Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Letif Memmed Brukî
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 527,534
Wêne 106,701
Pirtûk PDF 19,811
Faylên peywendîdar 99,838
Video 1,455
Ziman
کوردیی ناوەڕاست 
301,803
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,810
هەورامی 
65,787
عربي 
29,011
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,555
فارسی 
8,702
English 
7,180
Türkçe 
3,576
Deutsch 
1,461
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
Pol, Kom
Kurmancî - Kurdîy Serû
Peyv & Hevok 
41,119
Pend û gotin 
24,602
Kurtelêkolîn 
4,872
Şehîdan 
4,214
Enfalkirî 
3,035
Pirtûkxane 
2,706
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,602
Jiyaname 
1,229
Cih 
1,134
Belgename 
289
Wêne û şirove 
133
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
26
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Pêjgeha kurdî 
3
Wekî din 
2
Karên hunerî 
2
Nexşe 
2
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Ofîs 
1
MP3 
311
PDF 
30,011
MP4 
2,359
IMG 
194,968
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
Şehîdan
Mahmûdê Kerem
Jiyaname
Ishaq Iskotî
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
Pirtûkxane
QÛRNA MIN
تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان (1)
Kurdîpêdiya derfetên (mafê gihandina agahiyên giştî) ji bo her mirovekî kurd vedike!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان

تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان
تاريخ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان (1)
مهدي كاكه يي
الحوار المتمدن-العدد: 6119 - 2019-01-19
المحور: دراسات وابحاث في التاريخ والتراث واللغات

نتحدث عن تاريخ المسيحية في كوردستان وعن المسيحيين الكورد هنا كمدخل للحديث في حلقات قادمة عن المسيحيين الحاليين الذين ينسبون أنفسهم الى أقوامٍ مستقلة لا ترتبط بالشعب الكوردي.
تاريخ إنتشار الديانة المسيحية في كوردستان، يعود الى بداية ظهور هذه الديانة، حيث يروي المؤرخ (أوسابيوس Eusebius) الذي عاش بين القرنَين الثالث والرابع الميلادي أن (أبجر الخامس) الذي كان ملِكاً للمملكة الصغيرة (أوسرهوين)، التي تأسست في سنة 133 قبل الميلاد ودامت لمدة (352) سنة(a)(1) ، كان مُصاباً بمرض عضال وعانى منه طويلاً وعجز الأطباء عن علاجه. بعد سماعه بِمعجزات (يسوع)، بعث (أبجر الخامس) إليه وفداً بِرئاسة مستشاره (حنانيا) ودعاه للقدوم إلى مدينة الرها (أورفا) التي كانت عاصمة مملكته والواقعة في شمال كوردستان، ليشفيه من مرضه وعرضَ عليه السكن معه في مدينة الرها، إلا أن يسوع إعتذر عن المجيء ووعده بإرسال (مار أدي) إليه والذي كان أحد تلامذته الإثنَين والسبعين(b). كان الملِك (أبجر الخامس) قد أوصى مُستشاره أن يجلب له صورة يسوع على لوح ليراها فيما إذا أبى أن يصحبه، ولما علِم يسوع بِطلبه، مسحَ وجهه بِمنديل، فإنطبعت صورته على المنديل وأعطى المنديل لِرُسُل (أبجر الخامس) ليُعطيه له.
في سنة 29 للميلاد، وصل تلميذ المسيح (مار أدي) بالفعل إلى مدينة الرها[2]. ولما شفي الملِك المريض (أبجر الخامس) من مرضه على يد ( مار أدي)، إعتنق الديانة المسيحية، هو وعدد كبير من سُكّان عاصمته[3]. بعد ذلك توجّه (مار أدي) إلى أطراف نصيبين وأربيل وكان له عدة تلاميذ، منهم (ماري) و(أكاي)، وقاموا بِتبشير الدين المسيحي هناك(4)(5)
أول مَن إعتنق المسيحية في أربيل على يد (أدي) هو اليهودي (پقيدا) وذلك في سنة 99 ميلادية والذي أصبح مطراناً عليها (104 – 114 م) بعد أن تنصّر أناسٌ من سُكّانها ومن سُكّان جبال أربيل(6). (. كان (پقيدا) من عائلة فقيرة من أربيل، هرب من عائلته وإلتجأ إلى (مار أدي) الذي كان يُبشّر بالإنجيل في جبال كوردستان في إمارة أديابين حدياب (أربيل الحالية) لمدة خمس سنوات، ثم جعله أسقفاً وأرسله إلى أربيل سنة 104ميلادية. يذكر المطران (أدي شير) قائمةً بأسماء عشرة أساقفة تولّوا الكرسي الأسقفي في مدينة أربيل للفترة من سنة 104 الى سنة 312 ميلادية(7).
