Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê
12-06-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Cemal Nebez
12-06-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 43
11-06-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
11-06-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
Felsefeya presokratîk
07-06-2024
Sara Kamela
Partî û rêxistin
Xoybûn
04-06-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Şukrî Muhemmed Sekban
04-06-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Pêşewa Qazî Mihemed, tevî çend serkirdeyên Komara Mahabadê, 1946
02-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Sê şehîd ji kesayetiyên navdar ên Komara Mehabadê Qadî Mihemed, Seyf Qadî û Sadrî Qadî
02-06-2024
Aras Hiso
Cih
Qumlix
02-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 518,411
Wêne 104,866
Pirtûk PDF 19,372
Faylên peywendîdar 97,508
Video 1,398
Kurtelêkolîn
DESTPÊKA ROMANA KURDÎ
Kurtelêkolîn
JI MEKANÊ SIRGÛNÎYÊ BER BI ...
Kurtelêkolîn
Yekemîn rasthatina min a bi...
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Cemal Nebez
Özgürlük Denizine Akan Nehirde Şeyh Ahmed Barzani
Kurdîpêdiya dîroka duh û îro ji bo nifşên siberojê arşîv dike!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Türkçe
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

Özgürlük Denizine Akan Nehirde Şeyh Ahmed Barzani

Özgürlük Denizine Akan Nehirde Şeyh Ahmed Barzani
Özgürlük Denizine Akan Nehirde Şeyh Ahmed Barzani
Yazma ve Hazırlık: #İbrahim Küreken#

Daha önce Şeyh Abdüsselam Barzani’nin hayatını, mücadele azmini, hayat felsefesini anlatırken Barzanilerin bir aşiret değil, gönül ve amaç birliğinden oluşmuş bir topluluk olduğunu belirtmiştik. Şeyh Abdüsselam’dan Şeyh Ahmed’e, Mele Mustafa’ya, Kek Mesut’a kadar Barzani aile fertlerinin bütün hayatlarını kapsayan mücadelelerinde yaz kış dağlarda, mağara kovuklarında, ellerinde özgürlük meşalesi ile çok zor bir hayat sürdürdüklerini süreci objektif bir şekilde araştıran her insan görebilir. Bu aile bireylerinin ve bunları takip eden topluluğun tarifi mümkün olmayan büyük zorluklara, katliamlara, cezaevleri ve sürgünlere karşı verdikleri mücadele ve sarsılmaz özgürlük inançları tüm Kürdistan halkını ayakta tutmuş ve Güney Kürdistan’da tüm düşmanların elbirliği ile geri almak istedikleri kısmen daha özgür bir statünün ortaya çıkmasına önderlik etmişlerdir. Özellikle Mele Mustafa’nın çocukluğundan ölümüne kadar içinde bulunduğu olağanüstü zorluklar ve dört sömürgeci devletin işbirliği ve ablukası karşısında verdiği mücadele, dünyada benzeri zor bulunan bir mücadeledir. Bu büyük mücadele, sömürgeci devletlerin her türlü yıldırma, asimilasyon ve inkar politikalarına karşı dört parça Kürdistan’da verilen özgürlük mücadelesine ışık olmuş, yollarını aydınlatmıştır.
Şeyh Ahmed Barzani ağabeyi Abdüsselam Barzani’nin idam edildiği 1914 yılında 18 yaşındadır. Ağabeyinin ölümünden sonra kendisi Barzani ailesinin başına geçiyor. Ağabeyinin yakın dostu olan Mele Mahmud’un talebesi olup, ondan halifelik beratı alıyor. Barzanilerin Nakşibendi tarikatının son temsilcisi oluyor.
Şeyh Ahmed Barzani bir din adamı olarak ağabeyi Abdüsselam’ın eşitlikçi-paylaşımcı felsefesine uyumlu farklı yorumları yüzünden çevredeki feodal ve dini otoriterlerle ters düşüyor. İslam, Hristiyan ve Musevi dinlerini harmanlayan bir din anlayışına sahip olduğunu iddia eden bölgedeki diğer Şeyhler ve feodal aşiret ağaları Şeyh Ahmed Barzani’nin özel bir dini kitaba sahip olduğu iddiasıyla kafir olmakla suçlanır ve baş düşmanları kabul ederler. Şeyh Ahmed’e inananlar ise onu tanrı olarak veya tanrının temsilcisi olarak kabul ettikleri de iddialar arasındadır.
