نامۍ: ئەحمەد
نازنام: حاجی مامۊسا/ فانی نۊدشەیی
نامۊ تاتەی: مەڵڵا عەبدلڕەحمان و نۊدشەی
ساڵەو ئامای دنیای: 1815ز.
ساڵەو کۊچی دمایی: 1883ز.
یاگۍ ئامای دنیای: #نۊدشە#
یاگۍ کۊچی دمایی: #سنە#
$ژیواینامە$
نامېش (ئەحمەد کوڕو عەبدولڕەحمان)ی، جە دەگاو #نوتشە# و هۆرامانی ساڵەو (1815ز) جە ئەدیێ بېیەن. تاتەش سەردەمو دەسەڵات و بابانەکانە جە سلېمانی موفتی بېیەن، مەولەوی شاعېر سەرو دەسو ئاڎینە ئیجازەش وەرگېرتەن، وە مەزاری موبارەکش ئینا گرڎو سەیوانی. مەڵا ئەحمەڎ سەرو دەسو مەڵڵاو (خەتێ) جە ڕەواندوز ئیجازەش وەرگېرتەن.
مەڵڵا ئەحمەڎ کە بە حاجی مامۊسا ئەشناسیان و نامبانگا جە ڕۊخانەو زانستینە مەلەوانێ بۍ هامتا بېیەن، فرەو مەڵڵا ئایینەکان و ئا سەردەمەیە ئیجازەو وانایشان چاڎی وەرگېرتەن. نریارۍ فرېش هەنۍ، چانېشا جە زانستو (نەحو)ی نریارێش هەن کە وانکارۍ واناش بە نامۍ (ظرفی حاجی ماموسا). ماوێ فرە جە شارو سلېمانی و شارو سنەینە ژیوان، نامبانگێ گۆرەش بېیەن، پەی بە دەسئاردەی زانستی پەیجوریێ فرەش کەرڎەن، وڵاتەکانو ئېراق، سوریا، سعودیە و میسیری گېڵان و زانستی شەرعی و کومەڵایەتیش وەرگېرتەن. سەرو دەسیشەنە چڼین زانێ و مەڵڵێ دیندارۍ پەروەردەکریێنۍ و یاوێنۍ پەنە (عەللامە عەبدولڕەحمان پێنجوێنی، مەڵڵا ئۆلقادرو بېیارۍ، سەید ئەحمەد فایز پێنجوێنی، مەڵڵا مەجید مینبەری، مەلا عەبدوڵڵا موفتی، مەڵڵا مارف نودشی، شېخ سەلیم و تەختەی، مەڵڵا عەبدولعەزیم موجتەهیدی و مەڵڵا عیسامەدین نوتشی، ....تاد). مەڵڵا ئەحمەڎ جە بوارەکاو فەلسەفەی، ئەدەبېیاتی عەرەبی، هەسارە ئەشناسی، بیرکاری، کەلام) شارەزایێ خاسش بېیەن، جە بوارو عیرفانی و مەعنەویەتینە ئڼە شارەزا بېیەن کە بە (زولجەناحەین) بە نامبانگ بېیەن.. مەولەوی شاعېر پېسە سەرچەمێ گۆرەی تەماشەش کەرڎەن.
مەڵڵا محەمەڎ نزیکەو دە ساڵێ دمای مەولەوی شاعېری ئامان دنیاوە، یانی زەمەنێنە ژیوێنۍ.
جە مێڎان و ئەدەب و شېعرېنە دەسێ باڵاش بېیەن و نازنامی شېعریەش (فانی نوتشەی) بېیەن، دماجار ساڵەو (1883ز) کۊچی دماییش کەرڎەن و جە شارو سنەی ئەسپەردەکریان.
