$فەتحوڵڵا گولەن ئەو تارماییە ترسناکەی لەڕێگەی ئایینەوە وڵاتێکی خستوەتە ژێر ڕکێفی خۆی$
نووسینی: کارزان گلی
تەنیا بەخۆی و جانتایەکەوە کەهەندێک جلی ژێرەوە و قەمسەڵەیەکی کۆنەی تێدابوو، هاتە ناو مزگەوتێکی ئەرزروم و گوتی شوێنم نییە و دەمەوێت لێرە بخەوم. ئەو خۆی وەکو پیاوێکی ئایینی ناساند و هەروایش بوو، چونکە شارەزاییەکی باشی لە ئاییندا هەبو و نەرم و نیانییەکەشی زیاتر سەرنجی دەوروبەری بۆ لای خۆی ڕادەکیشا. ئەم پیاوە ئایینییە ناوی فەتحوڵڵا گولەن بوو.
ڕۆژێک وتارخوێنی مزگەوتەکەی ئەرزروم گیان لە دەست دەدات، بۆیە ئەمە دەبێتە هەلێک بۆ گولەن تا جێگەی بگرێتەوە و ببێت بە وتارخوێنی ئەو مزگەوتە و توانی لە ڕێگەی ئایین و ئایەت و حەدیسەکانی پێغەمبەری ئیسلامەوە زۆرترین گەنج لە دەوری خۆی بکاتەوە. پاشان پلانا دانا تا ناوبانگی خۆی لە هەمو تورکیا بڵاوبکاتەوە.
نورەدین کە ماوەی 30 ساڵ هاوتای گولەن بوە و لە ساڵی 1998 لێی جیابوەوە، لە دیمانەیەکیدا لەگەڵ تەلەڤزیۆنی (سی ئێن ئێن)ی تورکی دەیگوت ئەو لە ڕێگەی ئایینەوە هەمومانی هەڵخەڵەتاند، من دوای 30 ساڵ بۆم دەرکەوت ئەو شەبەکەیەکی مافیای درووست کردووە و، دەستی وەرداوەتە ناو هەمو دام و دەزگاکان حکومەتەوە. ئەو دەیگوت ئێمە بە جۆرێک شەیدای وتار و نووسینەکانی گولەن بوین، پزیشکمان تێدابوە، دەرپێی ژێرەوەی گولەنی دزیوە و بۆنی کردووە و گوتویەتی شیفایە بۆ نەخۆشی. هەبوە ئەو کەوچکەی گولەنی بردووە کە نانی پێ دەخوات.
گولەن لە ساڵی 1971ەوە لە تورکیا وەکو پیاوێکی ئایینی ناوبانگی دەرکردووە، تاوەکو ئێستا 70 پەڕتووکی نووسیوە کە هەموی ئایینین. ئەو لەسەر ڕێبازی (سەید نورسی) ڕۆیشتوە، وەلێ هیچ کاتێک نەیگوتوە من سەرسامم بە نورسی، بەڵام بەردەوام بە نورییەکان ناوی بزووتنەوەی خزمەت دەهێنن.
بە گوێرەی ئەو زانیارییانەی سایتی (جەزیرە)ی تورکی بڵاوی کردووەتەوە، گولەن بەردەوام خۆی پێ محەمەدی بوە و گوتویەتی من محەمەدی مەهدیم و خودا منی ناردوەتە خوارەوە بۆ ئەوەی دەجالەکان لەناو ببەم، نورەدینیش نەیشاردەوە کە چەندین جار گولەن خۆی وەکو محەمەدی مەهدی ناساندوە. پرسیار ئەوەیە ئەگەر گولەن محەمەدی مەهدی بێت ئەی کێ دەجالەکەیە تا بیکوژێت؟ هەندێک پێیان وایە دەجالەکە لە لای گولەن، ڕەجەب تەییب ئەردۆگان بوە.
گولەن و بزووتنەوەکەی هیچ کاتێک نەیانویستوە لە ئیخوانەکانەوە نزیک ببنەوە، بەڵکوو ئەوان بەردەوام ویستویانە ببنەوە بە جێگیرەوەی ئیخوانەکان و وەکو بزووتنەوەیەکی ئایینی مینانڕۆ خۆیان ناساندوە. بۆ نموونە هەمو ئەو سەرۆک وەزیرانەی پێشوتری تورکیا ترساون گولەن کودەتایان بەسەردا بکات و دەستوری تورکیا لە سیکولاریزمەوە بۆ ئایینی بگۆڕێت، بەڵام گولەن بەردەوام گوتویەتی من داکۆکی لە سیکلاریزم دەکەم. بولەنت ئەجەویت سەرۆک وەزیرانی پێشوتری تورکیا، دەڵێت گولەن هەمیشە گوتویەتی نابمە مەترسی بۆ سەر سیستەمی سیکولاریزم لە تورکیا.