Şeyh Ahmed Barzani geleneksel Şeyhlerden ve din adamlarından farklıdır. Ahmed Barzani, yabani hayvanların avlamasının ve ağaçların kesilmesinin yasaklanması, kadınların zorla evlendirilmesinin önlenmesi, sınıf ayrımı yapılmaması ve eşit bölüşüm, kardeşçe yaşama gibi düşünceleri olan döneminin en devrimci lideridir.
Şeyh Ahmed Barzani, ağabeyi Abdüsselam’ın başlatmış olduğu Kürdlerin hak mücadelesinin bir devamcısı olarak, düşünceleri, Barzan bölgesi karargahından taşmış, Kürdistan coğrafyasının her köşesine kadar Kürdlerin özgürlüğü ve var olma mücadelesinin ışığı haline gelmiştir. Bundan dolayı da Bağdat yönetimi ve İngilizler için yok edilmesi gereken büyük bir tehlike olarak kabul edilir.
1927 yılında Şeyh Ahmed Barzani ve Barzan topluluğunun istem ve direnişleri iyice İngilizlerin gözüne batar. İngilizler, Şeyh Ahmed’e işbirliğini kabul etmesi karşılığında cazip teklifler sunar. Ahmed Barzani sorunun kişisel olmadığını, bir milletin varlığı ve hakları sorunu olduğunu söyleyerek teklifleri reddeder. Bunun üzerine İngiliz ve Irak yöneticilerinin baş düşmanı haline gelir. Böylece ortadan kaldırma ve bölgeden sürme saldırıları başlar.
Şeyh Ahmed, Sorunun bir bölge sorunu olmadığı, tüm Kürdistan’ın sorunu olduğunun bilincindedir. Bu bilinçle; Şeyh Mahmud Berzenci’nin direnişi döneminde Berzenci kuvvetlerine yardım göndermeye çalışır. 1930 yılında, Kuzey Kürdistan’da Ağrı Dağı direnişçileri üzerindeki Türk ordusunun yoğun baskısını azaltmak düşüncesiyle sınır ötesine silahlı güçlerini sevk eder. Oramar bölgesinde çok kalabalık Türk ordu birlikleriyle karşılaşırlar ve geri çekilmek zorunda kalırlar. O günden sonra Barzaniler Kemalistlerin de hedefi haline gelir ve Türkiye Şeyh Ahmed Barzani’yi etkisizleştirmek için Irak devletine ortak operasyon yapmayı önerir.
Şeyh Mahmud Berzenci’nin etkisini kırmış olan İngilizler, bölgede ikinci bir yönetim alanına izin vermek istemez. Barzanileri bölgelerinden sürüp yerlerine Asurileri yerleştirmek ister. 1931-1932 yıllarında bölgedeki işbirlikçi Kürd aşiretlerini de yanlarına alarak peş peşe saldırılarla Barzan bölgesini çökertmeye çalışır. Ancak her seferinde gerilla savaşıyla bu saldırılar geri püskürtülür. Bu saldırılar karşısındaki direnişte Şeyh Ahmed’in küçük kardeşi Mele Mustafa cesareti ve savaş kabiliyetiyle kendinden söz ettirir.
Barzan köylerini acımasızca bombalayan İngiliz Hava Kuvvetleri yerleşim birimlerini yerle bir eder. Taş üstünde taş kalmaz. Barzaniler zorunlu olarak yer değiştirirler. Irak ordu birlikleri, İngiliz ordusundaki Hintli askerler ve İngiliz Hava Kuvvetlerinin uçak saldırıları ve bu düşman kuvvetlere öncülük eden binlerce işbirlikçi Kürd aşiret kuvvetleri Barzanileri Türkiye sınırına doğru sıkıştırır. Şeyh Ahmed sivillerin de olduğu birkaç yüz adamıyla 21 Haziran 1932 tarihinde sınırı geçmek zorunda kalırlar. Türkiye’ye sığınırlar. Türkiye, teslim olanlardan sayıları tam belli olmayan birçok kişiyi 1930’da Ağrı İsyanına katıldığı gerekçesiyle idam eder.
Şeyh Ahmed, iki kişi ile birlikte bazı bilgilere göre Ankara’ya, bazı bilgilere göre de önce İstanbul’a sonra Edirne’ye sürgün ediliyor. Mele Mustafa ile birçoğu ailelerden oluşan diğer sığınmacılar ise Erzurum’a gönderilir, ancak sonradan yapılan yoğun itiraz üzerine bunlar çok soğuk kış şartlarında Şemdinan’a sevk edilirler. Kış şartlarındaki zorlu yolculukta soğuktan çocuklar ve yaşlılardan ölenler olur.
