یاگەپاو گۊرانیۍ و میلۆدیە هۆرامیەکا دلۍ فەرهەنگو کوردەواریەنە
چا وەختۆ کە بەشەر عەقڵو شعوورش پېڎا کەردو پێوەرە ژیوایش هۊرچنی، بە یەنگۆکەرڎەی جە پەلەوەرو گېیانەوەرەکا دۆرو بەریش، ناڵەو، سۊزو، ئەشقو، هاوارو وېش، بە شێوەو گۊرانی واتەی و هاوار کەردەی بەر وزێو چەنی هەمجنسەکا وېش هەمیشە ڕەقابەتو بەربەرەکانێنە بێ.
سرۆشتو تەبێعەت جە وەش کەردەی زوان و ئەقڵ و شعوورو ئی بەشەرەیەنە دۆرێوی گۆرەش بیەن، تاکو ڕادېوی فرە تاسیرش سەرو چەنی ژیوایشەنە بی.
ئی بەشەرو ئارۊیە هەر ئا کەسەنە کە چا دۆرانە وەڵینەنە سۆرۊشتی پەروەردە کەردو تاکو ئیسەیچە هەر ئا قانومەندیێ بەردەوامێنێو ملایملۆ وەرۆ.
هۆرامان، یۊ چا یاگانە کە بەپاو تایبەتی بېیەی سرۆشتو تەبېعەتیش، جیاوازیێوی گۆرەش جە بوارو زوانی و گۊرانی و فەرهەنگی و کۆلتوریەنە، چەنی یاگاتەری بېیەن و هەن.
هۆرامیەکێ گرت وەختو زەمانێو، چەنی سرۆشتو تەبێعەتەکەیشا دۆسێ بیېنۍو تاوانشا وەشیەکاش بە وەشی گېراو، سەختیو ناوەشیەکیچشا بە دەسەوام دای چەنی یەکترینی کەم کەراوەو لابەرا.
چی ماوەو پەنجا شەس ساڵی وېیەردەیەنە گۊرانیۍ و ئاوازۍ و، مێلۆدیێ هۆرامیێ، نەک تەنیا جە هۆرامان، بەڵکوم جە سەراسەرو کۊردەواریەنە یاگێ وېشا پېڎا کەردێنەو بیېنۍ بە سەرچەمېو پەی دۆڵەمەند کەردەی فەرهەنگ و کۆلتوور و کۊردستانی.
جە هەر کۆڕو کۊمەڵێوی هۆنەریەنەو جە هەر جەمۆبیێوی فەرهەنگیەنە ئەر دەنگېوی هۆرامی یا ئاوازێوی هۆرامی مژنەویۊ، باس جە ڕەسەنایەتیو کۆنە بییەی ئی فرمە ئاوازا کریۆو فرەو وەختیچ بە ناشیرینیو ناتەمامی دوبارە کریاۋو بە بۍ ئانەیە سەرچەمېوی ئاکادمی و موزیکێوی سەردەمانەشان پاڵەنەبۊ.
ڕەسەنایەتی هەر فەرهەگێوی چە جە بوارو گۊرانیو موزیکیەنەو، چە جە بوارو ئەدەبېیەنە، ئەر چەنی ڕەقابەتو بەربەرەکانێ سەردەمیەنە نەلۆ وەرۆ ماناشبۊ بە جیامەنەیو دەرجا کوای.
بە داخۆ ئېمە خەڵکو هۆرامانی چا بارۆ گیرۆڎېنمێ بە تایبەت جە بوارو گۊرانی و موزیکیەنە.
گۊرانیێ هۆرامیێ ساڵهای ساڵا چا فرمە کۆنەیە بەرنامێنەو هیچ فاڕیایێو یا وەرلوایێوی دیارشا پۆوە دیار نیا، ئینە پا مانا نېیا کە ئی فرمە ئاوازێ جە هۆنەرو ئاواز وانېیەنە بۍ بەهرێ با، بەڵکو بە پېچەوانۆ هەمیشە ئەر هۆنەرمەندېو یا موزیکزانێو سەرو ئی فرمە گۊرانیا قسیش کەردێبا بە گۆرەتەرین گەنجینەی هۆنەری نامېش بەرڎېنێ، نموونە (استاد شجریان، هوشەنگ کامگار، عباس کمندی).
بەڵام ئایا ئی فرمە کلاسیکە بە چە دەلیلێو تاکو ئیسە ئەوەفاریای گۆرەش بە سەرەرە نامان، (ئەر چیلاوچۆلاوە دەسکاریێ گۆلانێ) کریێنێ سەرو هیچی حساب مەبا.
گۊرانیێ، هۆنەر، پېسەنە کاڵای جە بازارەنە مشیۊ وەرشیۆ، ئەر هۆنەرمەند یا گۊرانی واچ نەتاوۆ بە ورەتەی هۆنەرەکەیش جە بازارەنە وېشو خانەوادەیش بژیونۆ، هۆنەرەکەش مەتاۋۊ ڕوەو وەر بلۆ، ئینە گۆرەتەرین گرفتو گۊرانیواچا هۆرامانیا، کە هیچ سەرچەمېوی یاردیدەرشا نېیا کە بتاوۆ پەشتیشا گېرۆ تاکو بتاوا گردو تواناییشا وزا هەرمانە پەی وەرلوای هۆنەرەکەیشا.
(هەر گۊرانێێوە مشیۊ شێعرە یا داستانو تایبەت بە وېش بۊش)
شاعێرەکێ یا داستان نویسەکێ هۆرامانی متاوا چا بارۆ یاردیدەرێ گۊرانی واچەکا با، ئینەیچە دیسان هۆرگېڵۆوە سەرو ئا سیستمیە کە سەرۆ باسم کەرد، شاعێریچ مشیۊ بە شێعرەکاش بژیوۆ.
دەسکاری کەردەی مێلۆدیەکا بە بۍ شارەزایی و زانایی ئاکادێمی و علمی (جە بوارو موزیکیەنە) خەتێوە گۆرێنە کەبۊ بە باییسو تێکشېیەی ئاهەنگو ئاوازە فۆرکۆلۆرەکا.
گۊرانیێ هۆرامیێ نیازشا بە موزیکزانێوی توانایا، کە بتاوۆ دانە بە دانەو گۊرانیەکا بە شێوێوی زانستیانە بەرۆنە دلێ دنیاو مۆزیکو سەردەمی.
هەر چن مزانو چا بارۆ هۆڵی فرە دریان، بەڵام بە داخۆ ئەنجامی وەرچەمش نەبېیەن، بە تایبەت جە جیا کەردەی شێعرو ئاهەنگەکانە چەنی یەکتری.
ئۆمێڎوارەنا شاعێر و گۊرانیواچە جوانەکێ بتاوا چا بارۆ یاردیدەرێ یەکتری با تاکو بەڵکو ئېمەیچ بتاومۍ چەنی دنیاو سەردەمی بلمێ وەرۆ.
سپاسی فراوانم هەن پەی ئا کەسا کە چا بوارەنە هۆڵ مڎاو زەحمەت کېشا.
ڕەزا بەهمەنی.[1]