Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Letif Memmed Brukî
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 527,528
Wêne 106,701
Pirtûk PDF 19,811
Faylên peywendîdar 99,838
Video 1,455
Ziman
کوردیی ناوەڕاست 
301,803
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,810
هەورامی 
65,787
عربي 
29,011
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,555
فارسی 
8,702
English 
7,180
Türkçe 
3,576
Deutsch 
1,461
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
Pol, Kom
Kurmancî - Kurdîy Serû
Peyv & Hevok 
41,119
Pend û gotin 
24,602
Kurtelêkolîn 
4,872
Şehîdan 
4,214
Enfalkirî 
3,035
Pirtûkxane 
2,706
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,602
Jiyaname 
1,229
Cih 
1,134
Belgename 
289
Wêne û şirove 
133
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
26
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Pêjgeha kurdî 
3
Wekî din 
2
Karên hunerî 
2
Nexşe 
2
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Ofîs 
1
MP3 
311
PDF 
30,011
MP4 
2,359
IMG 
194,968
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
Şehîdan
Mahmûdê Kerem
Jiyaname
Ishaq Iskotî
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
Pirtûkxane
QÛRNA MIN
تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان (7)
Mebesta me ew e ku em wek her gelî bibin xwedî bingeheke niştimanî û netewî.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان

تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان
تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان (7)
مهدي كاكه يي
الحوار المتمدن-العدد: 6156 - 2019-02-25
المحور: دراسات وابحاث في التاريخ والتراث واللغات

المسيحيون في ظل إمارة أربيل
بدأ سكان أربيل في إعتناق المسيحية منذ القرن الأول الميلادي، وتمّ تأسيس الكنيسة المشرقية فيها وأصبح (بقيدا) أول بطريرك عليها في حوالي سنة 104 ميلادية، حيث أصبحت بطرياركية (هادياب) في أربيل، مركز المسيحية حتى العصور الوسطى[a]. كما أنه تمت إقامة مطرانية كلدانية في مدينة أربيل في سنة 500 ميلادية، التي كانت تضم أربيل والموصل(1).
كانت مدينة أربيل عاصمة إمارة مستقلة بإسم (إمارة أربل) منذ أوائل القرن الحادي عشر للميلاد، توالى على حكمها عائلات كوردية من (آل موسك) و(إبن أبي الهيجاء) و(البابكرية) و دخلت في حُكم أتابكة الموصل في سنة 1127ميلادية ثم حكمها صهر صلاح الدين الأيوبي، السلطان (مظفر الدين كوكبري)، إلى حين وفاته في سنة 1252 ميلادية(2).
المنارة المظفرية القائمة في أربيل الى الآن، تشهد على عهد السلطان (مظفر الدين كوكبري) الذي قام ببنائها في القرن الثاني عشر الميلادي في عهد الأتابكة بإرتفاع يبلغ 45 متراً وكان الهدف من بنائها مراقبة هلال شهر رمضان و حلول الأعياد ولمراقبة الطرقات للتصدّي لِأي هجوم خارجي كان قد يحصل.
تتألف المنارة المظفرية من جزأين، سفلي وعلوي. الجزء السفلي مبني على شكل هندسي مُثمّن بأضلاع متساوية، بإستثناء ضلعَين منه. الجزء العلوي هو مخروطي الشكل، قاعدته في الأسفل ويحتوي على عدد من النوافذ للإضاءة. جدران المنارة مبنية من الآجر الأحمر و يوجد داخل المنارة سُلّمان ملتقيان على الأرض و في قمة المنارة. من الجدير بالذكر أنّ شخصاً إسمه (مسعود مراد) قام ببناء المنارة.
في سنة 1237 ميلادية، قام المغول بإحتلال وتدمير مدينة أربيل وبعد ذلك رحلوا عنها. بعد سقوط بغداد على يد هولاكو في سنة 1258 ميلادية، أعاد المغول إحتلال أربيل بعد حصار دام ستة أشهر، حيث قام (هولاكو) بِتنصيب شخص مسيحي حاكِماً لأربيل مما أتاح الفرصة لليعاقبة لبناء المزيد من الكنائس. في سنة 1264 ميلادية، تمّ تعيين رجل مسيحي إسمه (مسعود البرقوطي) والياً على الموصل والذي كان من سكان إحدى قرى أربيل(3). كما أنه في سنة 1268 ميلادية، نقل البطريرك النسطوري مقره من بغداد الى أربيل(4).
لقد إستطاع (علي بن النفيس النصراني) السيطرة التامة على إدارة إمارة أربل، لِدرجةٍ أنه تحكّم بِأمير الإمارة، (كوكبري) الذي كان يأتمر بأمره ويُنفّذ ما يأمر به(5). كما أن هذا الشخص المسيحي قام بِظلم الناس(5) ومن خلال نفوذه الكبير، إستطاع جمع ثروة كبيرة. لقد قام الشاعر (محمد بن علي بن شماس) بِهجائه(5).
