کتېبخانە کتېبخانە
گېڵای

کوردیپێدیا گۆرەتەرین سەرچەمەی فرەزۋانیی پەی زانیارییە کورڎییا


ھۊرچنۍ گېڵای





ورڎ گېڵای      کیبۆردە


گېڵای
ورڎ گېڵای
کتېبخانە
نامۍ کورڎیۍ پەی زاڕۊڵا
کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
سەرچەمۍ
ۋەڵینە
گلېرۆکریێ بەکاربەری
چالاکیۍ
چنین گېڵۇ؟
ۋەڵاکریێ کوردیپێدیای
ڤیدیۆ
پۊلبەڼی، پېڕبەڼی
بابەتۍ ڕېکۆتییە!
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ تازۍ
کېیاستەی ۋېنەی!
ڕاپەرسای
چنین دېیەی تۊ
پێۋەڼی
کوردیپێدیا چ جۊرە زانیاریېۋش پەنەۋازۍ ھەنۍ
ستانداردۍ
مەرجو بەکاربەرڎەی
چنینیی بابەتۍ
ئامرازۍ
چە بارەو ئېمە
ئەڕشیڤگەرۍ کوردیپێدیای
بابەتۍ چە بارەو ئېمە!
لینکو کوردیپێدیا دلۍ لینکا پەلیانەکەو وېتەنە بنیەرە
زېیاڎکەرڎەی / لابەرڎەی ئیمەیلی
ئامارو سەردانیکەرا
ئامارو بابەتۍ
فاڕەڕو فۆنتەکا
فاڕای ڕېکۆتو ڕۊژمارەکا
ۋشکنای ڕانۋیسی
زۋان و بنەزۋانو لاپەڕەکا
کیبۆردە
لینکۍ پەنەۋازۍ
زېیاڎکریاو کوردیپێدیای پەی گوگڵ کڕۆمی
کۇکیۍ/کۇکیز
زۋانۍ
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
ھەژمارو من
چۇوەر-لۋای
بۇ بە ھامکارو شمە!
کڕېڵەۋاچۊ وېت ۋیرشېیېنە!
گېڵای تۊمارکەرڎەی بابەتۍ ئامرازۍ زۋانۍ ھەژمارو من
ورڎ گېڵای
کتېبخانە
نامۍ کورڎیۍ پەی زاڕۊڵا
کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
سەرچەمۍ
ۋەڵینە
گلېرۆکریێ بەکاربەری
چالاکیۍ
چنین گېڵۇ؟
ۋەڵاکریێ کوردیپێدیای
ڤیدیۆ
پۊلبەڼی، پېڕبەڼی
بابەتۍ ڕېکۆتییە!
تۊمارکەرڎەی بابەتۍ تازۍ
کېیاستەی ۋېنەی!
ڕاپەرسای
چنین دېیەی تۊ
پێۋەڼی
کوردیپێدیا چ جۊرە زانیاریېۋش پەنەۋازۍ ھەنۍ
ستانداردۍ
مەرجو بەکاربەرڎەی
چنینیی بابەتۍ
چە بارەو ئېمە
ئەڕشیڤگەرۍ کوردیپێدیای
بابەتۍ چە بارەو ئېمە!
لینکو کوردیپێدیا دلۍ لینکا پەلیانەکەو وېتەنە بنیەرە
زېیاڎکەرڎەی / لابەرڎەی ئیمەیلی
ئامارو سەردانیکەرا
ئامارو بابەتۍ
فاڕەڕو فۆنتەکا
فاڕای ڕېکۆتو ڕۊژمارەکا
ۋشکنای ڕانۋیسی
زۋان و بنەزۋانو لاپەڕەکا
کیبۆردە
لینکۍ پەنەۋازۍ
زېیاڎکریاو کوردیپێدیای پەی گوگڵ کڕۆمی
کۇکیۍ/کۇکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چۇوەر-لۋای
بۇ بە ھامکارو شمە!
کڕېڵەۋاچۊ وېت ۋیرشېیېنە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 چە بارەو ئېمە
 بابەتۍ ڕېکۆتییە!
