=KTML_Bold=Serhildana Agirî û Şêx Zahir=KTML_End=

Gelek serhildan û berxwedanên kurdan hene ku ji aliyê dengbêj û hunermendên kurd ve weke kilam û stran hatine gotin. Yek ji wan dengbêjan Mistefa Mîlane ku di derbarê berxwedana #çiyayê Agirî# û yek ji pêşengê kurdan Şêx Zahir hem bi awayekî dengbêjî gotiye, hem jî behsa vê bûyerê dike.
Şadî
Kurdshop – Gelek serhildan û berxwedanên kurdan hene ku ji aliyê dengbêj û hunermendên kurd ve weke kilam û stran hatine gotin. Yek ji wan dengbêjan Mistefa Mîlane ku di derbarê berxwedana çiyayê #Agirî# û yek ji pêşengê kurdan Şêx Zahir hem bi awayekî dengbêjî gotiye, hem jî behsa vê bûyerê dike.
Dengbêj Mistefa Mîlan yek ji dengbêjên bi navûbang ê herêma Maku ya li parêzgeha Urmiyê ya Rojhilatê Kurdistanê ye.
Dengbêj Mistefa Mîlan behsa vê berxwedanê dike û waha dibêje:
Şêx zahir ji malbateke mezine ku ji wan re dibêjin malbata Şêx Baba. Şêx zahir û malbata xwe di esil de ji bajarê Îdirê ne. Herwaha Şêx Zahir di sala 1896’an li gundê Karahacili ya Îdirê ji dayîk dibe. Navê bavê wî Şêx Emer e û navê dayîka wî Xezal Xanime.
Şêx Zahir ji nijada Seîd Taha Nehriye, ji ber vê yekê jî li herêmê ji ber naskirina wî ya kesayetî, hekîmtî kirina wî, bi edalet bûyîn û zanîna gelek zimanan bala rayedarên dewletê tê kêşandin. Zimanên ku Şêx Zahir dizane jî, Rûsî, Farsî, kurdî û Tirki ye.
Şêx Zahir di pêvajoya sala 1924ê de ji aliyê parêzgarê wê demê Sedrî beg ve weke rêvebirê navçeya Pasûr a bajarê Amedê tê peywirdar kirin. Di sala 1925an de ji serhildana Şêx Seîd bandor dibe û herwaha piştî demekî şêx Zahir ji ber ku pir jêhatiye, fedakar, zehmetkêş û girêdayî netewa xwe ya kurdîtiyê bû, ji aliyê dewletê de pir zêde dibe rojev û ji wan re giran tê Ji ber vê sedemê jî bi şîkayeta hindek alîgirê dewletê, ji erka xwe tê dûr xistin. Şêx Zahir ji ber sedema îfadeyên ku ser hatine dayîn, ku qaçaxçîtiya ango bazirganiya çekan dike, di rewşeke zehmet de dimîne û ji ber wê jî derveyî ji holê windabûnê, ti çare û rêyekî din peyda nake. Piştî vê winda bûnê, Şêx Zahir di nava berxwedana çiyayê Agirî de tê dîtin.
Piştî wê Şêx Zahir li gel birayên xwe,Yusif, Ebdilrehman, Tahir, Hebîb, Elî û jinbira wî Hedê(Emîne Xanim), kurmamê wî Ebdilbarî û hevjîna xwe Bilbil xanim û berxwedêrên din Emerê Besê, Seîdê Mamê û herwaha ji eşîreta Şêmikan jî Feto, Çelxê, Têmûr, Celîl, bi berxwedêrên bi navûbang yên bi navê Dirbaz yên Mîlanî başdarî berxwedana Agiriyê dibin û di sala 1927ê yekemîn çalakiya xwe pêk tînin.
Şêx Zahir yek ji wan berxwedêrane ku di sala 1927-1932yê de bi çalekiyên çiyayê Agirî û derdora wê, bi belgeyên serfermandarê wê herêmê di rojnameyan de pir dibe rojev.
Şêx Zahir li gel van gruban û endamên malbata xwe beşdarî gelek çalakî û şeran dibe.
