نامېش شېخ محەمەد کوڕو شېخ عەبدولموئمن جە نەوەو پیر محەمەد (بابا مەردۊخی هۆرامیەن). ساڵەو (1880ز) دەگاو نەوەڕەی جە شارو سنەی وەرکۆت و کوردستانی ئامان دنیاوە. مەڵڵێوە ئاینی و وتار وانێ مزگیێ شارو سنەی بېیەن، بېجگە ئانەیچە نویسەر، شاعېر، مېژوو ئەشناس، فەیلەسوف، کەسایەتی ئاینی و زانێوە پایەبەرز و خاوەن یاوانێوە جیاواز و خاوەن ویروڕاو دینی وېش بېیەن. شېخ محەمەد مەردۊخ جە نەوەو بنەماڵە مەردۊخیەکان و هۆرامانېیەن. تەمەنش تەنیا 12 ساڵۍ بېیەن تاتەش وەفاتش کەردەن کە وتاروان و مزگیێ شارو سنەی بېیەن، هەر چا تەمەنەنە وزیان یاگۍ تاتەیش و مۊچیاری موسڵماناش کەدەن. شېخ محەمەد مەردۊخ زیاتەر جە (38) کتېبېش نویستېنۍ پېسە (فەرهەنگ و مەردۊخی، تەئریخ مەردۊخ، نەدای ئیتیحاد، مېژوو کوردو کوردستانی) کە دمایېنشا بە پېزتەرین و نامبانگتەرین کتېبشەن کە باس جە مېژوو کوردی و دەسەڵاتیش و زوان و فەرهەنگیش کەرۊن. ئایەتوڵڵا مەردۊخ یاوانەیش پەی دین و ئیسلامی جیاواز بېیەن، ئاڎ ڕەخنەش جە مېژوو ئیسلامی گېرتەنو هەم جە چوار ئیمامەکەو ئەهل و سوڼەی ڕەخنۍ توڼۍ مەگېرۊن و ماچۊ گردشان هەڵەرە لوێنۍ و چن بابەتێ دینېیەنە نەپېکانشا، ئاڎ پەشتی تەمامەش بە قورئانی بەستېنە. دماجار جە تەمەن و 98 ساڵینە و ساڵەو (1975ز) کۊچی دمایی کەرۊن و جە ماواو وېشەنە دەگاو (نەوەڕە)ی ئەسپەردە کریۊن. بەرهەمە شېعریەکېش بە زوانی هۆرامی و فارسی وەڵاکەردېنێ.
$نمونێ جە شېعرەکاش:$
دوسێ ئایەتوڵڵا مەردۊخی کتېبێ بە نامنیشانو (نزانی__ مژدە) مەکیانۊ پەیش، ئاڎییچ پی شېعرۍ پەیتواچش مڎۊوە:
ئارامی دڵەی پەڕ جە خارەکەم
دەرمانی دەروون پەڕ ئازارەکەم
نامەی نزانیت وەلای من یاوا
بوسام و نە ڕووی دوو دیدەم ساوا
یاوا وە سەردەم کوشتەکەی تیرت
مەڵهەم دا نەزام خەستەی زنجیرت
یاسای دڵداریت بەجا ئاوەردەن
بۊچک نەو ئەزیەت پاوەجۍ کەردەن
ویرە گوڵ شیرین شەکەر ڕېژەکەت
واژەی گوڵ قەشەنگ عەبیر بېژەکەت
نە دڵێ، سەد دڵ فریشتەش مەبۊ
هەزارێ چوون من شیفتەش مەبۊ
گلەی دڵەکەت جۊش ئاوەردەبۍ
کزەی دوریەکەت قسە کەدەر بۍ
من وېم کەم زوخاو چەپ گەردم وەردەن
ئەم جار ئەم کزە سامان ساش کەردەن
دېوناتۆ دووری کوورەی دەروونم
کولناتۆ زامان دڵەی پەڕ هوونم
من جە دووری تۊ دڵم پەڕ دەوەن
وېرەو، وژارەم جە هەردوو هەر دەن
هەرسا دیم وەچەم نەوهاڵ باڵات
کارەبام یاوا وەلاڵ ئاڵات
دیسان دیمەوە گونا زەردەکەت
بۊسام دەردانە قەتران وەردەکەت
ئانە ڕۊ جەژن شادمانېیەن
ئانە نەو وەهار زیندەگانېیەن
وەرنە ئیسە من هوونی دڵ وەردە
گېیانم سەنگین بار، تەن خەزان کەردە
جەرگم وە مەودای زانا بېیەن ڕېش
پی دەرۆ ئازیز نزانیم پەی چېش[1].