شەهید عەبدۆ ڕەشۆ عەبدی ناڤدار ب عەبدۆ ڕکاڤایی ل ڕێکەفتی1-7-1931 ل گوندێ ڕکاڤایێ ل کۆمەلگەها شاریا سەر ب پارێزگەها #دهۆک#ێ ڤە ژ بنەمالەکە کوردپەروەرە ئێزدی و ناڤدار ژ دایک بوویە. پشتی پارتی دیموکراتی کوردستان ل سەر دەستێ بارزانیێ نەمر ل باشورێ #کوردستانێ# هاتیە دامەزراندن و شۆرەش ژ بۆ ڕزگارکرنا کوردستانێ کری ، بنەمالا شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی وەکو ئەرکەکێ نەتەوەیی و نیشتمانی پێشمەرگە د مالێن خۆدا د پارستن.
ل ساڵا (1959) ژبەر هەستا خۆ یا نەتەوەیی وەک ئێکەم پێنگاڤ ل سەر دەستێ عەبدالرزاق مالتایی دچتە ناڤ ڕێزین پارتی دیموکراتی کوردستانێ دا. وپاشی د چارچۆڤێ ڕێکخراوا ئاشتی دە یا بەرپرسێ وێ (مستۆ مروونی) بەردەوامی دا کار و خەباتا خۆ. شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی ل وی دەمی سەرپەرشتیا شانەیەکا نڤستی ل دژی لەشکەر و حکومەتا عیراقێ یا وی دەمی دکر. ژ بەر دلسۆزی و خەمخۆری و کار و خەباتا وی یا بەردەوام، ئەرک و بەرپرسیاریێن وی زێدەتر لێ دئێت ئەو ژی سەرپەرشتیا پێنج شانەیێن نهێنی ژلایێ سەرکردایەتیا شۆرەشێ ڤە پێ دهێنە دان .
شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی ب ڕێکا تێکۆشەریا خۆ یا دناڤ ڕێزێن پێشمەرگەیی دا دگەهیتە ( عبدالرزاق مالتەیی و فازل حەسەن و صالح ئەسعەد …هتد) .
پشتی هەلبوونا چریسکا شۆرەشا ئەیلولێ ل سالا (1961) شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی مل ب ملێن هەموو هەڤال و پەیرەوکارێن ڕێبازا پیرۆزا کوردایەتیێ ب سەرکێشیا بابێ ڕۆحی بارزانیێ نەمر، دگەل چەندین سەرکردێن تێکۆشەر وەکی ( هورمز مەلک چکو و سعدی زاویتەی و غازی حجی ملو و حسو میرخان و چەندین ئاشتیخواز و تێکۆشەرێن دی) پشکداریێ د چەندین شەرا دا دکەت.
ب نهێنی خەبات دکر :-
ئەگەر وەلاتێ داگیرکەر ئامادەنەبت دانپێدانێ ب مافێ نەتەوەکە وەکی نەتەوا کورد بکەت کو ئەو نەتەوە خودانێ ئاخ و زمان و کەلتورێ و…هتد خۆیێ تایبەت بیت، گۆمان تێدا نینە ئەو نەتەوە ژی دێ بەرەڤانیێ ژخۆ کەت و داخوازا مافێ خۆ کەت تاکو ب ئازادیێ شاد دبت.
لەوران بزاڤا ڕزگاریخوازا گەلێ کوردستانێ د خوەست لەشکەرێ عیراقێ بشکینت و ب شێوەیەکی نهێنی چالاکیێن قەهرەمانانە ئەنجام ددان .شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی ژی هەردەما دەرفەتا خۆ دیتبا دگەل هەڤچەپەرێن خۆ چالاکێن وێرەک و سەرکەفتی ئەنجام ددان .