14 Îlona sala 1930 piştî şikestina berxwedana çiyayê Agirî, Şêx Zahir li gel desteyên xwe derbasî çiyayê Tendurekê dibe û li wê derê heta 2 salan çalakiyên xwe li herêma Tendurek, Ozalp û Elbak a parêzgeha Wanê berdewam dike.
piştî demekî ku komara Agirî belav dibe, Îhsan Nûrî paşa dîl tê girtin û ji bo Tehran a paytexta Îranê tê şandin, êdî şêx Zahir li gel malbata xwe diçin Îranê û Îran jî wan weke penaber hildigre û li gundekî bi navê Axbilax a navçeya Çaldiran a rojhilatê Kurdistanê bi cîh dibe. Piştî demekî careke din Şêx Zahir û kesayetiyên li gel wî rastî erîşa dewletê tên û li wir jî birayekî Şêx Zahir tê girtin û li bajarê Makuyê bi îşkencê tê şehîd xistin, êdî Şêx Zahir careke din neçar dibe li gel malbata xwe berê xwe dide gundekî bi navê Kirîkor yê ser bi bajarê Maku ya Rojhilatê Kurdistanê, demekî di nava eşîrata Birukan de dimînin. Piştî demekî li wê derê jî careke din tên şîkayet kirin, dema ku Şêx Zahir li mal nîne, jin û zarokên wan ji aliyê leşkerên Îranê ve tên revandin û dibin yekineyeke gundê bi navê Qereyax û wê demê Şêx Zahir û hindek hevalên xwe li ser wê yekînê ve digrin û malbata xwe ji dest wan rizgar dikin û birayekî Şêx Zahir jî li wir şehîd dibe. Piştî wê demekî li gel malbata xwe li bajarê Dileman ango Selmas a Rojhilatê Kurdistanê bi cîh dibin.
Piştî demekî li wî bajarî jiyan kirinê tê gotin ku li Tirkiyê efuyeke giştî ango lêborînekî giştî derketiye, ew jî li wir berê xwe didin navçeya Çaldiranê û li wir derbasî gundekî bi navê Şêx Silo dibin û derbasî Bakurê Kurdistanê dibin û li gundekî bi navê Şêx Rom ê Bakurê Kurdistanê ku ew jî li ser sînorê Bakur û Rojhilatê Kurdistanê ye, bi cîh dibin û li wir hindek kes ji Şêx Zahir re dibêjin ku ev efû ji bo kesayetên weke te derneketiye, ji bo kesên din derketiye, wê te bikujin divê tu biçî. Şêx Zahir neçar dibe derkeve, lê ji ber ku ji aliyê hindek kesan ve hatine şîkayet kirin, li wir di navbera gundê Paçoxlî, Şêx Rom û Qeyseranê, li çiyayê bi navê Ziyareta Jîliyê dikevin kemîna 2 yekîneyên Tikan û çend demjimêran şer dikin û derbasî milê rojhilat dibin û têne derdorê Gola Nawurê û ji ber ku ew der cîhekî berfgir û asê bûye, ji ber wê jî xwe didin ziyareta gundê Nawurê ku ew der jî di dema xwe de dora wê hemî kelhe bûye. Li wêderê jî her rastî şer û pavçûnan hatine û li Kevirê Buk û Zava ku dikeve Çiyayê Dibûr yê ser sînorê Bakur û Rojhilatê Kurdistanê û Şêx Zahir birîndar dibe û piştî 3 rojan şehîd dibe. Şêx Zahîr berî şehîd bibe dibeje cîhê ku min lê şer kiriye, divê hun min li wê derê veşêrin. Ji ber wê jî Şêx Zahir li ziyareta Nawurê tê veşartin. (Gundê Nawurê dikeve rasta sînorê Bakur û Rojhilatê Kurdistanê û ser bi navçeya Çaldiranê ya Rojhilatê Kurdistanê.) Li gor gotinan li wê ziyaretê 3 gor hene ku yek ji wan gora Şêx Zahire, lê ew 2 kesên din nayê zanîn ku hevalê wî ne yan jî yên vala ne. Ji ber ku wê demê dewlet dibêje ew kesê ku serê Şêx Zahir ji bo me bîne emê bi tenekan zêr bidin wan, li wê ziyaretê 3 gor tên kolan ji bo ku kes nikaribe dest bide termê Şêx zahir. Herwaha ziyareta Nawurê bi navê Şêx Zahir tê nas kirin. Ev ziyaret li dora Gola Nawurê ye. Piştî vê bûyerê gelek dengbêj û hunermendan li ser serhildana Agirî û berxwedana Şêx Zahir stran gotine.
[1]