسكريتية ماريا marya. المحاربون الميتانيون كانوا يُسمَّون (ماريا Marya) الذي هو كذلك مصطلح سنسكريتي.
5. إسم العاصمة الميتانية (واشوكاني Washukanni) هو مشابه للعبارة السنسكريتية منجم الثروة. لا تزال المفردة الهندوآرية (كاني) باقية في اللغة الكوردية و التي تعني (نبع ماء) و المعنى قريب من كلمة منجم، حيث أن الأول هو مصدر الماء الجَوفي والثاني مصدر جَوفي أيضاً.
6. أسماء الملوك الميتانيين هي هندوآرية. إسم مؤسس مملكة ميتاني الملك (كرتا Kirta) (عام 1500 – 1490 قبل الميلاد)، هو هندوآري. أسماء الملوك الميتانيين الآخرين و رجال ذلك العهد هي أيضاً ذات أصول هندوآرية. على سبيل المثال: (توشراتا Tushrata) التي تقابلها الكلمة السنسكريتية (داشاراثا Dasharatha) تعني مالك عشرة عربات حربية، (باراتارنا Baratarna) تقابلها الكلمة السنسكريتية (پاراتارنا) التي تعني الشمس العظيمة، (بيريداسوا Biridaswa) = ( بريهاداشوا Brihadashwa) مالك خيول عظيمة، (أرتاتامنا Artatamna) = (رتومنا Rtumna) الناذر نفسه للدين الإلهي، (ساوستاتار Saustatar) = (ساوكشاترا Saukshatra) الحاكم الجيد، (ساوماثي Saumathi) = (ساتاوازا) هو الذي فائزٌ بِسبع جوائز، (شوتارنا Shuttarna) = (سوتارنا Sutarna) شمس جيدة، (سومالا Sumaala) = مالك أكاليل جميلة من الأزهار، (پارساتاتار Parsatatar) = (پاراشوكشاترا Parashukshatra) حاكم مع فأس، (ماتيوازا Mattiwaza) = (ماتيڤاجا) ثروته هي الصلاة (مصدر رقم 3).
7. قبل إعتلائه العرش، الملك (شاتيوازا Šattiwaza) (حوالي 1325 – 1280 قبل الميلاد) كان يحمل إسماً خورياً هو (كيلي – تيشوپ Kili-Teššup) مثل العديد من أسلافه الملوك الميتانيين. من بين الكثير من الآلهة الخورية و الميزوپوتامية التي كان الملوك الميتانيون يقسمون بها في معاهداتهم، هي الآلهة الهندوآرية ميترا وڤارونا وإندرا وناساتياس (لاحظ الرابط رقم 2).
8. تم عقد معاهدة مشهورة بين الحاكم الحثي (سوپيلوليوما Suppiluliuma) و الملك الميتاني (ماتيوازا Mattiwaza) في حوالي عام 1380 قبل الميلاد في (بوگازكوي Boghazkoy)، حيث أنه لم يتم فقط أداء القسم بإسم الآلهة البابلية للشهادة على هذه المعاهدة، بل تم أيضاً أداء القسم بإسم الآلهة ذات الأصول الڤيدية مثل ميترا و ڤارونا وإندرا وناساتيا (أشوين). أسماء هذه الآلهة مكتوبة بنفس الصيغة الموجودة في الكتب المقدسة الهندية (رگڤيداRig-Veda ) (مصدر رقم 7).
أسماء هذه الآلهة الڤيدية متشابهة الى حد كبير مع تلك المذكورة في الكتاب الزردشتي المقدس (آڤيستا)، حيث يتم الإبتهال في (آڤيستا) الى الإله (ميتراMitra Mithra ). يظهر أن الإله إندرا ونانهايثي في الكتاب المقدس الزردشتي (آڤيستا) قد أصبحا من الشياطين، بينما الإله (ڤارونا Varuna) قد بقي في الديانة الزرادشتية وتحول إسمه الى (آهورامزدا Ahura Mazda). هذا يشير الى أن أفراد العائلة المالكة الميتانية كانوا يعتنقون الدين الڤيدي وأنه لم يبرز تأثير المعتقدات الخورية على العائلة المالكة الميتانية لحد ذلك الوقت، إلا أن أن أفرادها كانوا يتكلمون اللغة الخورية.