سەردەمی زێڕنی گولەن لە دوای کودەتایەکەی 1980ی تورکیا دەستی پێکرد، ئەو بە هەمو توانای خۆیەوە پشتگیری لە کودەتایەکە کرد کە بە سەرۆکایەتی کەنای ئێڤرەن ئەنجام درا. گولەن لە ڕێگەی گۆڤاری (سزنتی)ەوە کە سەر بە بزووتنەوەکەی ئەوان بوە بەسەر و شانی کودەتایەکەی هەڵدەدا و شەرعییەتی داپێی، لە کاتێکدا لەو کودەتایەدا سەدان گەنجی کورد و تورکی بێتاوان کوژران و زیندانی کرا، کەچی گولەن بە وشەیەکیش ڕەخنەی لە ئێڤرەن نەگرت.
گولەن لە دوای 1985 ئیدی پیلانە گەورەکەی جێبەجێ کرد بە کردنەوەی قوتابخانە و پێگەیاندنی خەڵک و پاشان بۆ مەرامی خۆی بە کاری دەهێنان. ئەو توانی بە سەدان قوتابخانە بکاتەوە و هەزاران قوتابی پێ بگەیەنێت کە هەمویان بەیعەتیان بە گولەن دابو. جگە لەوەی لە هەمو سێکتەرەکانی دەوڵەت پیاوی خۆی دانابو تا ئەو قوتابییانەی خوێندن تەواو دەکەن ئەو کەسانەی خۆی کارئاسانییان بۆ بکەن بۆ دامەزراندن. بۆ نموونە تەنیا لەناو سوپای تورکیا 13 هەزار ئەفسەر بەیعەتیان بە گولەن دابو. لەناو حکومەتەکانی تورکیا چەندین وەزیر سەر بە گولەن بونە و لە ژێرەوە کاریان بۆی کردووە. ئەو توانی دەست وەربداتە ناو دادگاکان و سەدان دۆسییە بجولێنێت و سەدان کەسی تاوانباریش بە بێتاوان دەربخات، ئەمەیش ئەو دادوەرانە ئەنجامیان دا کە بەیعەتیان بە گولەن دابو.
گولەن ئەگەرچی خۆی پێ پیاوێکی ئایینی و لە خوا ترسە، بەڵام بە پێچەوانەی ئەردۆگان و ئێران و وڵاتانی عەرەبی بە وشەیەکیش ڕەخنەی لە وڵاتی ئیسرائیل نەگرتوە بەوەی بۆچی ئەو کوشتن و کوشتارییە بەرانبەر بە فەلەستین دەکات. ئەو بە هیچ شێوەیەک هیچ هەڵوێستێکی نەبوە بەرانبەر بەو تاوانە گەورانەی سەدام حسێنی دکتاتۆر و حکومەتە فاشیتەکانی تورکیا بەرانبەر بە کورد کردویانە، تەنانەت لە کاتی کۆمەڵکوژی ئێزیدییەکانیش لەسەر دەستی گروپی تیرۆرستی داعشەوە، گولەن هیچ هەڵوێستێکی نەبوە. هەندێک لە نووسەرانی تورکیا چەند بەڵگەیەکیان خستوەتە ڕو بەوەی زۆربەی پەڕتووکەکانی گولەن لە لایەن ئیسرائیلەوە سپۆنسەر دەکرێن.
فەتحوڵڵا گولەن ئەو پیاوە ئایینییەی کە دوای کودەتا شکستخواردوەکەی 15ی تەموزی تورکیا، حکومەتی تورکیا لە 4 دۆسیەی تایبەتدا کە بۆ وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکای ناردوە داوا دەکات گولەنی ڕادەست بکەنەوە، چونکە ئەویان پێ نەخشە داڕیژەری کودەتایەکەیە.
گولەن لە دوای ئەوەی نێوانی لەگەڵ ڕەجەب تەییب ئەردۆگاندا تێک چو، ئیدی هەوڵی بەرپاکردنی کودەتایەکی سپیدا بەسەر حکومەتەکەی ئاکپارتی، کە سەرەتا لە 17_12_2013 بەڵگەی 4 وەزیری حکومەتەکەی ئاک پارتی بڵاوکردەوە کە تێوەگلابون لە گەندەڵییەکی گەورە لەگەڵ سەرمایەداری بەناوبانگی تورکیا و بە ڕەگەز ئیرانی ڕەزا زەرراب.