 مەرجو بەکاربەرڎەی
 ئەڕشیڤگەرۍ کوردیپێدیای
 چنین دېیەی تۊ
 گلېرۆکریێ بەکاربەری
 کڕۆنۆلۆژیاو ڕۇداۋەکا
 چالاکیۍ - کوردیپێدیا
 یارڎی
تۊماری تازە
ژیواینامە
عەباسی کەمەندی
22-06-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شێخ عوسمان نەقشبەندی
26-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
20-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
سەید ئەکابیری خامۆشی
17-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
سەفوەت
13-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شێخ مستەفا تەختەیی
06-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
خان ئەڵماسی لوڕستانی
03-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
محەمەدی مەلا کەریم
02-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
ئەحمەدی خانی
26-04-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شەفېعو حاجی محەممەڎی تەۋېڵەی
12-04-2024
ئەسعەد ڕەشید
ئامارۍ
بابەتۍ 520,262
ۋېنۍ 105,240
کتېبۍ PDF 19,552
فایلی پەیوەڼیدار 98,122
ڤیدیۆ 1,414
کتېبخانە
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
کوڵەباس
هۊرگېڵنی کورڎی-هۆرامی پەی ک...
ژیواینامە
خورشید خانمەی داواشی
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەران...
ئەقڵگەرایی: زانستی کەلام و موعجیزەی قورئان لە بیروباوەڕی موعتەزیلەدا (بەشی یەکەم)
ھەر ۋېنېۋ ۋەرانۋەرو سەڎان ۋاچا ھەن! تکا کەرمۍ، با ۋېنە تارېخییەکا پارېزنمۍ..
پېڕە: کوڵەباس | زۋانو بابەتۍ: کوردیی ناوەڕاست
ھامبەشیکەرڎەی
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
ھۊرسەنگنای تۊماری
نایاب
فرە خاسە
خاسە
خرابە نېیەنە
خرابە
ۋزەش دلۍ ڕیزبەڼیی گلېرۆکریێکاو وېم
پەیلۋاو وېت چە بارەو ئی بابەتۍ بنۋیسە!
ۋەڵینەو دەستکاریی بابەتۍ
Metadata
RSS
چە گوگڵ پەی ۋېنە پەیۋەستا بە بابەتۍ دەسنیشانکریێ گېڵە
چە گوگڵ پەی بابەتۍ دەسنیشانکریێ گېڵە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0
ئەقڵگەرایی: زانستی کەلام و موعجیزەی قورئان لە بیروباوەڕی موعتەزیلەدا (بەشی یەکەم)
کوڵەباس

ئەقڵگەرایی: زانستی کەلام و موعجیزەی قورئان لە بیروباوەڕی موعتەزیلەدا (بەشی یەکەم)
کوڵەباس

$ئەقڵگەرایی: زانستی کەلام و موعجیزەی قورئان لە بیروباوەڕی موعتەزیلەدا (بەشی یەکەم)$