في ظل إمارة أربيل، تبوأ بعض المسيحيين وظائف مرموقة وتوغلوا في مناصبها الإدارية، من أمثال (يعقوب النصراني) و(المختص النصراني) الذي قد يكون والد (الفخر إسحاق بن المختص الأربلي) الذي كان صاحب المؤرخ إبن خلكان، حيث أنّ هذين الشخصَين تعاقبا على إشغال وظيفة (مُشرف ديوان أربل)(6)(7). إشغال المسيحيين لِمناصب هامة في إمارة إربل، تسبّب في إثارة حفيظة الكثيرين من سكانها غير المسيحيين، ويظهر هذا في هجو الشاعر الكوردي (طه بن إبراهيم هذباني) لأربيل في قوله:
ألا أجزى الإله بُليد سوءٍ تحكَّم فيه عبادُ الصليبِ”(8)
تم تعيين الرجل المسيحي (إبن عيدان) كاتباً لديوان أربيل من قِبل ديوان الخلافة في سنة 1232 ميلادية التي توفي خلالها السلطان مظفر الدين(9)(10)(11).
عاش المسيحيون في ظل إمارة أربيل في حُرية وأمان، لِدرجةٍ أنّ المؤرخ السعودي (سامي الصقار) ينقل عن (إبن الشعار الموصلي) بأنّه بعد تعرّض الشخصية المسيحية المصرية (هبة الله بن أبي الحسن المصري الدمنهوري)، للإعتقال في مصر لرفضه إعتناق الدين الإسلامي، لجأ إلى أربيل في سنة 1214 ميلادية، وتولى أحد دواوين الإمارة بالإضافة إلى ديوان الاشراف بِقلعتها التاريخية(12).
كانت أربيل تتمتع بمركز ديني مسيحي ممتاز في عهد المغول أيضاً، حيث زار الجاثليق (مار مكيخا) سلطان المغول في سنة 1265 ميلادية والذي قام بِبناء بيعة في قلعة أربيل وبعد وفاته، تمّ تعيين (مار دنحا أربلي) خلفاً له(10).
كما أنّ كُتّاباً مسيحيين برزوا في أربيل، مثل (ميشحا زخا) الذي ألّف كتاباً بالسريانية بإسم (تاريخ إربل) ومن المرجح أنّ يعود تاريخ تأليف هذا الكتاب الى منتصف القرن السادس الميلادي(13)(14). توجد مخطوطة هذا الكتاب في معهد الدراسات الإسلامية في بغداد والذي قام المطران بطرس عزيز المتوفي في سنة 1937 ميلادية، بترجمته من السريانية الى العربية.
كان للمسيحيين شعراء بارزين أيضاً في أربيل، مثل الشاعر (كيوركيس وردا أربلي) الذي كان يُسمى بِ(شاعر العذراء) والذي عاش في القرن الثالث عشر الميلادي وله ديوان شعر باللغة الآرامية الذي تضمن وصفاً لِحصار المغول لأربيل في سنة 1237 ميلادية(15)(16). كما برز الشاعر (خميس بن قرادحي) الذي كان تلميذاً للشاعر (كيوركيس وردا أربلي) وله أيضاً ديوان مخطوط باللغة الآرامية(17)(18).
بالنسبة للحياة الدينية المسيحية في إمارة أربيل، كانت الكنائس عامرة، و في بعض الأحيان سبقت بعض المساجد في الخدمات، ويظهر هذا من خلال قصيدة الشاعر السرياني الحاجري الأربلي، (عيسى بن سنجر) المتوفي في سنة 1234 ميلادية التي أرسلها إلى والي الخليفة، يُشير فيها إلى مسجدٍ مهجورٍ وإلى كنائس المسيحيين في أربيل المُضاءة بالشموع والمزدحمة بالمُصّلين. جاء في تلك القصيدة ما يلي:
أنّا مسجدُ اللهِ بيت عبادةٍ عاري الملابسِ ليس فيه حصير
ثم يقول:
الشمعُ في خللِ الكنائس نيّرٌ
وفناءُ رَبعي مظلمٌ ديجورٌ(19).
المصادر
1. الدكتور سامي بن خماس الصقار. أمارة إربل في العصر العباسي ومؤرخها ابن المستوفى. دار الشواف للنشر والتوزيع، الرياض، المملكة العربية السعودية، 1992، صفحة 175.
2. المصدر السابق، صفحة 35.
3. المصدر السابق، صفحة 36 – 37.
4. المصدر السابق، صفحة 37.
5. المصدر السابق، صفحة 176.
6. قطب الدين موسى بن محمد اليونيني. ذيل مرآة الزمان. المجلد الأول، دراسة وتحقيق د. حمزة أحمد عباس، هيئة أبو ظبي للثقافة والتراث، أبو ظبي، 2007.
7. قطب الدين موسى بن محمد اليونيني. ذيل مرآة الزمان. المجلد الثاني، دراسة وتحقيق د. حمزة أحمد عباس، هيئة أبو ظبي للثقافة والتراث، أبو ظبي، 2007.
8. قطب الدين موسى بن محمد اليونيني. ذيل مرآة الزمان. المجلد الثالث، دراسة وتحقيق د. حمزة أحمد عباس، هيئة أبو ظبي للثقافة والتراث، أبو ظبي، 2007.