Ancak 1933 yılında Türkiye Şeyh Ahmed’i Irak’a teslim eder. Bunun üzerine Şemdinli’de kalanlar da sınırı geçerek Türkiye’den ayrılırlar. Irak devleti önceleri af edileceklerini söyleyerek Şeyh Ahmed’i inandırarak Mele Mustafa’yı da Musul’a çağırır. Şeyh Ahmed, Mele Mustafa ve yanındakiler önce Irak’ın güneyinde bulunan Nasiriye’ye gönderirler. İklim farklılığı yüzünden yıllar içinde ölümler çoğalınca itirazlar başlar. Bunun üzerine Süleymaniye’ye gönderilirler.
Barzanilerin siyasi önderleri ile Süleymaniye’de örgütlü olan Hiva örgütünün ilişkileri kurulur. Bu örgütün yardımıyla 1943 yılında Mele Mustafa Barzani Süleymaniye’den kaçar. İran üzerinden Kürdistan dağlarına geçer ve orada yeniden silahlı mücadele başlatır. 1943 yılında Mele Mustafa’nın kaçıp Kürdistan dağlarına yetişmesi, isyana devam etmesi ve 1944 yılında Bağdat hükümetiyle anlaşma yapması sonucu Şeyh Ahmed Barzani ve beraberindeki topluluk 11 yıllık sürgünden kurtulup topraklarına dönerler.
1943 İsyanı başlatan Mele Mustafa artık silahlı Kürd özgürlük mücadelenin lideri konumundadır. Şeyh Ahmed ise hem Barzan topluluğunun lideri hem de Mele Mustafa’nın arkasındaki en büyük dayanağı, akıl hocası ve yol göstericisidir.
1944 yılında anlaşmayı kabul eden Bağdat Hükümeti içinde bir bölüm siyasetçi ve asker bu anlaşmaya karşı çıkarak yeniden Kürdistan üzerine kuvvet göndermeye çabalar. Bazı Kürd aşiretleri de Mele Mustafa’nın bu başarısından ve yapılan anlaşmadan rahatsızdılar. Kürd aşiretlerinden Zibarilerin reisi Mahmud Ağa, Herkilerden Mahmut Xalifa ve diğerleri; Mir Sadıq, Mir Qadir, Şeyh Lolan Irak hükümetine müracaat ederek Barzani’ye karşı savaşmak isteğinde bulunurlar.
Irak hükümeti, 1945 yılının Ocak ayında Kürdlere karşı bir saldırı kararı alır. 25 bin kişilik ordunun saldırı operasyonlarını İngiliz hava filosu desteğinde General Renton yönetir. Ayrıca, Barzani kuvvetlerine karşı hükümet kuvvetlerinin yanında yaklaşık 5 bin kişilik işbirlikçi Kürd aşireti savaşçıları da yer alır. Çok yoğun çarpışmalar yaşanır. Kürd kuvvetleri düşmanın büyük gücü karşısında zorlanır. Kuşatmayı yararak sayıları yaklaşık on bin sivil halkla birlikte İran’a gitmeye karar verirler.
İran’da Mele Mustafa savaşçı peşmergeleriyle Kürdistan Cumhuriyeti’nin (Mahabad) silahlı kuvvetlerinin bir parçası olarak Cumhuriyeti korumaya çalışırken Şeyh Ahmed sivil halkı ile birlikte kalır. Kürdistan Cumhuriyeti deneyimi sonrası Barzanilerin 1947 yılında yeniden Irak’a dönmek zorunda bırakılmaları sonucu Şeyh Ahmed tekrar yakalanır ve 1958 yılındaki Abdülkasım darbesine kadar 11 yıl tutuklu kalır. Mele Mustafa yaklaşık 500 peşmergesiyle birlikte haftalar süren uzun bir yolculuktan sonra Sovyetlere sığınırken Ahmed Barzani de Irak hapishanelerinde eziyet içinde yaşar. 1958 affıyla Barzan’a döner. Mele Mustafa da bu darbe sonrası Kürdistan’a geri döner ve bu dönüşle birlikte yeni bir süreç başlamış olur. Mele Mustafa’nın Güney Kürdistan’a geri dönmesi ve yeni bir mücadele imkanı bulması sadece Güney Kürdistan toplumunda değil, aynı zamanda Kuzey ve Güneybatı Kürdistan toplumu içinde de sömürgeci devletlerin asimilasyon çarkını yerle bir eder ve daha güçlü bir milli duygunun canlanmasına yol açar.
