محوطه باستانی #شیران#، یکی از مهمترین محوطه های باستانی غرب کوردستان و خاورمیانه است. شیران در 30 کیلومتری شرق رود فرات قرار دارد. این محوطه باستانی در دشت حاصلخیز سروج، در 7 کیلومتری شرق #کوبانی# واقع شده. محوطه باستانی شیران چندین دوره مختلف حکومت را به خود دیده است، مانند دوره #هیتی#، #آرامی# ها، نو آشوری.
از نظر جغرافیایی، در زمان های قدیم این محوطه تاریخی یک منطقه تجاری مهم بوده، زیرا در مسیر تجاری بین حران و تل احمه قرار گرفته است که منطقه آرام و دلپذیر برای زندگی و تجارت بوده است، به خاطر این موقعیت جغرافیایی و امنیت و آسایشی که در آنجا وجود داشت زندگی در این منطقه ادامه داشته است، مقامات مختلف میزوپوتامیا و کشورهای بین دو رودخانه توجه ویژه ای به این منطقه داشته اند و بسیاری از کاخ های مهم و بقایای باستانی را به جا گذاشتند.
از جمله حاکمانی که سعی در کنترل این منطقه داشتند آشوری ها بودند. پس از فتح این شهر، #آشوریان# از آن به عنوان پایگاه مهم و استانی مستقل استفاده کردند، پیش از آشورییان، آرامی ها و هیتی ها بر منطقه تسلط داشتند.
اولین کاوش های باستانی برای این منطقه در سال 1928 توسط تیمی از باستان شناسان فرانسوی انجام شد، در نتیجه یک شهر تاریخی بزرگ، بیضی شکل در مساحتی بین 550 تا 750 متر کشف شد، که قدمت آن به 500 سال قبل از میلاد بر می گردد. این شهر توسط دیوار بزرگی احاطه شده و با آجر قرمز و بر روی ستون های سنگی ساخته شده اند. این دیوار دارای دو برج است، دو مجسمه از شیرهای سنگی در جلوی دروازه ساخته شده اند که پایه های آن تا به امروز باقی مانده اند.
به گفته باستان شناسان، برخی از بقایای معماری این جامعه بقایای یک کاخ آشوری است که سبک ساخت و ساز این کاخ مخصوص آن دوران است. این کاخ شامل یک بخش یا تالاری رسمی است که از ورودی اصلی شروع می شود و در سه طرف آن چندین اتاق کوچک وجود دارد که به یک تالار بزرگ منتهی می شود. سپس بخش خصوصی کاخ شروع می شود که با یک راه پله از بخش رسمی جدا می شود، در بخش ویژه، حیاطی را می بینیم که با تعدادی اتاق (طراحی شده با تصاویر و نقش های خاص، به شکل اشکال هندسی مانند دایره و مربع) احاطه شده است. این قسمت ظاهرا محل استراحت و سکونت ساکنان کاخ بوده است، در این بخش یک سالن نیمه بزرگ قرار دارد که به نظر می رسد برای اجتماعات خانوادگی استفاده می شده.
خانه عاج
بخش دیگری از این محوطه باستانی، بقایای ساختمان و قطعات یافته شده کە از اهمیت ویژه ای برخردار است، چەندین مجسمەی ساخته شده اند از عاج فیل یافت شدە و به همین دلیل هم این بنا به نام (خانه عاج) شناخته شده. تاریخچه این بنای باستانی به قرن هشتم یا نهم قبل از میلاد بر می گردد. یکی از مهم ترین یافته های این کاخ، تخت پادشاهی است که با نقش های خاص ومهم آن زمان و برخی از شخصیت های افسانه ای، به روی آن حکاکی و شده، در قسمتی از این تخت پادشاهی (ویژه شاه هزال) نوشته شده است.
محوطه باستانی شیران دارای معبدی است که قدمت آن به دوره آشوری ها بر می گردد، در این معبد چندین مجسمه و قطعات باستانی مانند، دو مجسمه گاو نر بزرگ و شش مجسمه از خدایان آن زمان کشف شده است. بر روی بخشی از مجسمه ها نوشته هایی در مورد توصیف پادشاه آن زمان (تیگلات پلاسر سوم 744 – 727 پیش از میلاد) وجود دارد که معبد را ساخته است.
نام این منطقه در کوردی شیران، آشوری هداتو و در ترکی ارسلان تاشی است.
این محوطه باستانی در مرکز غرب کوردستان بزرگ و در منطقەای کوردنشین قرار دارد که در زبان کوردی (شیران) نامیده می شود. اما به دلیل نبود یک کشور متحد کوردی، هر بار با تغییر حکومت و روی کار آمدن حاکمی جدید، نام جدیدی بر این منطقه و اکثر مناطق کوردنشین دیگر گذاشته می شود، همانطور که در این منطقه مشاهده می شود، پس از فتح آن توسط آشوری ها، نام این منطقه به (هداتو) تغییر می کند که احتمالا از نام یکی از امپراتوران آشور به نام (هدات هکم) گرفته شده است.
نام ارسلان تاش (شیر سنگی) نام اداری و رسمی است که از زمان عثمانی بر روی این منطقه گذاشته شده است، به دلیل کشف چندین قطعه مجسمه شیر سنگی که از سنگ بازالت ساخته شده. بیشترین قطعات سنگی در واخر دوره عثمانی (زمانی که سوریه بخشی از امپراتوری عثمانی بود) به موزه استانبول منتقل شدند، اما با شروع کاوش و بررسی ها در این منطقه، آثار های یافته شده به موزه #حلب# منتقل می شوند.
امادەکردن: #سارا سردار#
[1]