ئارمانج :-
ئارمانج ژ گەهشتنا شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی بۆ دناڤ ڕێزێن پێشمەرگەی، دروستبوونا کیانەکێ سیاسی یێ سەربەخۆ ل کوردستانێ بوو کو هەموو کورد و کێم نەتەوە و ئاین ل کوردستانێ ب ئازادانە بژین لەورا ب ڕۆحیەتەکا کوردپەروەرانە ل ژێر دروشمێ یان کوردستان یان نەمان ب قەهرەمانا نە شەردکر و بێ دوو دلی هەر بریارەکا سەرکردایەتیێ دابا جێبەجێدکر تا ڕۆژا شەهیدبوونێ .
شەرێن شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی تێدا پشکداری کری :-
شەرێ چیایێ زاوا (21-9-1961)ێ .
شەرێ چایخانا منارێ ب سەرکردایەتیا هورمز مەلک چکۆ .
شەرێ چیایێ ئەلقوش ل سالا (1973) حیتۆ بالەتەی سەرکێشی دکر .
ل گەلیێ باندەوارێ شەرەک ڕووددەت شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی دگەلدا بوو .
و پشکداری کرن د چەندین شەرێن دی دە.
و ئەنجامدانا چەندین کۆمبوونێن نەهێنی دگەل پێشمەرگە حەجی عەبدلرزاق مالتایی و حەجی خەلۆ کەبەرتوانی و صالح نەرمۆ هەویرێ ینە.
کەسانێن لسەر دەستێ (شەهید عەبدۆ) ڕکاڤایی بووینە پێشمەرگە :-
خدر حاجو ڕکاڤایی
بیبۆ عەلی مراد
دەرمان شەمۆ حاجی
سلێمان عبدی ڕەشۆ
سەلیم حجی ژ گوندێ داکا
خەمۆ مراد ژ گوندێ ڕبیبیێ
سەلیم شەمۆ ڕکاڤایی
خێری میرزۆ ڕکاڤایی
و چەندین کەسانێن دی ل دەڤەرێ، و ڕۆژ بۆ ڕۆژێ هەژمارا کەسانێن دبوونە پێشمەرگە د زێدەبوونێ دا بوو ، ئەوژی پشتی شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی عەبدۆ ڕکاڤایی پێناسەیا ڕاست یا ڕێبازا پیرۆزا بارزانیێ نەمر ل دەڤەرا خوە گەهاندیە هەڤوەلاتیان .
شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی و دیتنا بارزانی :-
ل ڕێکەفتی 1-7-1970 یێ دگەل (میر تەحسین بەگ و چەندین ماقول و ڕیه سپیی و پێشمەرگەیێن ئێزدی) ژبۆ پێشوازیکرنا مەلا مستەفا بارزانی قەستا (ناوپردان گەلالە) دکەت و هەڤدیتنەکێ دگەل ئەنجام ددەن ، و ڕەوشا ئێزدیان گەنکەشە دکەن .
پەیوەندیا شەهیدان (عەبدۆ ڕکاڤایی و هۆرمز ملک چکو):-
شەهید هورمز ملک چکو ئێک ژ جەنگاوەرێن وی سەردەمی بوو ، و ژلایێ پارتی و بارزانی ڤە کەسەکی باوەرپێکری بوو ، و پتریا جاران دەما قەستا دەڤەرا شاریا دکر ل مالا شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی بۆ هەیاما چەندین ڕۆژا شەڤی دبوو. و بەحس بەحسا کوردایەتیێ و ڕزگارکرنا کوردستانێ بوو ب ڤێ چەندێ پەیوەندیا وان یا سیاسی و چەکداری و ژبەر ژئێک تێگەهشتنا وان دبتە هەڤالێنی یەکە موکوم .
ئەڤ پەیوەندیا وان بوو ئەگەرێ وێ چەندێ کو شەهید هورمز ملک چکو دەمێ دهاتە دەڤەرێ ئێکەمین مالا سەرەدان لێ دکر مالا شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی بوو، ژبەرکو مێرخاسەکی باوەرپێکری و خودان کەسایەتییەکە کۆمەلایەتی یە ب سەنگ و جەنگاوەر و شۆرەشگێرەکی چاڤ نەترس بوو، دهەمان دەم دە مرۆڤەک ئاشتی خواز و مرۆڤ دۆست بوو و هەموو بەهایێی مرۆڤایەتیێ دکەسایەتیا وی دە دهاتنە بەرجەستەکرن .