Şeyh Abdüsselam’dan beri Barzan bölgesi halkı, tüm saldırı ve geri çekilmelerde savaşçılarıyla birlikte hareket etmek zorunda kalmışlardı. Her düşman saldırısında hedeftiler ve çok büyük sivil kayıplar olmuştu. Evi barkı yıkılan Barzaniler zorunlu olarak savaşçılarıyla birlikte yollarda, dağ kovuklarında çoluk, çocuk, kadın, yaşlı, yaz-kış demeden ortak kaderi paylaşıyorlardı. Defalarca köyleri yerle bir edildi. Sıcaktan, soğuktan, açlıktan ve düşman saldırılarından yaşlılar ve çocuklar can verdiler. Savaşçıların en büyük üzüntüsü ve yükü, kendileriyle birlikte hareket etmek zorunda kalan sivillerin çektiği acılardı. 1945’te İran’a geçen topluluk içinde tifo salgınından iki bine yakın sivil ölmüştü. Bu ölümlere karşı ellerinden fazla bir şey gelmiyordu. Ancak savaşçılarla birlikte hareket eden bu sivil kayıplarına karşı bir tedbir almaları gerektiğini biliyorlardı.
Şeyh Ahmed artık biliyordu ki Kürd özgürlük mücadelesinde Mele Mustafa lider olarak kabul görmüştü. Yaşı ilerlemiş olan Şeyh Ahmed’in savaş alanlarında bulunmasına gerek kalmamıştı. 1961 yılında Mele Mustafa Eylül devrimini başlatınca, Ahmed Barzani, sivil yerleşim alanlarını korumak düşüncesiyle Barzan bölgesinin tarafsız bölge olarak kabul edilmesi için Bağdat’a yaptığı öneri kabul gördü ve Barzan bölgesi Şeyh Ahmed Barzani liderliğinde tarafsız bölge kabul edildi. Savaşçılar bu tarafsız bölgeyi savaş alanı olarak kullanamayacaktı. Buna karşılık Irak ordusu da Barzan’da sivillere yönelik saldırılar yapmayacaktı. Böylece sivil topluluk bombalardan ve saldırılardan korundu. (Mele Mustafa ile 1962 yılında röportaj yapan ilk yabancı gazeteci New York Times muhabiri Dana Adams Schimdt, bu bölgeden geçmek zorunda kaldığından, Şeyh Ahmed’in bu anlaşmadaki hassasiyetinden bahseder.) Bununla birlikte Şeyh Ahmed, savaşan tarafların arasında iletişim sağlayan bir arabulucu vazifesini de görüyordu. Defalarca Bağdat’a gidip döndü. Hükümet yetkilileriyle sorunun çözümü üzerinde görüşmeleri oldu. 1961 savaşından sonra tarafların zaman zaman bir araya gelmeleri, sorunlar üzerinde anlaşma yolları aramalarında Şeyh Ahmed’in rolü önemliydi. Aslında Şeyh Ahmed her ne kadar savaş alanının dışında kalsa bile Mele Mustafa her dönemde kararlarında ağabeyine danışırdı. Şeyh Ahmed’in düşüncesi Mele Mustafa için büyük önem taşıyordu. Bir anlamda denilebilir ki Şeyh Ahmed Barzani o dönem içinde Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesinin siyasi beyniydi. 1964 yılında Bağdat Hükümeti ile Mele Mustafa Barzani’nin arasında sağlanan anlaşmada Şeyh Şeyh Ahmed’in rolü büyük olmuştu.
Bu savaş döngüsü içinde Şeyh Ahmed Barzani 1969 yılında 73 yaşında hayatını kaybetti. Büyük değer verdiği ağabeyi Şeyh Ahmed’i kaybetmesi Mele Mustafa’da büyük üzüntü yarattı. Şeyh Ahmed, Mele Mustafa’nın ağabeyi olmasının ötesinde liderliğiyle ve her türlü yardım ve çabasıyla cepheyi besleyen muazzam bir destek gücüydü.