ئەگەر چاوێک بگێڕین بە هۆشیاریی عەرەبی ئیسلامی وکریستیان وعلمانی دا، بە جیاوازیە فیکریەکانیەوە، بەرانبەر بە دەقی ئایینی، دەگەین بەو دەرئەنجامەی کە ئەم هۆشیاریە لە دواییدا تەواونەکراوە و هەتاکو ئێستا لە تێڕوانینێکی بێسودا بۆ یاساکان و شارستانی و بیری مرۆیی ومادی و ڕۆحی دەرنەچوە، لەخستنەڕوی یەقینێکی نەویستراو لە دەستگرتن بە نەقڵ و قبوڵنەکردنی توێژینەوەو لێکدانەوەی نوێ بۆ دەق دەرنەچوە، ئەوەی دڵسۆزانی ڕاستیی بانگەوازی بۆ دەکەن و ئەوانەی تەبەننی بیری ئازاد و هاوار بۆ ڕزگاربون لە چنگی مێژوی میپالی دەکەن، تاکو بگەن بە دەقێکی ئەقڵانی و ژیارێکی نوێ کە لە بۆچون ودانانی خۆی دا وە لەنێوان هەستی ڕۆشنبیری خۆی دا هۆشیاریی بە مرۆیی بون زیاتر لە فیکرەیەک لە خۆدەگرێ، موعتەزیلە وەکو گروپێکی کەلامی تەبەننی تێڕوانینێکی بابەتیانەی عەقڵانیان کردووە، بەرانبەر بە ئایین کە ئەویش تێگەیشتن و لێکدانەوەی عەقڵانی بو بۆ دەق لە هەردو ڕوی بون و ناوەرۆکەوە، ئەو قوتابخانەیە دانی دەنا بەوەی کە خودا گەردونی درووستکردووە، بەڵام کاری خوا تەنیا درووستکرنبوە، نکۆڵی هەر دەستێوەردانێکی دیکەیان لەلایەن خوداوە بۆ جیهان دەکرد، بەم شێوەیە موعتەزیلەکان پێیان وابو خودا وازی لە جیهان هێناوە کە گەشەبکات بە پێی یاسا سرووشتیەکان کە خۆی بەدیهێناون. ئەم ڕەوتە باوەڕیان بە لەپێشتربونی ژیری هەبو بەسەر باوەڕدا، باسی هەڵبژاردنی ئازادانەیان دەکرد، بەپێی ڕاوبۆچونی ئەوان: خوا مرۆڤی درووستکردووە و توانستی کردارو ئیرادەی پێداوە، بەپێی ئەمە مرۆڤ هەڵسوکەوت دەکات بەپێی توانستکەی خۆی بۆ هەستان بە کردەوەکانی جا چاکبێت یان خەراپ، بۆ بەڵگەهێنانەوە لەسەر پێویستبونی گونجاندن لەنێوان کرداری درووستکردن پاشان کرداری تێروتەواو لەنێوان خوا و بونەوەردا. شەڕەکەیان لە بنەڕەتدا ئاڕاستەکراوبو لە پێناو دەرخستنی چەند بابەتێکی عەقیدەی و ئایینی. بۆ نموونە: وەک بڕیاری حوکمی شەرعی لەسەر ئەوانەی بکەری تاوانی گەورەن، یان گفتوگۆ دەربارەی قەدەر، بە مانایەکی دیکە: ئایا مرۆڤ توانای بە سەر کردەوەکانی خۆی دا هەیە یان نا؟ بیری موعتەزیلە تاکو ئێستاش بە زیندویی لەناو سینگ ودڵەکاندا وە بەنووسراو لە ناو دێڕەکاندا ماوەتەوە، بەردەوام ژمارەیەک لە گروپەکان تەبەننی دەکەن، ئەگەر چی ناوەکەشیان جیاوازبێ، ئەمە سەرەڕای سەرکەوتنی زۆرێک لە نوێکەرەوانی ڕێبازی موعتەزیلە لە پێشخستنی ژیری بەسەر نەقڵەوە و کردنی ژیری بە بڕیاردەر بەسەر دەقە شەرعیەکاندا. تەنگەژەی ڕاستەقینە دەرچون بو بە زمانی خوێندنەوەیەکی نوێ کە چوارچێوە زانستیەکان دیاری دەکات لە بنیاتنانی عەقڵانیەتێکی درەوشاوەی پرشنگدار، بۆ ڕوبەروبونەوەی سەپاندنی نەقڵی تەقلیدی، ئەم مەسەلەیە عەقڵی عەرەبی وفەلسەفی سەرقاڵکرد، بەتایبەتی لەسەرەتای سەردەمی دەرکەوتنی موعتەزیلە، بۆیە لەدڵی مێژوی عەرەبی وە لە خودی قۆناغی بڕوابون بەمرۆڤ وەک بەهایەکی جیهانی و واقیعی زانستی، بۆ ئەوەی شۆڕشێکی فیکری بێننە ئاراوە کە ویستی بێ و بیەوێ ژیری کار لە سەر دەق بکات. لەبەرئەوەی زمان سەرچاوەیە بۆ ڕونکردنەوەی هۆشیاریی و بڵاوکردنەوەی فەهم وتێگەیشتن، بۆیە دەبێت سەرەتای گەشەی کەلام بزانین و ڕونی بکەینەوە.