سێدارەدان :-
پشتی شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی عەبدۆ ڕکاڤایی نێزیکی پازدە سالان بێ ڤەقەتیان ژ تێکۆشین و بەرخوەدانێ بۆ کوردستانەکە ئازاد ، چەندین جاران ژلایێ حکومەتێن عیراقێ یێن وی سەردەمی ڕاستی گەفێن کوشتنێ هاتیە ، ئەوژی دوو جاران هاتیە زیندانکرن پاشی ب مەرجێ خۆ ژ تێکۆشینا کوردستانێ بکێشت هاتیە ئازاد کرن، لێ دەستبەرداری ڕێبازا ڕەوایا گەلێ خۆ نەبوویە. لەورا بۆ جارە سیێ و دوماهیێ ل ڕێکەفتی (1-6-1974) ژلایێ ئیستخباراتا لەشکەری یا فەیدیێ دئێتە دەستەسەرکرن و دئێتە بەرزەکرن و زیندانکرن.
پشتی چار هەیڤان ژ زێندان و ئەشکەنجەدانێ حکومەتا عیراقێ بریارا سێدارەدانا وی و هەر سێ هەڤالێن وی یێن هەمان ڕێباز شەهیدان (پیر مشۆ سینی، براهیم موسا براهیم شاری، مەجید خەلەف حمد سینی) دەرئێخست. ب ئامادەبوونا کەس وکار و کەسایەتێن گوندێن وان ل ڕێکەفتی (1-10-1974) ڕۆژا چارشەمبوویێ ل زێندانا موسل کو یا ناڤدار بوو ب (دار اصلاح الکبار)دهێنە سێدارەدان .
دوماهیک پەیڤا شەهید عبدۆ ڕکاڤایی:-
بەری سێدارەدانێ ب چەند خۆلەکان پەیڤەکێ بۆ خێزانا خۆ نیسان بیبۆ حەیدۆ و کەسانێن گوندێ خۆ و دەڤەرێ دبێژت: (بۆ من جهێ سەربلندیێ یە ژبەر ئاخا پیرۆزا کوردستانێ بگەهمە کاروانێ نەمران و هیڤیخوازم پشتی مرنا من بەردەوامیێ بدەنە ڤێ ڕێبازا پیرۆزا کوردایەتیێ ئەوا لسەر دەستێ (مەلا مستەفا بارزانی) هاتیە دامەزراندن، و ژبەرکو تاکە ڕێبازە کو مللەتێ کورد پێ ئازاد و سەربەخۆ و ئارام بژیت و لەورا هیڤیدکم سەرێ خۆ بۆ دوژمنی نەچەمینن). پشتی دەمەکی کورت ژ ڤان پەیڤان حکومەتا عیراقێ وان دبتە بەر دەپێ سێدارێ و سێدارە ددەن.
هەر وەک چاوا بنەمالا شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی عبدو ڕکاڤایی بەردەوام هەڤ خەبات بوون و پشتی سێدارەدانێ ژی بەردەوامی دانە خزمەتکرنا پێشمەرگەی و دۆزا ڕەوایا گەلێ کوردی ، و سەرەرای گەفێن بەردەوامێن دەستهەلاتدارێن وی دەمی یێن عیراقێ بەردەوام خوارن و جلوبەرگ بۆ پێشمەرگەی دهنارتن، و تا نها ژی دبەردەوامن.
شەهید ل گۆرستانا گوندی نەهاتە ڤەشارتن :-
ژبەر خەباتا وی یا بەرچاڤ یا دناڤ پێشمەرگەی دا پشتی شەهید بوونێ ژی حکومەتا عیراقێ ڕێ نەدا ل گۆرستانا گوندی بهێتە ڤەشارتن ، لەورا خەلکێ گوندی و ئامادەبووان جەنازێ وی دوور ژ گۆرستانا گوندی ل جهەکی ڤەدەر و بتنێ دگەل شەهیدێ پێشمەرگە کورێ خالەتا وی شەهید(براهیم موسا براهیم) لسەرێ گرێ گوندێ ڕکاڤایێ ڤەشارتن.