ئەمە جگە لەوەی چەندین گەندەڵی لەسەر بیلالی کوڕی ئەردۆگان بڵاوکردەوە، بەوەی لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا ئەردۆگان بە بیلال دەڵێت ئەو سەدان ملیۆن دۆلارەی لە ماڵەوەیە بیشارەوە و چەندان گوتەی دیکە کە پەیوەندی بە پارەوە هەبوە بە تۆماری دەنگی لە یوتوب بڵاوکرایەوە. بەڵام ئەردۆگان زو فریای خۆی کەوت و ئەو تۆمەتانەی ڕەتکردەوە و، گوتی دەستی گولەنی لە پشتە بۆ لە کارلادانی من. هەر دوای 2 هەفتە ئەردۆگان سایتی یوتوب و تویتەری بە فەڕمی داخست و گوتی بۆ سوکایەتی من بە کاردەهێنرێت.
ئەوکات ئۆپۆزسیۆنی تورکیا پشتی ئەو کودەتا سپیەی گولەنیان گرت بەسەر ئەردۆگانەوە، چونکە تورکیا لە سەروبەندی هەڵبژاردنی شارەوانیدا بو و دەیانویست سودی لێوەربگرن بۆ ڕاکێشانی دەنگی خەڵک.
ئەردۆگان هەستی بەوە کرد کە گولەن لەناو دامو دەزگاکانی حکومەت و میت و فەرماندەی گشتی هێزەکانی وشکانی و ئاسمانیدا دەوڵەتێکی لەناو دەوڵدا درووست کردووە، بەڵام نەیدەزانی کەسەکان کێن و خەریکی چین.
گولەن لە ولایەتی پەنسیلڤانیاوە لە ئەمەریکا بۆ یەکجاریش ڕاستەوخۆ هیچ وتەیەکی دژی ئەردۆگان نەداوە، تەنیا ئەردۆگان لە هەمو وتارەکانیدا ڕەخنەی لێدەگرت و بە تیرۆرست ناوی دەبرد. هەروەها داوای لە ئەمەریکا کردووە کە گولەنی ڕادەست بکەنەوە. ئەمەیش دەریدەخات کە ئەردۆگان بەردەوام ترسی هەبوە بەوەی گولەن کودەتای بەسەرەوە بکات.
ئایا ئەمەریکا گولەن ڕادەستی تورکیا دەکاتەوە؟
گولەن بە لای ئەمەریکاوە کەسایەتییەکی زۆر گرنگە، بۆیە بە ئاسانی ڕادەستی ئەردۆگان ناکرێت. ئەگەرچی دوای کودەتا شکستخواردوەکەی 15ی تەموز، تورکیا لە ڕێگەی وەزارەتی دادەوە بە فەڕمی داوای ڕادەستکردنی گولەنی کردووە، بەڵام ئەستەمە ئەمەریکا بە بەڵێ پێشوازی لەو داخوازییەی تورکیا بکات.
ماڵکەی گولەن لە پەنسیلڤانیا لە لایەن CIA ئەمەریکاوە پارێزگاری لێ دەکرێت، بۆ ئەوەی بە هیچ شێوەیەک ڕوبەروی کوشت نەبێتەوە. ئەمەیش بە ئاشکرا دەیارە کە گولەن بەلای ئەمەریکاوە کەسایەتییەکی گرنگە. نابێت ئەوەشمان بیر بچێت کە بە سەدان قوتابخانەی لە ئەمەریکا کردووەتەوە و لە هەر وڵاتێکی دنیایش قوتابخانەی کردبێتەوە ئەمەریکا پاڵپشتی بوە.
بۆ نموونە هەر سەرمایەدارێکی ئاسایی ڕو لە هەر وڵاتێک بکات و 20 ملیۆن دۆلاری پێبێت و بڵێت من دەمەوێت قوتابخانەیەک بکەمەوە ئایا ئەو وڵاتە ڕێگەی پێدەدات؟ بێگومان نەخێر، ئەی بۆچی گولەن لە زیاتر لە 50 وڵاتی دنیا قوتابخانەی کردووەتەوە و دەوڵەتەکان ڕێگەیان پێداوە؟ دیارە هێزیکی گەورەی لە پشتەوەیە.