$زانستی کەلام چییە؟$
کەلام لەزمانەوانیدا:
بریتییە لەو وێژە لێکدراوەی کە دەلالەت لە واتایەک بدات بە چۆنیەتیەکەی ودەستورو زاراوەکەی، غەزالی دەربارەی کەلام دەڵێ : کاتێک درووستبونی کەلام گەشەی کرد و قوڵبونەوە تێیدا زیادیکرد، حەزوئارەزوی کەلامناسانی جوڵاند بەرەو هەوڵدان بۆ توانەوە لە ناوسوننەتدا بۆ گەڕان بەدوای ڕاستیی مەبەستەکان و قوڵبونەوە لە لێکۆڵینەوە بۆ گەڕان بەدوای کرۆکی مەبەستەکان و نیشانەکان و ئەحکامەکان. فارابی پێی وایە: مرۆڤ بەهۆی زانستی کەلامەوە دەتوانێت ڕای خۆی سەربخات ودەڵێ : مرۆڤ بەهۆی زانستی کەلام توانادار دەبێت بەسەر سەرخستنی بیروڕاکانی و لەسەر کردارە سنوردارەکانی کە دانەری ڕێبازەکە خستونیەڕو و ڕەتکردنەوەی هەمو ئەو وتەو گوفتارانەی پێچەوانەی وتەکەی ئەوبن، ئیبن خەلدونیش پەیوەندیەکی جەدەلی گرێ دەدا لەنێوان زانستی کەلام وباوەڕی عەقڵی، پێشی وایە کەلام زانستێکە مشتومڕێک دەگرێتەوە کە دەربارەی عەقیدە وبیروباوەڕی ئیمانی دەکرێت بە پشت بەستن بە بەڵگە ژیریەکان(عەقڵیەکان)، بەرپەرچدانەوەی ئەو داهێنەرە لادەرانەی کە لەبیروباوەڕ لە مەزهەبەکانی سەلەف وئەهلی سوننە لایاندا.
لەمەوە تێدەگەین کە زانستی کەلام هەوڵێکە بۆ بڵاوکردنەوەی هۆشیاریی عەقڵانی و درووستکردنی دەسەڵاتی ژیری وبابەتیی بونی بەڵگە لە خوێندنەوەی دەقدا، بەشێوەیەک کە دوردەکەوێتەوە لە چەمکی نەقڵی تەقلیدی، کە ئەهلی عەقڵی وشکبو(دۆگما)پێی دەدوێن، ئەمەش هەوڵێکی جەریئانەبو بە پێوەرەکانی ئەو سەردەمە، چەند سەرسامین بەوەی کەهەتا ئێستاش بەردەوام کەسانێک هەن هەوڵی داخستنی دەرگای ئیجتیهاد دەدەن لە دەقدا، هەڵدەستن بە پاسەوانیی بۆ هۆشیاریی نەقڵی و ڕێگە بە نوێکردنەوەو نوێخوازی نادەن و ڕێگە لە ڕووناککردنەوەی ئەو لێڵی وتاریکیە نادەن کە لەکێشە مەعریفیەکاندا هەیە، هەمو هەوڵێک بۆ شۆڕشی عەقڵانی ناودەنێ بەوەی کە دەڵێ (دەتەوێ دەقێک درووستبکەی کە پڕاوپڕبێت لە چەسپاندنی مادی).
$گرنگترین بابەتەکانی زانستەکانی کەلام$
کەلامناسان لە دوشتی زۆر بنەڕەتی دا ڕۆچون، ئەوانیش بریتین لە:
1) زانیاریی سەبارەت بە خوداداریی(الالهیات)
2) زانیاریە سرووشتیەکان(التبیعیات)
لەبارەی ئیلاهیات لە سیفاتەکانی خوای بەدیهێنەرو کردەوەکانی وتوانا ویست وئیرادەی خوایان دەکۆڵیەوە، هەتا لایەنی لێکۆڵینەوە لە مەسەلەکانی قەزاوقەدەر و زیندوبونەوەو ڕۆژی دوایی، ئەو باسانە پێیان دەگوترا(جلیل الکلام)، واتا کەلامی گەورەو شکۆدار.