سافر (أدي) بِرفقة تلميذه ماري الى بيت گرماي (منطقة كركوك) وأوصل الدين المسيحي من الرها (أورفا) الى هناك[8]. من الجدير بالذكر أنّ كلمة (گرماي) هي كلمة كوردية تعني (المنطقة الحارة)، حيث لا تزال مناطق كركوك وخانقين ومندلي تُسمى (گرميان) أي (المنطقة الحارة). بعد وفاة (أدي)، خلّفه تلميذه (أكاي)، إلا أنه تمّ قتله بأمرٍ من إبن الملِك (أبجر الخامس) الذي تولّى الحُكم بعد وفاة والده، حيث كان مُتعصّباً للديانة اليزدانية. كان (أكاي) هو أول مَن تولّى أسقفية الرها. أمّا (مار ماري)، فأنه أصبح أكبر مُبشّر بالمسيحية في كوردستان بعد وفاة أستاذه، حيث أنه بشّر بِدينه في مناطق آمد (دياربكر) ونصيبين. كان لِ(مار ماري) عدة تلاميذ، من بينهم (توماس) و(فيليپوس) وقد فوّض الأول مُهمّة التبشير في جبال (داسان) في منطقة بهدينان والواقعة في شمال شيخان. من الجدير بالذكر أن أصل كلمة (داسان) هو (دێویەسنا Dêwyesna) أي عبادة (دێو Dêw)، حيث أنّ (دێو DÊW) كان إلهاً للشعوب الهندوأوروپية ومن المرجّح أنّ إسمه مستمدٌ من إسم إله القمح السومري (دموزي). إسم ال(داسنيين) الذي يُطلَق على الإيزيديين، مستمدٌ من إسم ال(دێو). من جهة أخرى تمّ تفويض (فيليپوس) من قِبل (مار ماري) للقيام بِمُهمّة التبشير في قردو أي (بوتان وسلوپي وجودي) وأرمينيا(9). سجّلَ كل من البلاذري والطبري كُنية مقاطعة (قردو) في العصر الإسلامي بِصيغة (قرداي أو باقردى) وبناءً على أقوال إبن الأثير، إعتبرها ياقوت الحموي جزءً من جزيرة (إبن عمر) التي كانت تضم 200 قرية، وكان جميعها يقع على الضفة اليسرى من نهر دجلة، مقابل (بازيدا)، وإختفت هذه الكُنية تدريجياً من الكُتب العربية وحلّت محلها صيغة (الجزيرة)(10).
هكذا بدأ إنتشار الدين المسيحي في كوردستان في بداية القرن الأول الميلادي، حيث نشأت في كُردستان ثلاث مراكز مُهمة لِنشر الديانة المسيحية في كوردستان، حيث كان لهذه المراكز الكوردستانية دورٌ كبير في نشر الدين المسيحي في بلاد فارس أيضاً، والمراكز الثلاث كانت: مركز (الرها أورفا) ومركز (نصيبين) و(أربيل). لِمدينة (الرها) مكانة مرموقة في التاريخ المسيحي والتي أصبحت في فترة مُبكرة مركزاً ثقافياً للمسيحية السريانية، حيث أنّ اللهجة الآرامية السريانية الشرقية التي أصبحت اللغة الدينية للمسيحيين في كوردستان والبلدان الشرقية الأخرى، هي من مدينة أديسا (الرها). كما أنّ الكتاب المُقدّس (الإنجيل) قد تمت كتابته ونقله في أديسا أيضاً. كان لِمدرسة (أديسا) دور كبير في هذا المجال، حيث كان يَؤمّها الطلاب من مختلف بلدان المنطقة وكان أكثر أساقفة الفرس من خرّيجي هذه المدرسة، والتي تمّ فيها ترجمة كتب يونانية الى اللغة السريانية، وأدخلت على منهجها السرياني في القرن الخامس الميلادي تعليم اللغة اليونانية والفلسفة وسُمّيت أثينا سورية. لقد قام (مار أفرام) مُدرّس مدرسة نصيبين بإنشاء مدرسة (الرها) اللاهوتية، الذي فرّ منها بعد إحتلال الساسانيين لها في سنة 336 ميلادية ونشأ منها كثير من العلماء وإشتهر فيها أساتذة، مثل (هيبا) وإسمه في اليونانية (إيباس) الذي ترجم كتاب (إيساغوجي فور فورسيون) الى السريانية وكان المدخل الى المنطق، كما ترجم كتاب العبارة لِ(أرسطو) في النصف الأول من القرن الخامس الميلادي(11).
كما أنّ مدينة أربيل لعبت دوراً مركزياً في تاريخ المسيحية المبكر في الإمبراطورية الفارثية وذلك بسبب إنتشار اليهودية سابقاً بها ويظهر هنا إسم أول أسقف على المدينة بقيذا في سنة 104 للميلاد(12). كما أنّ مدينة أربيل لعبت دوراً محورياً في نشوء كنيسة المشرق.
المصادر
1. عبد الرقيب يوسف: الدولة الدوستكية في كردستان الوسطى - القسم الحضاري. الجزء الثاني، الطبعة الثانية، دار آراس، أربيل، 2001، هامش صفحة 164.
2. الأب ألبير أبونا. تاريخ الكنيسة الشرقية من إنتشار المسيحية حتى مجيء الإسلام. الطبعة الثانية، بغداد، 1985، صفحة 15.
