نَقَده یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان نقده است. این شهر در 95 کیلومتری جنوبشرق #ارومیه# واقع شدهاست.
تا سال 1967 شمسی این شهر با نام سولدوز شناخته میشد که طی مصوبهای نام این شهر و شهرستان به نقده تغییر یافت.
نقده با ارتفاع 1٬330 متر، در منطقهای کوهستانی، در 551 کیلومتری غرب شمالی تهران و 72 کیلومتری جنوب شرقی ارومیه، سر راه پیرانشهر به محمدیار و ارومیه قرار دارد.
راه میاندوآب به اشنویه و راه ارومیه به #مهاباد# (از طریق اشنویه) و نیز راه پیرانشهر به تبریز و #میاندوآب# شبکهٔ راههای اصلی این شهرستان را تشکیل میدهند و مردم آن عمدتاً به کشاورزی و دامداری مشغول هستند و توتون و تنباکو از اقلام صادراتی آن است.
در این شهر، زبانهای تُرکی آذربایجانی و کوردی بهعنوان زبانهای گفتاری و زبان فارسی بهعنوان زبان آموزش و نوشتار رسمی، مورد استفاده قرار میگیرند.
=KTML_Bold=وجه نامگذاری=KTML_End=
مینورسکی در دائرةالمعارف اسلامی زیر واژه سولدوز آورده که ناحیهٔ سولدوز را غازان خان در سال 703 ه.ق به امیر چوپان دادهاست و بر این اساس به نظر ریشه نام گذاری سولدوز از نام امیر چوپان گرفته شدهاست.
ریشه نامگذاریهای گوناگون بر روی شهر نقده:
نغده: از زیورآلات زنان قرهپاپاق
نقیده: آبادی نقی (نقیخان بوزچلو: مالک اصلی شهر در دوران قاجار و پهلوی).
سولیدُوز: این اصطلاح در زبان ترکی آذربایجانی به دشتهای هموار و پرآب اطلاق میشود.
=KTML_Bold=جغرافیا
موقعیت=KTML_End=
شهر نقده مركز شهرستان نقده در استان آذربايجان غربي با پهنه اي حدود 10 كيلومتر مربع در جنوب استان در 36 درجه و 57 دقيقه عرض شمالي و 45 درجه و 22 دقيقه طول خاوري نسبت به نيمروز گرينويچ قرار دارد.
مسیرهای دسترسی به نقده عبارتند از:
مسير اصلی نقده – اروميه به درازای 115 كيلومتر.
مسير فرعی نقده – جلديان به درازای 26 كيلومتر.
مسير نقده – پيرانشهر به درازای 45 كيلومتر.
مسير فرعی نقده – محمديار به درازای 15كيلومتر.
=KTML_Bold=رودخانه=KTML_End=
علاوه بر موقعیت جغرافیایی خاص، عامل اصلی حیات کشاورزی سلدوز رودخانه گدار چای است. این رودخانه از ارتفاعات مرزی اشنویه در کردستان عراق (حدود پنج کیلومتر پایینتر از مرز ترکیه و عراق) یعنی کوههایی که زاگرس را به آرارات پیوند می دهند سرچشمه میگیرد. یک شاخه فرعی نیز از قله 3480 متری گدار که در داخل خاک ایران است سرازیر شده و پس از عبور از داخل اشنویه به شاخه اصلی می پیوندد که از جنوبغربی اشنویه و نیز از جنوبغربی قله جادر با فاصله نسبتا زیادی میگذرد. در ابتدای خاک سلدوز، در حدود 12 کیلومتری جنوب اشنویه، شاخه فرعی دیگری به نام علی آواچایی به گدار چای می پیوندد که از قله 3578 متری سیاهکوه سرچشمه میگیرد که محاذی آن در خاک عراق، سرچشمههای رودخانه زاب کبیر است. شاخه فرعی دیگری به نام بالخچی چایی نیز از کوه لکبن مابین مهاباد و پیرانشهر سرچشمه میگیرد و در داخل شهر نقده به گدار چای می ریزد. گدار چای در جنوب شرقی بندر حیدرآباد از توابع شهرستان نقده وارد دریاچه ارومیه میشود.
=KTML_Bold=مردمشناسی
اتنیک و دین=KTML_End=
دشت نقده در طول تاریخ محل زندگی اقوام مختلف از جمله آذربایجانیها، کوردها، آشوریها، مادها، مانناها و ارمنیها بودهاست. در زمان حکومت فتحعلیشاه قاجار و در سال 1245 هجری قمری، ایل قرهپاپاق از منطقهٔ قفقاز به این منطقه مهاجرت کرده، ساکن دشت نقده شده و به کشاورزی و دامداری در این منطقهٔ حاصلخیز مشغول شد. براساس یک طرح آمارگیری که در دههٔ 1350 خورشیدی در نقده صورت گرفت، از مجموع جمعیت آن زمان شهر، 12٬000 نفر (60 درصد) را آذریهای شیعه مذهب و 8٬000 نفر (40 درصد) را کُردهای سنی مذهب تشکیل میدادند.
تا قبل از نسلکشی آشوریان و در حدود سالهای 1915 تا 1917، 598 آشوری در مجموع 108 خانوار در نقده زندگی میکردند. در سال 1881، نقده 60 خانوار یهودی داشت که حدوداً 360 نفر میشدند. تا سال 1901 جمعیت یهودیان به 800 تن افزایش پیدا کرد که بعدها همه آنان به اسرائیل مهاجرت کردند.
در حال حاضر، اهالی شهر را آذریها و کُردها تشکیل میدهند. مردم نقده مسلمان و پیرو مذاهب شیعه و سنی هستند. [1]