9. كان العيد الرئيسي للميتانيين هو الإحتفال بإنقلاب أو إنحدار الشمس (ڤیشوڤا vishuva) الذي كان شائعاً في معظم الثقافات في العالم القديم. إن هذا العيد كان عيد رأس السنة الجديدة في الهند في العهود السحيقة في القدم و يصادف 14/15 نيسان/أبريل الذي هو وقت قدوم الربيع، حيث الطبيعة الزاخرة بالخضار و الأزهار. قد يكون عيد نوروز له صلة بهذا العيد الذي يسبق نوروز بستة أيام فقط، حيث قد يكون هذا العيد إنتقل جيلاً بعد جيل من أسلاف الكورد السومريين والسوباريين والخوريين والأرارتيون الى أحفادهم الشعب الكوردي، فبقي حياً الى يومنا هذا. المحاربون الميتانيون كانوا يُسمّون ماريا marya الذي هو مصطلح للمحارب في اللغة السنسكريتية أيضاً. يُلاحظ أن ميشتا-ننو mišta-nnu تقابلها في السنسكريتية كلمة (ميدها mīḍha) التي تعني دفع النقود لإلقاء القبض على الهارب (مصدر رقم 8).
10. الترجمة السنسكريتية لأسماء ملوك مملكة ميتاني هي ما يلي: أرتوشومارا Artashumara (Artaššumara) = (أرتا – سمارا Arta-smara) الذي يعني (الذي يفكر بأرتا أو رتا Arta/Ṛta) (مصدر رقم 8، صفحة 780)، وبيريداشڤا Biridashva (,Biriiašṷa Biridašṷa) = پريتاشڤا التي تعني حصان مّن غالي (مصدر رقم 8، صفحة 182)، و پريامازدا (پرييامازدا) = پرياميدها التي تعني حكمة مَن غالية( مصدر رقم 8، صفحة 189، 378)، وستراتا = ستراتها التي تعني أية عربة حربية مشرقة (مصدر رقم 9، صفحة 553)، وإندارودا أو إنداروتا Indaruda/Endaruta = إندروتا التي تعني (المُساعَد من قِبل إندرا) (مصدر رقم 9، صفحة 134 (و شاتيڤازا Shativaza (شاتيوازا šattiṷaza) = (ساتيڤاجا Sātivāja) التي تعني فوز ثمن السباق (مصدر رقم 8، صفحة 540، 696)، و (شوباندهو Šubandhu) = (سوباندهو Subandhu) التي تعني إمتلاك أقارب جيّدين (إسم في فلسطين، مصدر رقم 8، صفحة 209، 735)، و (توشراتا Tushratta) (تيوشيراتا و توشرات وغيرها) = (توايشاراثا Tṷaiašaratha، تڤاستر الڤيدي Vedic Tvastr) = (تواياشاراثا) التي تعني عربة حربية مَن عنيفة (مصدر رقم 3، صفحة 689، 736). (آشڤ-سان-ني āśv-san-ni) التي تقابلها في السنسكريتية (آشڤا-سانا) التي تعني أستاذ مدرب الخيول الذي هو (كيكولي Kikkuli) نفسه و كلمة (آش-شو-وا aš-šu-wa) التي تقابلها في السنسكريتية (آشڤا aśva) التي تعني (حصان) (مصدر رقم 10).
المصادر
1. Kantor, H. J. (1999). Plant Ornament in the Ancient Near East, Chapter XIV: Mitanni. Oriental Institute, University of Chicago, USA.
