$ئێراق، مەیدانی ململانێی ئێران و ئەمەریکا$
#ئازاد وەڵەدبەگی#
#12-01-2020#
پاش چەندین ساڵ لە ململانێ و جەنگی بەنوێنەرایەتی لەنێوان ئێران و ئەمەریکا، دواجار لە #03-01-2020# بە کوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس کە بە پیاوی ژمارە دووی ئێران ناسراوە و هەروا ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی و فەرماندەی کەتیبەکانی حیزبوڵڵا، ململانێکانی نێوان هەردوو وڵات پێی نایە قۆناغێکی هەستیار کە دەتوانین لە یەک ساڵی ڕابردوودا ئەم ڕووداوە بە خاڵی وەرچەرخان و لووتکەی ململانێکانی نێوان هەردوو وڵات لە قەڵەم بدەین. لەم ساڵانەی دوایی، هەردوو لایەنی ململانێکە خۆیان لە جەنگی ڕاستەوخۆ و ڕووبەڕوو پاراستووە و لەدەرەوەی سنوورەکانی خۆیان و لە ڕێگەی هێزە پرۆکسییەکانەوە هەوڵیانداوە باڵی یەکتر بابدەن.
ململانێی ناوخۆیی ناوماڵی شیعە و هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان و ناکارامەیی حکومەتی ئێراق لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵکی ئێراق و بە تایبەت ناوچە شیعەنشینەکان، دواجار وایکرد کە ناکۆکییەکانی ناوماڵی شیعە بتەقنەوە و خەڵکی ناڕازیی شیعە شەقام بکەنە سەنگەری ڕووبەڕووبوونەوەیان لەگەڵ ئەو دەسەڵاتدارانەی کە ئامادە نەبوون گوێ لە خواست و داواکارییەکانی جەماوەر بگرن. بەشێکی بەرچاوی داواکاریی خۆپیشاندەران کەمکردنەوەی دەسەڵات و دەستڕۆیی ئێران و لایەنگرانی ئەو وڵاتە بوو لە ئێراقدا کە ئەمەش لە دروشمی دژەئێرانی، سووتاندنی کونسوڵخانەکانی ئێران لە نەجەف و کەربەلا، هەوڵدان بۆ هێرشکردنە سەر باڵیۆزخانەی ئێران لە بەغدا و بایکوتکردنی کاڵا ئێرانییەکان ڕەنگیدایەوە. لەبەرانبەر ئەم شەپۆلەدا، ئێرانییەکان وایاندەبینی کە دەستی ئەمەریکی-سعوودی-ئیماراتی لە پشت خۆپیشاندەرانەوەیە و دژ بە ئێران و لایەنگرانی ئێران لە ئێراق ئاڕاستەیان دەکات. هەربۆیە، ئەمەش کاردانەوەی هێزە پرۆئێرانییەکانی بەدواوە بوو کە لە دواڕۆژی ساڵی 2019 دا هێرشێکی مووشەکییان کردە سەر بنکەی سەربازیی کەیوەن لە کەرکووک، کە بووە هۆی کوشتنی بەڵێندەرێکی ئەمەریکی و برینداربوونی چەند سەربازێکی ئەو وڵاتە.
ئەم هێرشە و چەندین هێرشی هاوشێوەی دیکە دژ بە بنکە و بارەگاکانی ئەمەریکا لە ئێراق و هاوکات هێرش بۆ سەر بەرژەوەندیی دۆستانی ئەمەریکا لە ناوچەی کەنداو وایکرد کە شکۆی ئەمەریکا لە ناوچەکە بچێتە ژێر پرسیارەوە و بێتوانایی ترامپ لەبەرانبەر هێرشەکانی ئێران و هێزە پرۆئێرانییەکان پیشان بدات، هەربۆیە دەبینین سیناتۆری دیموکرات کریس مۆرفی لە تویتێکدا دەنووسێت: ئەمەریکا بێتوانایە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نە کەس لێمان دەترسێ و نە کەس گوێمان لێدەگرێ.