9. ابن الفوطي. الحوادث الجامعة. تحقيق الدكتور مصطفى جواد، بغداد، 1351 ﻫ، صفحة 45 - 50.
10. عباس العزاوي. امارة آل بكتكين باربل. مجلة المجمع العربي بدمشق – أعداد المجلدَين 21 و22 لِسنتي 1946 و1947 م، صفحة 62.
11. الدكتور سامي بن خماس الصقار. أمارة إربل في العصر العباسي ومؤرخها ابن المستوفى، دار الشواف للنشر والتوزيع، الرياض، المملكة العربية السعودية، 1992، صفحة 177.
12. ابن الشعار الموصلي. عقود الجمان في شعراء هذا الزمان. مكتبة أسعد فندي، استانبول، الجزء التاسع، صفحة 122.
13. الدكتور سامي بن بن خماس الصقار. أمارة إربل في العصر العباسي ومؤرخها ابن المستوفى، دار الشواف للنشر والتوزيع، الرياض، المملكة العربية السعودية، 1992، صفحة 31.
14. فؤاد جميل. سهل حدياب في العصور القديمة. مجلة سومر، المجلد 25، 1969، صفحة 219.
15. القس سليمان الصائغ. تاريخ الموصل. الجزء الثاني، المطبعة الكاثولوكية، بيروت، 1928، صفحة 111.
16. الدكتور سامي بن بن خماس الصقار. أمارة إربل في العصر العباسي ومؤرخها ابن المستوفى، دار الشواف للنشر والتوزيع، الرياض، المملكة العربية السعودية، 1992، صفحة 177- 178.
17. المصدر السابق، صفحة 178.
18. القس سليمان الصائغ. تاريخ الموصل. الجزء الثاني، المطبعة الكاثولوكية، بيروت، 1928، صفحة 111 - 112.
19. عثمان أمين صالح. أربيل مدينة الأدب والعلم والحضارة. دار آراس، أربيل، 2009، صفحة 208.
a. British Institute of Persian Studies (1981). Iran. Volumes 19-21. The University of Michigan. pp. 15, 17.
[1]
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 109 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | عربي | https://www.ahewar.org/ - 12-04-2024
Gotarên Girêdayî: 10
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 25-02-2019 (5 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Ol û Ateyzim
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 12-04-2024 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 15-04-2024 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 12-04-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 109 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Kurtelêkolîn
Rojnameya Şerq û Kurdistan
Jiyaname
KUBRA XUDO
Kurtelêkolîn
Jules Verne Nasiya Xwe Dide Kurdan
Pirtûkxane
Çand û Civak
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Ji lêkolîner Seîdê Dêreşî îdîaya yekemîn helbesvanê kurd
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
بين الديمقراطية و”الدُمى قراطية
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Jiyaname
AYNUR ARAS
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Ferhad Merdê
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Kurtelêkolîn
Em deyndarê raman û felsefeya Rêber Apo ne
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu

Rast
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
Şehîdan
Mahmûdê Kerem
18-07-2024
Burhan Sönmez
Mahmûdê Kerem
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Ishaq Iskotî
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Tewfîq Wehbî
Pirtûkxane
QÛRNA MIN
25-07-2024
Sara Kamela
QÛRNA MIN
Babetên nû
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Letif Memmed Brukî
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 527,528
Wêne 106,701
Pirtûk PDF 19,811
Faylên peywendîdar 99,838
Video 1,455
Ziman
کوردیی ناوەڕاست 
301,803
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,810
هەورامی 
65,787
عربي 
29,011
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,555
فارسی 
8,702
English 
7,180
Türkçe 
3,576
Deutsch 
1,461
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
Pol, Kom
Kurmancî - Kurdîy Serû
Peyv & Hevok 
41,119
Pend û gotin 
24,602
Kurtelêkolîn 
4,872
Şehîdan 
4,214
Enfalkirî 
3,035
Pirtûkxane 
2,706
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,602
Jiyaname 
1,229
Cih 
1,134
Belgename 
289
Wêne û şirove 
133
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
26
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Pêjgeha kurdî 
3
Wekî din 
2
Karên hunerî 
2
Nexşe 
2
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Ofîs 
1
MP3 
311
PDF 
30,011
MP4 
2,359
IMG 
194,968
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Kurtelêkolîn
Rojnameya Şerq û Kurdistan
Jiyaname
KUBRA XUDO
Kurtelêkolîn
Jules Verne Nasiya Xwe Dide Kurdan
Pirtûkxane
Çand û Civak
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Ji lêkolîner Seîdê Dêreşî îdîaya yekemîn helbesvanê kurd
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
بين الديمقراطية و”الدُمى قراطية
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Jiyaname
AYNUR ARAS
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Ferhad Merdê
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Kurtelêkolîn
Em deyndarê raman û felsefeya Rêber Apo ne
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Dosya
Pend û gotin - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Ziman - Şêwezar - Kurdî Kurmancî Bakûr - T. Latîn Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Ziman - Şêwezar - Kurdî ,Başûr - Soranî

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.687 çirke!