Mele Mustafa, 5 Ocakta ağabeyinin ağır hastalığı haberini alır almaz oğlu Mesud’u Barzan’a gönderdi. Mesud’un gönderdiği telgrafta; Şeyhin böbrekleri çalışmıyordu, durumu ağırdı. Mele Mustafa ağabeyi Şeyh Ahmed’in sedyeyle Gilala’ya götürülmesini emretse de doktoru bunun mümkün olmadığını, modern bir kliniğe ulaştırılırsa kurtarılma şansının olduğunu bildirdi. Mesut Barzani, Barzan kaymakamı aracılığıyla durumu Bağdat’a iletti. Bağdat hükümeti çağrıya olumlu cevap vererek hemen helikopterle bir grup doktor gönderdi. Şeyh Bağdat’ta “Ibn Sina” kliniğine yatırıldı, fakat artık çok geçti. 11 Ocak 1969’da hayatını kaybetti. Şeyh Ahmed’in ölümü Bazran’ı yasa boğdu. Ama en büyük endişe ve korku Şeyh Ahmed’in naaşının devletin elinde olmasıydı. Korktukları başlarına gelmedi. Irak devletinin görevlendirdiği Hardan Tıkriti Şeyh Ahmed’in naaşını helikopterle Barzan’a getirtti ve Şeyh orada toprağa verildi.
Adaletin, erdemin ve kararlılığın bu yorulmaz temsilcisi Şeyh Ahmed, Barzan şeyhlerinin sonuncusuydu. 73 yıllık yaşamının çoğu sürgün, cezaevi ve savaşmakla geçti. Şeyh Abdüsselam gibi Şeyh Ahmed Barzani de Kürdistan sorununu, öncülerinden devralarak, takipçilerine ve Kürdistan toplumunun geneline DAVA halinde devretti. Ruhu şad olsun.
12.04.2024
$Kaynaklar:$
Chris Kutchera, Kürt Ulusal Hareketi, Avesta yay. 2013 İstanbul
Mesut Barzani, Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi, Doz yay. 1. Baskı 2003, Cilt 1
S. Lazarev, Ş. X. Mıhovan. Kürdistan Tarihi, Avesta yay. 5. Baskı, 2015, İstanbul
Said Ahmet Barzani, Irak Kürtlerinin Özgürlük ve Ulusal Bağımsızlık Mücadelesi, Doktora tez. Moskova 1974 (Barzani ailesiyle bir akrabalığı yok. İsim benzerliği)
Xoşevi Babekr-Pauel Shehtman, Kürdistan Bayrağının Altında Mustafa Barzani’nin Yaşamı ve Eylemi, Avesta yay. 2010
David Mc DOWALL, Modern Kürt Tarihi, Doruk yay.
Wadie Jwaideh, Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, İletişim yay.
Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü, Yeni ve Yakın çağda Kürt Hareketi, Jina Nû yayınları, 1991
Tercüman Gazetesi, 9 Mayıs 1970 İstanbul, “Barzani Anlatıyor”.
Dana Adams Schmidt, Cesur Adamların Ülkesine Yolculuk, Avesta yay. 2011 İstanbul.
[1]
Ev babet bi zimana (Türkçe) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
Ev babet 116 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | Türkçe | https://kovarabir.com/ 15-04-2024
Faylên peywendîdar: 1
Gotarên Girêdayî: 6
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Türkçe
Dîroka weşanê: 12-04-2024 (0 Sal)
Bajêr: Hewlêr
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Jînenîgarî, (biyografî)
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Başûrê Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Turkî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Burhan Sönmez ) li: 15-04-2024 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 15-04-2024 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( ڕۆژگار کەرکووکی ) ve li ser 15-06-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 116 car hatiye dîtin
Pelên pêvekirî - Versiyon
Cûre Versiyon Navê afirîner
Dosya wêneyê 1.0.1117 KB 15-04-2024 Burhan SönmezB.S.