ئەوەی جێی سەرنج و تێڕوانینە، ئەوەیە کە باسەکانی کەلام یەکەم جار لەبازنەی ناوخۆیی بیروباوەڕی ئیسلامی (العقیدە الاسلامیە)دا گەشەی کرد، زۆربەی توێژەرانی کۆن وهاوچەرخیش لەسەر ئەمە یەک دەنگن کە جیاوازیی نییە لەوەی ئەو گەشەکردنە بوبێتە هۆی فیتنەی ڕۆژگاری عوسمانی کوڕی عەفان یان بوبێتە هۆی جیاوازی لە بڕیاردانی شەرعی بەسەر ئەو کەسەی تاوانی گەورە ئەنجامدەدات یان لە جیاوازی سەبارەت بە شەرعیبونی کێشەی نێوان عەلی کوڕی ئەبوتاڵیب و مەعاویە ودەرکەوتنی مورجیئەکان وجیابونەوەی خەواریجەکان، لەبەر ئەمە توێژینەوە هاتە کایەوە وە جیاوازی سەریهەڵدا یەکەم جار لە مەسەلەکانی (جلیل الکلام) هەمو کێشەکان لە لێکدانەوەی کەلامیەکاندا کورت هەڵاتوبون لە چوارچێوەی(تەئویل)دا، واتە: ڕاڤەکردن و لێکدانەوەی دەقی قورئانی، بە تایبەتی بەهۆی ئەوەی کە دەقی قورئانی سەرچاوەی سەرەکییە کە هەمو موسوڵمانان لەسەری یەکدەنگن، لەکاتێکدا موسوڵمانان بە فیکروبیرباوەڕی خۆیانەوە ڕوبەڕوی مشتومڕبونەوە لەلایەن نەتەوەکان و ئایینەکانی دیکەی وەک (مانەوی نەسرانی ویەهودی)لەسەریانبو کە بەبەڵگەی عەقڵی بەرپەرچیان بدەنەوە، چونکە ئەوەی موسوڵمان نییە لەکاتی مشتومڕدا قەبوڵی پشتبەستن بە ئایەتەکانی قورئان ودەقەکانی فەرمودەناکات، بۆ بەڵگەهێنانەوە، لەبەر ئەوە دەبێت لێکۆڵینەوەبکرێ دەربارەی بنەماکان وبەشەکانی عەقیدە، سەرچاوەکان باس لەوەدەکەن کە ئەبو هزیل عەلاف یەکەم کەس بو لە بەرگریکردن لە بیروباوەڕی ئیسلامی لە ڕوبەروبونەوەی لەگەڵ بیروباوەڕەکانی مانەوی دا. لە دوای دەرکەوتنی فەتحکردن لەلایەن موسوڵمانانەوە ئەبو هزیل عەلاف چەند نێردراوێکی نارد بۆ خوراسان و وڵاتی هیند، هەروەها چەند نێردراوێکی دیکەی نارد بۆ وڵاتی مەغەریب، ئەوەی لێرەدا جێی بایەخی ئێمەیە ئەوەیە کە زەرورەتی ئەو کارە وایکرد لە ئەبو هزیل عەلاف و هاوڕێکانی و ئەوانەی بەدوای ئەوانیشدا هاتن کە بیرۆکەیەکیان دامەزراند کە خۆی لە زانستی کەلام دا بینیەوە، ئەویش لە سەر بنەمای ئەقڵی ڕەها، ئەمانە لێکۆڵینەوەیان دەکرد دەربارەی تەواوی دیاردەکانی جیهانی مادەو خاسیەتەکانی و گۆڕانەکانی و کارلێکردنەکانی و دەربارەی جوڵەو وەستان وکات وشوێن وبون ونەبون وجگە لەمانەش لە خاسیەتی شتە دیارەکان، ئەمانە بەتوانابون بە تێڕوانینێکی گشتگیرانە کە لەسەر کۆمەڵێ بنەماو ئەساسی عەقڵی بنیاتنرابو ئەم لێکۆڵینەوانەش ناونران بە (دقیق الکلام). سەرەڕای ئەوەی کە ئەبوهزیل وهاوڕێکانی بۆ (دقیق الکلام)چەند بنەمایەکی عەقڵییان دانابو بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بۆ زۆربەی فکرەکان دەگەڕانەوە بۆ دەقی قورئانی.
شافعی وحەنبەلی هەردوکیان زەمی علمی کەلام دەکەن و زەمی ئەوانەش دەکەن کە عیلم و زانست وەردەگرن لە سەر ڕێبازی متکلمین، دیارە مەبەستیان لەم زەمکردنە موعتەزیلەو ڕێبازەکەیانە.