کۆی ئەم ڕووداوانە و توندتربوونەوەی گوشارەکان لەسەر ئەمەریکا لە ناوچەکە و نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمەریکا لە کۆتایی 2020 وایانکرد کە ترامپ جامی دانبەخۆداگرتنی پڕبێت و هەوڵبدات لە بەرەبەری هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا سەرۆکێکی بەهێز بۆ هاووڵاتییانی ئەمەریکا و جیهان وێنا بکات، هەربۆیە لە کردارێکی چاوەڕواننەکراودا بڕیاری دا سیاسەتی (گورز بەرانبەر بە گورز) بگرێتەبەر. ئەوە بوو وەڵامی ئەمەریکا بۆ هێرشکردنە سەر بنکەی کەیوەن زۆر توند بوو، پێنج بارەگای کەتیبەکانی حیزبوڵڵای ئێراقی لەناو خاکی ئێراق و سووریا کردە ئامانج. وەڵامی ئەم هێرشەی ئەمەریکا، هێرشی لایەنی بەرانبەر بوو دژ بە باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە بەغدا، کە تێیدا چەکدارانی حەشدی شەعبی و ڕێبەرانیان توانییان بە ئاسانی بەربەستی ناوچەی سەوزی بەغدا ببڕن و بچنە سەر باڵیۆزخانەی ئەمەریکا و شکۆ و سەروەریی ئەمەریکا پێشێل بکەن. خۆپیشاندەرانی گۆڕەپانی تەحریریش هەوڵێکی هاوشێوەیان دا بۆ هێرشکردنە سەر باڵیۆزخانەی ئێران، بەڵام سەرکەوتوو نەبوون. واشنتن نایەوێت چیدیکە لەبەرانبەر سیناریۆی ئیرانیزەکردنی ئێراق لەلایەن تارانەوە، کە خۆی لە دامەزراندنی حەشدی شەعبی هاوشێوەی سوپای پاسداران و هێرش بۆ سەر باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە بەغدا هاوشێوەی هێرش بۆ سەر باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە تاران لە ساڵی 1979 و درووستکردنی کۆمارێکی شیعەی دیکەی هاوشێوەی ئێران دەستەوەستان بوەستێ، هەربۆیە بەم هێرشە دەیەوێت ئەو پەیامە بگەیەنێت کە چیدیکە ئامادە نییە هێرشەکانی ئێران و هێزە پرۆکسییەکانی قبووڵ بکات و بەزاندنی هێڵە سوورەکانی ئەمەریکا کاردانەوەی توندی بەدواوە دەبێت. مارک ئیسپیر، وەزیری بەرگریی ئەمەریکا چەند کاتژمێرێک پێش هێرشەکەی ئەمەریکا ڕایگەیاند کە یاساکانی یارییەکە گۆڕاوە و ئەمەریکا ئامادەیە بەرگری لە هێزەکانی خۆی و بەرژەوەندییەکانی و هاوبەشەکانی خۆی لە سەرتاسەری ناوچەکەدا بکات.
پێدەچێ بە کوشتنی سولەیمانی و موهەندیس ململانێکانی ئێران و ئەمەریکا پێ بنێتە قۆناغێکی نوێ و ئاڵۆز و ئێرانییەکان لەمبارەیەوە هەڕەشەی تۆڵەی گەورە و قوورس دەکەن، بەڵام بە سەرنجدان لە سیاسەتی چل ساڵی ڕابردووی ئێران، دەتوانین ئەوە بخوێنینەوە کە ئێران لە کاتە هەستیار و چارەنووسسازەکاندا خۆی لە کاردانەوەی پشتبەستوو بە سۆز و عاتیفە دەپارێزێ و پتر ڕەفتارێکی عەقڵانی دەگرێتەبەر، هەربۆیە پێناچێت هیچکام لەلایەنەکانی ئەم کێشەیە هەوڵی جەنگی ڕاستەوخۆ و ڕووبەڕوو بدەن. هەرچەند ئەمە بە و واتایە نایەت کە ئێران توانا و پوتانسیەلی هێزە پرۆکسییەکانی خۆی بەکارنەهێنێ دژ بە بەرژەوەندیی ئەمەریکا و دۆستانی لە ناوچەکەدا و تەنانەت لە هەر شوێنێکی دیکەی جیهانیش ئەگەر بۆیان بلوێت و، لەبەرانبەریشدا ئەمەریکا درێخی ناکات لە وەشاندنی گورز و زیاترکردنی گوشارەکانی لەسەر ئێران.