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
RONÎ WAR
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Cihên arkeolojîk
Temteman
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 43
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Pirtûkxane
LI TIRKIYEYÊ LÊGERÎNEKE HEQÎQETÊ YA AŞTIYANE Û RARÛBÛNA BI NIJADPERESTIYÊ RE
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Kurtelêkolîn
JI MEKANÊ SIRGÛNÎYÊ BER BI CIHÊ NASNAMEYÊ VE: TEMSÎLÊN WÊJEYÎ YÊN BAJARÊ AMEDÊ DI WÊJEYA KURDÎ YA NÛJEN DE
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Hevberkirina şaş a du kesayetiyên Kurd di pirtûka Jinên Navdar ên Kurd de
Kurtelêkolîn
Encamnameya Hefteya Wêjeyî ya sala 2024 an li bajarî Dêrikê
Jiyaname
AYNUR ARAS
Pirtûkxane
Felsefeya presokratîk
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Kurtelêkolîn
Yekemîn rasthatina min a bi Bedîuzzeman û şopînerên wî re
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê
Jiyaname
Ferhad Merdê
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 42
Jiyaname
KUBRA XUDO
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Kerim Avşar
Kurtelêkolîn
Wergêra mirovê Kurd an wergêra dirûşma Kurdî
Jiyaname
İbrahim Güçlü

Rast
Kurtelêkolîn
DESTPÊKA ROMANA KURDÎ
30-05-2024
Sara Kamela
DESTPÊKA ROMANA KURDÎ
Kurtelêkolîn
JI MEKANÊ SIRGÛNÎYÊ BER BI CIHÊ NASNAMEYÊ VE: TEMSÎLÊN WÊJEYÎ YÊN BAJARÊ AMEDÊ DI WÊJEYA KURDÎ YA NÛJEN DE
30-05-2024
Sara Kamela
JI MEKANÊ SIRGÛNÎYÊ BER BI CIHÊ NASNAMEYÊ VE: TEMSÎLÊN WÊJEYÎ YÊN BAJARÊ AMEDÊ DI WÊJEYA KURDÎ YA NÛJEN DE
Kurtelêkolîn
Yekemîn rasthatina min a bi Bedîuzzeman û şopînerên wî re
01-06-2024
Sara Kamela
Yekemîn rasthatina min a bi Bedîuzzeman û şopînerên wî re
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
11-06-2024
Burhan Sönmez
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Cemal Nebez
12-06-2024
Burhan Sönmez
Cemal Nebez
Babetên nû
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê
12-06-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Cemal Nebez
12-06-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 43
11-06-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
11-06-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
Felsefeya presokratîk
07-06-2024
Sara Kamela
Partî û rêxistin
Xoybûn
04-06-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Şukrî Muhemmed Sekban
04-06-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Pêşewa Qazî Mihemed, tevî çend serkirdeyên Komara Mahabadê, 1946
02-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Sê şehîd ji kesayetiyên navdar ên Komara Mehabadê Qadî Mihemed, Seyf Qadî û Sadrî Qadî
02-06-2024
Aras Hiso
Cih
Qumlix
02-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 518,411
Wêne 104,866
Pirtûk PDF 19,372
Faylên peywendîdar 97,508
Video 1,398
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
RONÎ WAR
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Cihên arkeolojîk
Temteman
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 43
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Pirtûkxane
LI TIRKIYEYÊ LÊGERÎNEKE HEQÎQETÊ YA AŞTIYANE Û RARÛBÛNA BI NIJADPERESTIYÊ RE
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Kurtelêkolîn
JI MEKANÊ SIRGÛNÎYÊ BER BI CIHÊ NASNAMEYÊ VE: TEMSÎLÊN WÊJEYÎ YÊN BAJARÊ AMEDÊ DI WÊJEYA KURDÎ YA NÛJEN DE
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Hevberkirina şaş a du kesayetiyên Kurd di pirtûka Jinên Navdar ên Kurd de
Kurtelêkolîn
Encamnameya Hefteya Wêjeyî ya sala 2024 an li bajarî Dêrikê
Jiyaname
AYNUR ARAS
Pirtûkxane
Felsefeya presokratîk
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Kurtelêkolîn
Yekemîn rasthatina min a bi Bedîuzzeman û şopînerên wî re
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê
Jiyaname
Ferhad Merdê
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 42
Jiyaname
KUBRA XUDO
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Kerim Avşar
Kurtelêkolîn
Wergêra mirovê Kurd an wergêra dirûşma Kurdî
Jiyaname
İbrahim Güçlü
Dosya
Peyv & Hevok - Ziman - Şêwezar - Kurdî Kurmancî Bakûr - T. Latîn Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Peyv & Hevok - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Enfalkirî - Cihê jidayikbûnê - Mêrgesûr Enfalkirî - Cureyên Kes - Çalakwanê siyasî Enfalkirî - Cureyên Kes - Enfakirin Enfalkirî - Cureyên Kes - Qurbaniyên Enfalê Enfalkirî - Dereceya partiyê - Endam

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.297 çirke!