موعتەزیلەکان ناکۆکبون لەگەڵ زانایانی پێشینە(سەلەف)دا، لە تێگەیشتنی بیروباوەڕدا لە ڕاستیدا قورئان تاکە سەرچاوە بو لای زانایانی سەلەف، بۆیە هەریەکێ لە زانایانی سەلەف بیوستایە لە سیفاتەکانی خودا تێبگات دەگەڕایەوە بۆ قورئان و فەرمودەکانی پێغەمبەر دەربارەی هەر عەقیدەیەک کە دەبوایە باوەڕیان پێی هەبێت، بۆ لێتێگەیشتنی سیفاتەکانی سەیری غەیری قورئان و فەرمودەیان نەدەکرد و بە قورئان نەبوایە قەناعەتیان نەدەکرد، ئەگەر لە دەقێکی قورئان تێنەگەیشتبان یان ئاشکرانەبوایە لەلایان ئەوا هەوڵیان ئەدا لەڕێگای زمانی عەربیەوە تێیگەیشتبان، وە ئەگەر تێنەگەیشتبان یان ئاشکرا نەبوایە لەلایان ئەوا ڕادەوەستان وحەواڵەی خوایان دەکرد دەیانگوت(والله اعلم)ئەوەش لەگەڵ عەرەبەکان دەهاتەوە، چونکە لە بنچینەدا عەرەب نە لە ئەهلی عیلم ونە مەنتیق ونە فەلسەفەنەبون، موعتەزیلەکان ناکۆکبون لەگەڵ سەلەفدا بەوەی عەقڵگەراکان تەنیا پشتیان بە ژیری دەبەست. موعتەزیلەکان عەقڵیانکردبوە بنچینەی لێکۆڵینەوەکەیان وئارەزوی تێگەیشتنیان وایلێکردبون لە ڕێگەی عەقڵەوە بچنە بنج وبناوانی هەموشتێکەوە و لێیبکۆڵنەوە. مەیل وحەزی موعتەزیلە لە نرخ دانان وخەمڵاندنی دەسەڵاتداریی ئەقڵ، لەدوای ئەوەی کە بە بنەماو بنەچەی خۆیان دانا، باوەڕی تەواویشیان پێی هەبو، ئەوان کە ڕەخنەیەکیان لە ئایەتێکدا دەگرت پێشتر دەیانخوێندەوەو دواجار ڕاڤەیان دەکرد، نەک دژایەتیان بە قسەی نکۆڵی بوبێت، هەمو ئەمانەش بە ورەو بە بوێری بوە، هەندێک جار هەڵوێستێکی نەرێی بوە، چونکە ئەقڵ لە فەرمودەدا دەکەنە بڕیاردەرو ناوبژیوان، نەک فەرمودە لە ئەقڵدا، کەواتە ڕێبازی موعتەزیلە بۆ تێگەیشتن لە بیروباوەڕ تەنیا ئەقڵ بو، هەرچەندە هەوڵیان دەدا پێچەوانەی دەقێکی قورئانی نەکەن گەر هاتبا خیلافێک دەرکەوتبا لەنێو نەسەکان، واتە خیلافێک هەبو لەنێوان ئەوان ونەسێکی قورئانیدا ئەوە بە جۆرێک تەئویلیان دەکرد کە لە مانای خۆیی دەرنەچێ و مخالیفی بۆچونی ئەوانیش نەبێ، ئەو ڕێبازەش بنچینەی باوەڕ بە ئەقڵ بونە.