نموونێ جە بەرهەمە شېعریەکاش:
جەمین مەدرەوشۊ بەینی حەیتاران
چوون وېنەش نە تۊی دڵەی غەم باران
توڕش وېنەی ڕەنگ خەیاتەی خامەن
یا ڕیشەی ئەڕوای بەختی سیامەن
خەم دان بە قامەت نە کەمینگای دڵ
ئەبرۊش چوون سەیاد نە سارای جنگڵ
دیدەش پەڕ، پەڕ مەی سەحیح بیمارەن
ئەویج مەر زەدەی نیم نیگای یارەن
بینی خەتی نوور خورشید لەت کەرڎە
گونا وېنەی بەدر ڕەنج ئەنگوشت بەردە
قیبلەم هەر کەسېو چوون من ماتەمەن
وەهارش پاییز، پاییزش غەمەن
دیسان ماچۊ:
چن پەنەم واتی های دڵەی غافڵ
حەقی حەقیقی (اضافی) (باطل)
پەردەی ئەو جەماڵ (مطلق جە اطلاق)
جامی عکوس میراتی ئافاق
بۊ بە بای موراد نەشئەی سافی مەی
بە یاری مەلاح سوزی لافی مەی
کەشتی عەرقەکەت نە گېجاوی دەی
یاونە ئەو ساحل ئی بەحری بۍ پەی
شاخەی تافی ساف سەرچەشمەی هەستیت
هەوا کەلەی تەبع هەوا پەرستیت
با کەرۊش کۊتا کڵپەی کوورەی دڵ
شەرارەی سەبوون چۊڵەکەی مەنزڵ
تۊ بەتەر دامان عسیانت تەڕ بی
وېنەی بەد بەختان ئاخرت شەڕ بۍ
هیچ نەبیت وە تەنگ ڕۊژی ڕۊی فەردا
ئەمجا تا تاوی بڎە وە سەردا.
کوورەی دڵ:
کوورەی دڵ چمانجۊشش وەردەوە
کەم کەم بې هۊشی هۊشش بەردەوە
ئەسرین هەم تاف بەست وەڕووی ڕوومەدا
طفڵ ئاسا مەڎۆ وېش وە بوومەدا
بەختم سیاپۊش یەخە پارەشەن
شەرارەی ناڵەم شووم ستارەشەن
لەرزەی دڵ جە شەوق پێکان پەیکان
دڵ خاس بە پەیکان نەپەیکان پەیکان
ظاهر هەم فەڵەک کەڵەک بەستە بۊ
دیسان دڵ بە تیر دووری خەستە بۊ
دووری ئەو دوڵبەر جە گېیان سرشتە
دیدەی بە سورمەی بەخت من ڕشتە
قامەت سەر و ناز چەمەی نوور ئاو دا
نیگاش دیدەی عەشق ندای وە خاودا
گێسوو دڵی شێت لێش کەرڎەن تەئسیر
جەو پەی پەی پای یار بېیەن بە زنجیر
یاخۆ مەزاقش یەکې وجوودەن
ڕەمزش ئەو مەقام فەنا و شهوودەن
جەمین مەدرەوشۆ نە بەین حەیتاران
چوون وێنەش نەتۆی دڵەی غەمباران
طوڕڕەش وېنەی ڕەنگ خەیاتەی خامەن
یاریشەی ئەروای ، بەخت سیامەن
خەم دان بە قامەت نە کەمینگای دڵ
ئەبرۆش چوون صەییاد نە سارای جنگڵ
دیدەش پەڕ پەڕ مەی صەحێح بیمارەن
ئەویچ مەر زەدەی نیم نیگای یارەن
بینی خەط نوور خورشید لەت کەرڎە
گۆنا وېنەی بەدر ، ڕەنج ئەنگوشت بەردە
لەب شەفاف طینەت هەوەس نۊشای هوون
مەنمانۊ نە چەم ، ڕەنگش لالەگوون
دەهەن نوختەی خەط شۊڵەی لۆلۆی تەڕ
ددان خۊ بەردەن ، ڕەونەق گەوهەر
زنج جە سەردی دڵ ، دڵسەردی دڵبەر
ئاو حەیاتەن ، ڕچیان مودەوەر
گەردەن شەمع نوور صاف بې گەردەن
تاریک یانەی دڵ ، پېش ڕۊشن کەرڎەن
بازوو سیم خام پەنجە ڕشتەی هوون
ناخوون ناخنەی ، دیدەی دەهر دوون
لیمۆش نەخش زنج کەرڎەن تەخەلخوڵ
نەتۆی سینە صاف ، وېنەی پەڕەی گوڵ
جە ئامۆشۆی زنج وە ڕاس و چەپ دا
دوو نەخشێش تێدا ، بېیەن هوەیدا
میان چەنی موو دووکوت کەرڎەن موو
موو موو ڕاست مدران چ خاس چەنی موو
نافش خۊ بۊ بېز نافەی غەزاڵەن
جە ناف تا زانۆ ، دەرکش مەحاڵەن.[1]