بە ملیۆنان دۆلاری بەخشیوەتە ئەمەریکا
لە پروپاگندەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمەریکادا لە سەردەمی بیل کلینتۆندا تاوەکو ئێستایش کە هیلاری کلینتۆن کاندیدی دیموکراتەکانە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی ئەمەریکا، گولەن بە ملیۆنان دۆلاری بۆ پرۆپاگندەی هەڵبژاردن بەخشیوەتەوە پارتی دیموکراتەکان. بە گوێرەی ڕاپۆرتێکی کەناڵی خەبەر تورک، گولەن لە 2 مانگی ڕابردودا بە ملیۆنان دۆلاری بەخشیوەتە هیلاری کلینتۆن بۆ ئەوەی لە پروپاگندەی هەڵبژاردندا بە کاری بهێنێت.
حکومەتی تورکیا باش دەزانێت کە گولەن پاروییەکی ئەوەندە ئاسان نییە قوت بدرێت، بەڵکوو بۆ قوتدانی ئەو پاروە پێویستە باجی زۆر بدات کە تاوەکو ئێستا نازانرێت ئەمەریکا بەرانبەر بە گولەن چی داوایەکی لە تورکیا هەیە.
ئۆجەلان و گولەن وەکو کارتی فشار دژی تورکیا
ئەمەریکا بۆ ماوەیەکی زۆر عەبدوڵڵا ئۆجەلانی بە کارهێنا وەکو کارتی فشار بەرانبەر بە تورکیا، تا لە ساڵی 1999 کە تاوەکو ئێستایش نازانرێت بەرانبەر بە چی ئۆجەلانی ڕادەستی تورکیا کردەوە، بۆیە دور نییە گولەنیش لە لایەن ئەمەریکاوە مامەڵەی پێوە بکرێت.
ئەمەریکا هەر کاتێک بیویستایە ئامانجەکانی خۆی لە تورکیا بپێکێت و تورکیا بە کاربهێنێت بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئۆجەلانی وەکو کارتی فشار بە کاردەهێنا. ئەوکاتیش چەندین شڕۆڤەکاری سیاسی عەرەبی و تورک دەیانگوت ئەمەریکا هەرگیز ئۆجەلان ڕادەستی تورکیا ناکەتەوە، کە ڕێک پێچەوانەکەی دەرچو.
ئەمەریکا بۆ بەرژوەندی خۆی ئامادەیە قوربانی بە هەر نەتەوە و وڵاتێک بدات، کە ئەمەیش شتێک نییە شاردبێتییەوە و بەردەوام میدیاکانی ئەو وڵاتە و نووسەرەکانیان باسی ئەو لایەنانەیان کردووە، بۆیە هەرکاتێک کاری بە گولەن نەما و ڕادەستکردنەوەی سودی بۆ ئەمەریکا هەبو، وەکو دیارییەک پێشکەشی ئەردۆگانی دەکات.
تورکیایش کارتی فشاری هەیە بەرانبەر بە ئەمەریکا بە کاری بهێنێت، لە کاتێکدا ئەگەر گولەنی ڕادەست نەکاتەوە، بۆ نموونە هەمو ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئەمەریکا دژی داعش لە بنکەی ئینجەرلیکەوە لە ئەدەناوە ئەنجام دەدرێت، بۆیە ئەگەر تورکیا دەرگای ئینجەرلیک بە ڕوی ئەمەریکادا دابخات، ئەمەریکا ملیۆنان دۆلار زیانی بەر دەکەوێت.
دوای ئاسایی بونەوەی پەیوەندی نێوان تورکیا و ڕوسیایش کاتێک وەزیری دەرەوەی تورکیا مەولود چاوشئۆغلو گوتی بنکەی ئەنجەلیک بە ڕوی ڕوسیادا دەکەینەوە، ئەمە پەیامێک بو بۆ ئەمەریکا بەوەی هەرکاتێک بمەوێت ئینجەرلیکت بە ڕودا دادەخەم، چونکە ڕوسیا و ئەمەریکا لەناوچەکەدا شەڕێ بەهێزکردنی پێگەی خۆیان دەکەن.
ئێستا گەڕاندنەوەی گولەن لە لایەن ئەمەریکاوە بۆ تورکیا بابەتی گەرم و گوڕی میدیاکانی تورکیایە، بەڵام وای بۆ ناچم ئەمەریکا گولەن ڕادەستی تورکیا بکاتەوە، تا ئەوکاتەی دەگاتە بڕوای ئەوەی ڕادەستکردنەوەی گولەن سودی بۆ بەرژەوەندی خۆی دەبێت. [1]