یەکێک لە تایبەتمەندیەکانیان ئەوە بو پشتیان بە ژیریی دەبەست بۆ سەلماندنی بیروباوەڕو بۆچونەکانیان، وەکو سەرچاوە دەگەڕانەوە بۆ قورئان بۆ ئەوەی بە هەڵەدا نەچن ولەڕێگەی ڕاست دەرنەچن، بەڵام زۆر ئاگایان لە فەرمودەی پێغەمبەر نەبو، چونکە بەڵگەیان بە فەرمودە نەدەهێنایەوە بۆ چەسپاندنی بیروباوەڕ، پشت بەستنیان بە ژیریی وای لێکردن کە خەریکی زانستە ئەقڵیەکان بن کە لەسەردەمی ئەواندا سەردەمی تەرجەمەکردن بو، موعتەزیلە یەکەمین کەسببون کە دەستیانکرد بە خوێندنەوەو وەرگێڕانی بەرهەمی سرووشتناسان وفەیلەسوفەکانی یۆنان، هەرورەها وەرگێڕانیان بۆ زمانی عەرەبی کە لە زانستە ئەقڵیەکاندا پشکیان هەبو ئەوەندەیان لێ بەدەستهێنا کە یارمەتیدەریانبێت بۆ ئەوەی لە بەڵگەدا هەڵە نەکەن و بەرانبەر نەیارەکانیان بوەستن، بۆیە زۆر لە فەیلەسوفەکانیش شوێنیان کەوتن، چونکە سەیریانکرد بیروبۆچونەکانی موعتەزیلە لەگەڵیان دێتەوە، لەبەرئەوەی بیروبۆچونەکانیان هەم لایەنی ڕۆحی دینی تێدا هەبو کە بو بو بە سایە بەسەر بیروبۆچونەکانیانەوە، هەم لایەنی بیرۆکەی پاکگیری(التنزیە) تێدا هەبو کە زاڵ بو بەسەریاندا، هەروەها بیرۆکەی مادییش بەسەریانەوە زاڵبوبو، هەروەها لایەنی بیروبۆچونەکانی فەلسەفەشیی گرتبوەوە کە لەگەڵ ئارەزوەکانی ئەقڵ دەهاتەوە، بۆیە لەنێوان پیاوانی ڕێبازی موعتەزیلەدا، ژمارەیەکی زۆر لە نووسەرە دیار و زانا هەڵکەوتوەکان و فەیلەسوفەکان تێگەیشتوەکان دەرکەوتن کە بەبێ وردبونەوە و لێکۆڵینەوە، بەبێ ئەوەی بەڵگەکان قیاسبکەن بە تەرازوی ئەقڵ، شوێن غەیری خۆیان نەدەکەوتن وەک: (واصل بن عەتا، أبو هزیل العلاف، ئیبراهیم بن یسار النزام، جاحز، الکندیی...هتد) خۆیان لە چاولێکەری (تەقلید)دەپاراست، لەلای ئەوان بیربۆچونەکان ڕێزی هەبو نەک ناوەکان، ڕاستی ڕێزی هەبو نەک قسەکەر، بۆیە لەنێو خۆشیاندا چاولێکەرییان(تەقلید)یان نەکردووە، ئەو ڕێبازەی کە لەسەری دەڕۆیشتین ئەوەبو کە هەمو بڕوادارێک لە بنچینەکانی ئایین ئازادە کە بە ئیجتیهادو عەقڵی خۆی بگات بەوەی کە دەیەوێت. [1]
ئی بابەتۍ بە زۋانی (کوردیی ناوەڕاست) نۋیسیێنە، پەی ئەۋەکەرڎەی بابەتەکۍ بە زۋانېۋ کە نۋیسێنە، سەرو ئایکۆنو ی کلیک کەرە!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
ئی بابەتۍ 551 جارۍ ۋینیێنە
ھاشتاگ
سەرچەمۍ
[1] پەڕیانە | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەری پلاتفۆڕمی دابڕان - 18-12-2018
بابەتۍ پەیۋەڼدریێ: 3
پېڕە: کوڵەباس
زۋانو بابەتۍ: کوردیی ناوەڕاست
ڕېکۆتو ۋەڵاکەرڎەی: 18-12-2018 (6 ساڵە)
جۊرو بەڵگەنامەی: زۋانی یەکەم
جۊرو ۋەڵاکەرڎەی: دیجیتاڵ
وڵات - هەرېم: پانیشتو کورڎەسانی
کتېب - کوڵەباس: پەیجۊری
کتېب - کوڵەباس: فەلسەفە
کتېب - کوڵەباس: ئایین و ئاتەئیزم
تایبەتمەڼییۍ تەکنیکیۍ
چنینیی بابەتۍ: 96%
96%
ئی بابەتۍ جە لایەنو: ( هومام تاهیر )یۆ جە: 03-12-2022 تۊمارەکریێنە
ئی بابەتۍ چە لایەنو: ( زریان سەرچناری ) چە: 03-12-2022 پۊرەلۋای کریێنە و ئازاڎە کریێنە
ئی بابەتۍ پەی دمایین جاری جە لایەنو:( ڕۆژگار کەرکووکی )یۆ جە:03-04-2024 خاستەرە کریێنە
لینکو بابەتۍ
ئی بابەتۍ 551 جارۍ ۋینیێنە
کوردیپێدیا گۆرەتەرین سەرچەمەی فرەزۋانیی پەی زانیارییە کورڎییا
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (3)
ژیواینامە
عەباسی کەمەندی
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
کتېبخانە
گیٛجاوەو ژیوای
کوڵەباس
دژو گۊشەگیری، کۊشایی مېیاڼەتەوەیی پەنەوازا