2. Kammenhuber, Annelies (1968). Die Arier im vorderen Orient. Heidelberg: Carl Winter Universistätsverlag, pp 238.
3. Mayrhofer, M. (1974). Die Arier im Vorderen Orient – ein Mythos? Sitzungsberichte der Oesterreichischen Akademie der Wissenschaften 294,3, Vienna.
4. Roux, Georges (1966). Ancient Iraq. Penguin Books, pp. 234.
5. Mallory, James P. (1997) Kuro-Araxes Culture. Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn.
6. Antonov, Vladimir (2008). Agni Yoga. Translated from Russian by Mikhail Nicolenko, Createspace Independent Publishing, Bancroft, Ontario, Canada.
7. (Konow, S. (1921). Aryan gods of the Mitani people.
8. (Mayrhofer, M. (1986-2000). Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen, Heidelberg. Vol: II (686, 736).
9. Mayrhofer, M. (1986–2000). Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen, Heidelberg, vol. IV.
10. Witzel, Michael (2001): Autochthonous Aryans? The evidence from Old Indian and Iranian texts. Electronic Journal of Vedic Studies, Vol. 7(3): 1–115.
1. http://www.swami-center.org/en/text/agni_yoga.pdf
2. http://www.hittites.info/history.aspx?text=history%2FEarly+Late+Empire.htm
mahdi_kakei@hotmail.com
[1]
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 245 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | عربي | https://akhbaar.org/ - 05-02-2024
Gotarên Girêdayî: 47
Dîrok & bûyer
Jiyaname
Kurtelêkolîn
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 15-12-2013 (11 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 05-02-2024 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 06-02-2024 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Aras Hiso ) ve li ser 05-02-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 245 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Kurtelêkolîn
Kurd û Eskîlstuna, xîçek dîrok
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Jiyaname
AYNUR ARAS
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Kurtelêkolîn
Hevgirtina dagirkeran û belavbûna kurdan
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
KUBRA XUDO
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Kurtelêkolîn
Bîranînek ji jiyana Ûsiv Beg
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Kurtelêkolîn
Zaro Axa di çapemeniya Swêdî de
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
Rastîhevhatina du waniyan: Feqiyê Teyran û Yaşar Kemal
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
Ferhad Merdê
Cihên arkeolojîk
Dalamper

Rast
Kurtelêkolîn
Nirxandinek li ser Kurteçîroka Xezal a Sîma Semend
05-07-2024
Sara Kamela
Nirxandinek li ser Kurteçîroka Xezal a Sîma Semend
Kurtelêkolîn
Serpêhatiya tabloya kurdekî (1850)
05-07-2024
Sara Kamela
Serpêhatiya tabloya kurdekî (1850)
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Elî Şemdîn
Wêne û şirove
Bajarê Mêrdînê di sala 1911an de
13-07-2024
Aras Hiso
Bajarê Mêrdînê di sala 1911an de
Wêne û şirove
Di sala 1955an de dîlaneke Kurdên Azerbaycanê
13-07-2024
Aras Hiso
Di sala 1955an de dîlaneke Kurdên Azerbaycanê
Babetên nû
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ehmed Xeyrî
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
08-07-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Dibistana Sor li Cizîra Botan
29-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
27-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 523,551
Wêne 105,917
Pirtûk PDF 19,729
Faylên peywendîdar 98,859
Video 1,420
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Kurtelêkolîn
Kurd û Eskîlstuna, xîçek dîrok
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Jiyaname
AYNUR ARAS
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Kurtelêkolîn
Hevgirtina dagirkeran û belavbûna kurdan
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
KUBRA XUDO
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Kurtelêkolîn
Bîranînek ji jiyana Ûsiv Beg
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Kurtelêkolîn
Zaro Axa di çapemeniya Swêdî de
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
Rastîhevhatina du waniyan: Feqiyê Teyran û Yaşar Kemal
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
Ferhad Merdê
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Dosya
Pend û gotin - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Ziman - Şêwezar - Kurdî Kurmancî Bakûr - T. Latîn

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 3.563 çirke!