نامۍ: محەمەد ساڵح
نامۍ تاتەی: شېخ محەمەد
نازنام: فەخرولعولەما
یاگۍ ئامای دنیای: دژەن هۆرامان
ساڵەو ئامای دنیای: 1830ز
ساڵەو کۊچی دمایی: 1885ز
یاگۍ کۊچی دمایی: #سنە#
$ژیواینامە$
شېخ محەمەد ساڵح فەخرولعولەما بنەچەشان مەگېڵۊوە پەی بنەماڵەو مەردوخیەکان. جە زارۊڵەیینە لاو تاتەیشۆ جە دەگاو(دژەن) نزیکو پاڵنگان و هۆرامانی دەسشکەردەن بە وانای ئایېنی. تاتەش زانێوە پایەبەرز بیەن، بە فەرمانو دەسەڵاتدارا ئەردەڵانی شارو سنەینە نیشتەجا بیەن. دمای تەمامنای وانای و وەرگېرتەی ئیجازەی مەڵڵایی شارەزایی خاسش جە بابەتە شەرعیەکانە مەڵڵاو زانێکۍ ئا وەختەیە نازنامو(فەخرولعولەما)یشان دان پەنە. شېخ محەمەڎ ساڵح چن جە زانستە شەرعیەکانە شارەزابیەن، ئاڼەیچ جە بوارو شېعرو ئەدەبینە شارەزا بیەن، بە هەر یەرە زوانەکا(هۆرامی، فارسی، عەرەبی) شېعرېش واتېنۍ و نویستېنۍ. شېخ محەمەڎ ساڵح جە کۊتا سەردەمو فەقیەتیشەنە کۆتەن دامەو وەشەویسی کناچە گاورێ جە شارو سنەی. وەشەویسی پەی کناچە گاورێ ئاشکرا کەردەیش کارێ زەحمەت و گرانەن، چونکم چەنی عادەتە کوردەواری و تا ڕادێ بنەما ئایېنیەکا نمەگونجیۊ، بارەقەڵڵاو ئانەیچە کناچە گاورەکۍ مەیلێ چامنەشە نەبیەن پەیش، پەوکەی تەنیا چەک و دەسیش پەی ئارام کەردەیۆ دەروونیش و متەرەی خەمەکا شېعرەن. شاعېر ماچۊ:
نەدیم نەشنەفتم نە ڕوزگاران
دوو تەن وە یەک دڵ دەوران بۊیاران
ئېڎ مەیلش وە چەپ، ئەو یەک وەڕاسەن
ئېڎ پارە کەردەن، ئەو یەک وراسەن
ئېڎ مەیلش پاپېچ ڕیشەکەی گیانەن
ئەو یەک وە فریو حەرف زوانەن
تەزەروان نە پای سەروان مەناڵان
سەروان سەر نە ئەوج وە هەوای یاڵان
بوڵبوڵان جە داخ نەوگوڵان زارن
گوڵان هەم ئاغوش سەر نبش خارن
موفلیسان پەی گەنج نە ڕەنج دامەردەن
گەنج دەس وە گەردەن ئەژدەها کەردەن
فەرهاد پەی شیرین نە چەم هوون ڕېزەن
شیرین نە گەرم بەزم عەیش پەروېزەن
مەجنوون پەی لەیلۍ بېزار جە تەرەب
لەیلۍ نە تەرەب سەر ئېل عەرەب
پەی تەرسا سەنعان دین وە تاراج دا
سککەی نەسرانی پەرسان ڕەواج دا
هەرسێ وە عەشقم مەشقشان کەردەن
هیچکام پەی وە مەرز عەشقم نەبەردەن
چېش واچوون ئازیز، من پەی تۊ چوونم
سەرمەشق فەرهاد شېخ و مەجنوونم
جا تۊیچ نە چوون لەیل بە وېنەی تەرسا
نە شېوەی شیرین جە حەق نە تەرسا
خاترت وە مەیل ڕەقیبان کەیل کەرد
منت سەرگەردان سارای دووجەیل کەرد
هەر لاڵام، ناڵام، زاریام، پاڵام
تا وە دیدەم گەرد ڕای ڕەقیب ماڵام
ئاخر وە هیچ ڕەنگ سوودێ نە بەخشا
دڵت وېنەی سەنگ سیا نەلەخشا
نە زەڕڕێ مەیلم نە دڵتا جا کەرد
نە کەمێ مەیلش نە دڵتا لابەرد.[1]