ژیواینامە
شێخ عوسمان نەقشبەندی
کوڵەباس
نەبۊ خاڵانەو قەڎییمیا (2)
کتېبخانە
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ژیواینامە
سەید ئەکابیری خامۆشی
کتېبخانە
مەولە
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (2)
کوڵەباس
ئەئسیروو ئەرېنی و نەرېنی کەسی ساحێبکاریزما سەرو شۆڕش یان حەرەکەو ئازادیوازی گەلیەوە
کتېبخانە
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
ژیواینامە
خورشید خانمەی داواشی
ژیواینامە
سەفوەت
کتېبخانە
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە

تازەکی
کتېبخانە
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
03-12-2022
ئاکۆ مارانی
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
کوڵەباس
هۊرگېڵنی کورڎی-هۆرامی پەی کورڎی-سۆرانی
14-12-2023
ئەسعەد ڕەشید
هۊرگېڵنی کورڎی-هۆرامی پەی کورڎی-سۆرانی
ژیواینامە
خورشید خانمەی داواشی
15-01-2024
ئەسعەد ڕەشید
خورشید خانمەی داواشی
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
20-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
محەمەد عارف جزیری
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (1)
18-06-2024
ئەسعەد ڕەشید
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (1)
تۊماری تازە
ژیواینامە
عەباسی کەمەندی
22-06-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شێخ عوسمان نەقشبەندی
26-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
20-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
سەید ئەکابیری خامۆشی
17-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
سەفوەت
13-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شێخ مستەفا تەختەیی
06-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
خان ئەڵماسی لوڕستانی
03-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
محەمەدی مەلا کەریم
02-05-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
ئەحمەدی خانی
26-04-2024
ئەسعەد ڕەشید
ژیواینامە
شەفېعو حاجی محەممەڎی تەۋېڵەی
12-04-2024
ئەسعەد ڕەشید
ئامارۍ
بابەتۍ 520,262
ۋېنۍ 105,240
کتېبۍ PDF 19,552
فایلی پەیوەڼیدار 98,122
ڤیدیۆ 1,414
کوردیپێدیا گۆرەتەرین سەرچەمەی فرەزۋانیی پەی زانیارییە کورڎییا
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (3)
ژیواینامە
عەباسی کەمەندی
ژیواینامە
محەمەد عارف جزیری
کتېبخانە
گیٛجاوەو ژیوای
کوڵەباس
دژو گۊشەگیری، کۊشایی مېیاڼەتەوەیی پەنەوازا
ژیواینامە
شێخ عوسمان نەقشبەندی
کوڵەباس
نەبۊ خاڵانەو قەڎییمیا (2)
کتېبخانە
ڕۊژماری هۆرامی (8)
ژیواینامە
سەید ئەکابیری خامۆشی
کتېبخانە
مەولە
کوڵەباس
ئاسکێوە دلیٛو تەویلەو هەرانە (2)
کوڵەباس
ئەئسیروو ئەرېنی و نەرېنی کەسی ساحێبکاریزما سەرو شۆڕش یان حەرەکەو ئازادیوازی گەلیەوە
کتېبخانە
تۊرەکە پەڕ ساۋەکە
ژیواینامە
خورشید خانمەی داواشی
ژیواینامە
سەفوەت
کتېبخانە
یاڎو پەنجا ساڵەو سەرکۆتەو ژڵېوەو ئاپۆیینە
بۊخچۍ
ۋاچۍ و دەسەۋاچۍ - زۋان - بنەزۋان - ھۆرامی (کرمانجیی گۊرانی) ۋاچۍ و دەسەۋاچۍ - وڵات - هەرېم - پانیشتو کورڎەسانی ۋاچۍ و دەسەۋاچۍ - وڵات - هەرېم - وەرکۆتو کورڎەسانی ۋاچۍ و دەسەۋاچۍ - وڵات - هەرېم - وەرنیشتو کورڎەسانی

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| پێۋەڼی | CSS3 | HTML5

| کاتو وەشکەرڎەی لاپەڕەی: 0.922 چرکە(چرکۍ)!