ئەوەی کە لەم نێوانەدا دەمێنێتەوە، ئەوەیە کە ئێراق وەک یەکێک لە گرنگترین وڵاتانی ناوچەکە، بە حوکمی زۆرینەی شیعە و باڵادەستی و دەستڕۆیی ئێران لەم وڵاتە و دراوسێبوونی لەگەڵ ئێران و ئامادەیی بەربڵاوی هێزەکانی ئەمەریکا لەم وڵاتە، دەتوانێ ببێتە گەورەترین گۆڕەپانی یەکلاکردنەوەی ململانێکانی نێوان هەردوو وڵات. یەکلاکردنەوەی ململانێکان لەسەر خاکی ئێراق نوێ نییە و مێژوویەکی چوارسەد ساڵەی هەیە، لە سەرەتای سەدەی شانزدەهەمەوە دەستپێدەکات هەتا سەرەتای سەدەی بیستەم کە دەوڵەتی عوسمانی وەک پاڵپشتی سوننە و دەوڵەتی سەفەوی و حکومەتەکانی پاشتری ئێران وەک پاڵپشتی شیعە هەوڵی یەکلاکردنەوەی ململانێکانی خۆیان لەسەر خاکی ئێراق دەدا و، چەندین جەنگی خوێناوی و گەورە لەناو خاکی ئێراق لەنێوانیاندا ڕوویداوە. ئەمڕۆش تاران و واشنتن و ڕیاز و ئەنقەرە هەوڵی یەکلاکردنەوەی ململانێکانی خۆیان دەدەن لەسەر خاکی ئێراق، کە ئەمەش بەشێکی درێژکراوەی هەمان ململانێ کۆنەکانە، بەڵام لە بەرگێکی نوێدا.
لە کاتی ئێستادا، ململانێی نێوان لایەنە شیعەکانی سەر بە ئێران کە خۆی لە بەشێک لە بەرپرسانی ئێراقی و هێزەکانی حەشدی شەعبیدا دەبینێتەوە و شیعەکانی دژ بە ئێران کە پتر خۆی لە شەقامی گڕگرتووی شیعەدا دەبینێتەوە، دەتوانێ ئەم بابەتە یەکلایی بکاتەوە. ئەگەر شەقام بتوانێ بەسەر ئەو دەسەڵاتدارانەدا زاڵ ببێت و پەراوێزیان بخات، ئەوا بە سەرنجدان لە گۆڕینی سیاسەتی ئەمەریکا لە وەشاندنی گورزی سنووردار کاری ئێران قوورستر دەبێت، بەڵام ئەگەر پرۆئێرانییەکانی ناو دەسەڵات بەهێزتر ببن، ئەوا دەتوانن لە ڕێگەی جەنگی بە نوێنەرایەتی و ڕێکارە یاساییەکانی وەک دەرکردنی بڕیارێک لە پەڕڵەمان بۆ دەرکردنی هێزە بیانییەکان لە ئێراق کاری ئەمەریکا قوورستر بکەن و ئەو وڵاتە بخەنە بەردەم هەڵوێستێکی دژوار. هەرچەندە، وا چاوەڕوان دەکرێت بەهۆی لاوازیی حکومەتی ئێراق و نەمانی سەروەریی ئەم وڵاتە، ئێراق نەتوانێ هیچکام لە هێزە بیانییەکانی ناوخۆی پابەندی بڕیارێکی لەو جۆرە بکات و ئەو بڕیارە وەک مەرەکەبی سەر کاغەز بمێنێتەوە، کە ئەمەش دەبێتە هۆی بەردەوامیی ململانێ هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان لەسەر خاکی ئێراق و ئاییندەی ئەم وڵاتە وەک قەوارەیەکی سەربەخۆ بەرەو چارەنووسێکی نادیار دەبات. [1]