3. عبد الرقيب يوسف: الدولة الدوستكية في كردستان الوسطى - القسم الحضاري. الجزء الثاني، الطبعة الثانية، دار آراس، أربيل، 2001، هامش صفحة 164.
4. أدي شير. تاريخ كلدو وآثور. المطبعة الكاثوليكية، لبنان، 1912، صفحة 2.
5. ميشخا زخا. تاريخ أربيل. القرن السادس الميلادي.
6. ميشخا زخا. أحوال كنيسة أربيل. مجلة النجم: 9، 1929، صفحة 8.
7. المطران أدي شير. تاريخ كلدو آثور. الجزء الثاني، بيروت، 1913م، صفحة 1 - 14.
8. عبد الرقيب يوسف. الدولة الدوستكية في كردستان الوسطى - القسم الحضاري. الجزء الثاني، الطبعة الثانية، دار آراس، أربيل، 2001، صفحة 165.
9. إيشو مالكز. الآشوريون في التاريخ. صفحة 70.
10. الدكتور جمال أحمد رشيد. ظهور الكورد في التاريخ – دراسة شاملة عن خلفية الأمة الكوردية ومهدها. الجزء الأول، الطبعة الثانية، منشورات دار آراس للطباعة والنشر، مطبعة وزارة التربية، أربيل كوردستان، 2005، صفحة 428 – 429.
11. عبد الرقيب يوسف. الدولة الدوستكية في كردستان الوسطى - القسم الحضاري. الجزء الثاني، الطبعة الثانية، دار آراس، أربيل، 2001، هامش صفحة 166.
12. مشيخا زحا. كرونولوجيا أربيل. ترجمة وتحقيق: عزيز عبد الأحد نباتي، الطبعة الأولى، مطبعة وزارة التربية، أربيل، 2001، صفحة 1.
a. Eusebius, Historia Ecclesiae 1.13.5 and .22.
b. Mark Guscin. The Image of Idessa. 2009, pp. 1- 2.
[1]
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 104 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | عربي | https://www.ahewar.org/ - 12-04-2024
Gotarên Girêdayî: 10
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 19-01-2019 (5 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Ol û Ateyzim
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 12-04-2024 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 15-04-2024 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 12-04-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 104 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Jiyaname
Ferhad Merdê
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
AYNUR ARAS
Kurtelêkolîn
بين الديمقراطية و”الدُمى قراطية
Kurtelêkolîn
Ji lêkolîner Seîdê Dêreşî îdîaya yekemîn helbesvanê kurd
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
Jules Verne Nasiya Xwe Dide Kurdan
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
KUBRA XUDO
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Kurtelêkolîn
Em deyndarê raman û felsefeya Rêber Apo ne
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Rojnameya Şerq û Kurdistan
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919

Rast
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
Şehîdan
Mahmûdê Kerem
18-07-2024
Burhan Sönmez
Mahmûdê Kerem
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Ishaq Iskotî
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Tewfîq Wehbî
Pirtûkxane
QÛRNA MIN
25-07-2024
Sara Kamela
QÛRNA MIN
Babetên nû
Jiyaname
Tewfîq Wehbî
25-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Ishaq Iskotî
21-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Letif Memmed Brukî
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Kinyazê Brahîm Mîrzoyêv
18-07-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 527,534
Wêne 106,701
Pirtûk PDF 19,811
Faylên peywendîdar 99,838
Video 1,455
Ziman
کوردیی ناوەڕاست 
301,803
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,810
هەورامی 
65,787
عربي 
29,011
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,555
فارسی 
8,702
English 
7,180
Türkçe 
3,576
Deutsch 
1,461
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
Pol, Kom
Kurmancî - Kurdîy Serû
Peyv & Hevok 
41,119
Pend û gotin 
24,602
Kurtelêkolîn 
4,872
Şehîdan 
4,214
Enfalkirî 
3,035
Pirtûkxane 
2,706
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,602
Jiyaname 
1,229
Cih 
1,134
Belgename 
289
Wêne û şirove 
133
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
26
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Pêjgeha kurdî 
3
Wekî din 
2
Karên hunerî 
2
Nexşe 
2
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Ofîs 
1
MP3 
311
PDF 
30,011
MP4 
2,359
IMG 
194,968
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Jiyaname
Ferhad Merdê
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
AYNUR ARAS
Kurtelêkolîn
بين الديمقراطية و”الدُمى قراطية
Kurtelêkolîn
Ji lêkolîner Seîdê Dêreşî îdîaya yekemîn helbesvanê kurd
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Kurtelêkolîn
Jules Verne Nasiya Xwe Dide Kurdan
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
KUBRA XUDO
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Kurtelêkolîn
Em deyndarê raman û felsefeya Rêber Apo ne
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Rojnameya Şerq û Kurdistan
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Dosya
Pend û gotin - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Ziman - Şêwezar - Kurdî Kurmancî Bakûr - T. Latîn Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Şehîdan - Zayend - Nêr Şehîdan - Partî - YPG Şehîdan - Welatê jidayikbûnê - Rojawa Kurdistan Şehîdan - Netewe - Kurd Şehîdan - Ziman - Şêwezar - Kurmanciya Bakur

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 4.562 çirke!