بروسکەیا مەلا مستەفا بارزانی :-
پشتی گەهشتنا ڤی دەنگوباسێ دل تەزین یێ سێدارەدانێ بۆ سەرکردایەتیا پارتی دیموکراتی کوردستان، گەلەک بەرپرسێن پارتی یێن سەرکردایەتییێ هەڤ خەم و کۆڤانێن بنەمالا شەهیدێ خودێ ژێ ڕازی دکەبن و پشکداریێ د تازیێ دا دکەن و بروسکەیا بارزانیێ نەمر گەهاندنە بنەمالێ کو هەڤخەمیا خۆ تێدا دابوو دیارکرن .
ژیانا خێزانا شەهیدی پشتی سێدارەدانێ :-
دەما شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی ژلایێ حکومەتا عیراقێ ڤە دهێتە شەهیدکرن دەه زارۆیان (شەش کور و چار کەچان) ل پشت خۆ دهێلت ،و ب ڤێ چەندێ ئەرکێ خودانکرنا وان ل سەر ملێن خێزانا وی نیسان بیبۆ حەیدۆ گران دبت، لێ ئەو ژ زارۆکێن خۆرا نەبتنێ دەیک بوویە بەلکو باب ژی بوو یە و لسەر ڕێبازا پیرۆزا بارزانی پەروەردە کرینە .
و پشتی شەهیدبوونێ ژی مالباتا شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی ل گۆر پێچێبوونێن خۆ بەردەوام پشتەڤانیا مادی و مەعنەوی یا دۆزا ڕەوایا مللەتێ کوردستانی کریە و بەردەوام جل و بەرک و خوارن و پەز بۆ شۆرەشگێرێن کورستانێ ڤرێ دکرن.
رکاڤا و هاریکاریکرنا پێشمەرگەی :-
شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی موختارێ گوندێ ڕکاڤایێ بوو و د بنەمالەکە کوردپەوەر دا ژدایک بوو لەورا ب هاریکاریا کوردپەروەرێن گوندی بەردەوام لێ ب شێوەیەکی نهێنی جلوبەرگ و کەرەستەیێن خوارنێ کۆمڤەدکرن و بۆ پێشمەرگەی دهنارتن.
تێبینی :-
گوندێ ڕکاڤایێ ل ڕێکەفتی 16-4-1987 وەک هەموو گوندێن دەڤەرێ ژلایێ ڕژێما بەعس یا ژناڤچۆیی ڤە هاتە خرابکرن و خەلکێ گوندی دگەل خەلکێ هەر شەش گوندێن دی ێن دەڤەرێ ب زۆری ل کۆمەلکەها (ابو فیراس الحمدانی) هاتنە ئاکنجی کرن. هەژی گۆتنێ یە کو پشتی سەرهلدانا پیرۆزا گەلێ کوردستانێ ل بەهارا سالا 1991 ئەڤ کۆمەلگەهە بناڤێ کۆمەلگەها شاریا هاتە ب ناڤکرن.
………………………
ژێدەر:
پەرتووکا (شۆرەشا ئەیلولێ ل دەڤەرا دهۆکێ) یا (شێح موسا وەرمێلی) لاپەرە 25 .
نیسان بیبو حەیدۆ خێزانا شەهید عەبدۆ ڕکاڤایی .
حەجی عبدالرزاق مالتەیی
عەلی بیبو حەیدۆ ئێک ژ پشکدارێ شۆرەشا ئەیلولا (1961)ێ نها ل کومەلگەها شاریا دژیت ل گوندێ شاریا .
شەکر کۆرو نافخۆش ژ گوندێ شاریا
خدر حاجو ڕکاڤایی .
حسن مدور مراد .
حەجی خەلو کەبەرتوانی .
گورگۆ عەلی خەرشنی .[1]