بۊنەو (8)و مارسیوە
وەڵێ ئانەیە هۆکاروو نامۍ نیای ئی ڕۊیە بە نامۍ ژەنێ باس کەروو، پەنەوازا ئاماو هەشتوو مارسی بە گردو ژەناو دنیێ بە تایبەت ئا ژەنا کە سەرو مافوو تاکەکەسی وېشا ئاشناییشا هەن و پەی بەدەس ئاردەیش هەنگامە هۆرگېرا، پیرۊزبایی واچوو.
هەشتوو مارسی ڕوێوەن جەهانی پەی بەرزکەردەی پلە و پایەو ژەنێ جە بوارە جۊراوجۊرەکانە پېسە ئابووری، کۊمەڵایەتی، فەرهەنگی و سیاسی و وەرزشی.
هەشتوو مارسوو ساڵەو (1857 ز) ژەنە هەرمانبەرەکاو کارخانەو نەساجی شاروو نیۆیۆرکوو ئامریکای، پەی ئەوەڵین جاری بە شێوێوە سازمانی و پێوەرەبېیەی، مانگېرتەیشا دەس پەنە کەرد.
ئی مانگېرتەیە بۊنەو بار و دۊخێوە نالەباری، پېسەو نەبېیەی یاسای پەی پاڵپەشتی جە ژەنە هەرمانبەرەکا، کەڵکی ناڕەوای جنسی جە ژەنا، کەمی هەقەدەسی و فرێ چەمکە جۊراوجۊرەکا کە جیاوازیێ تایبەتشا ۋستەبۍ بەینوو ژەن و پیای، لوا ڕاوە.
تەقریبەن پەنجا ساڵێ چا مانگېرتەی ۋېیەرد، بەڵام بارو دۊخوو ژەنە هەرمانبەرەکاو ئامریکای هیچ تەوفیرێش نەکەرد و هەمدیسان، مانگېرتەی ژەنەکا جە کارخانەو نەساجی دەسش پەنە کەردۆ و فرێ جە ژەنەکا یۆگیری بیێ و پەی یاوای بە مافە ئینسانیەکاشا کە هەقوو وېشا بێ، پێوەرە دەنگشا بەرز کەردۆ. بەڵام ئی جارە ساحێبوو کارخانەکەی و نگابانەکاش، بۊنەو ئانەیوە مانگېرتەکەی فرەتەر پەرە نەسانۆ و گردو بەشەکاتەری نەگېرۆوە، ئا ژەناشا یاگێنە کۊ کەردېوە و دمایی بە هۆکارێ نادیار ئا بەشە جە کارخانەکەی ئاویرش گېرت و تەنیا چن ژەنێ تاواشا وېشا نەجات بڎا و (129) نەفەرێ چا ژەنا دلۍ ئاویرەکەینە سۆتێ.
دماو ئی کارەساتە دڵتەزێنەی، ئی ڕوە بە شێوەی سوڼەتی بە نامۍ کۊششوو ژەنا وەرانوەروو ناعەداڵەتی و فشار و زۊرەملێ ملو ژەنارە، دلێ ویرەوەریەکانە سەبت کریا و گردو وەڵاتەکاو دنیاینە دەنگش داوە و بی بە هۆکاروو ئانەی ژەنەکاو وەڵاتەکاتەریچ داواو مافوو وېشا کەرا و پەی یاوای بە مافە سەرەکیەکاشا، دەنگشا بەرز کەراوە و هاوار کەرا.
ساڵەو (1909ز) پەی ئەوڵین جاری حێزبوو سووسیالیستوو ئامریکای، هەشتوو مارسیش پەی قەڎرگېرتەی و شانازی کەرڎەی جە ژەنە هەرمانبەرەکاو کارخانەو نەساجی بە نامۍ ڕۊو ژەنێ هۊرچنی.
ساڵەو (1910 ز) جە کۆپێنهاگ پایتەختوو دانمارکی کنفرانسێ لوا ڕاوە کە سەڎ ژەنی موبارێزێ بەشداریشا کەردەبۍ و بە پېشنیاروو (کلارا زتکین) یوە جە ژەنە ڕابەرەکاو جم و جووڵەکاو ئورووپای، پەی ئەوەڵ جاری ڕۊو هەشتوو مارسی، بە نامۍو ڕۊو ژەنێ و ڕۊو هامدڵی بۊنەو پارێزنای مافوو ژەنا و شۆڕش وەرانوەروو فەرق ۋستەی جۊراوجۊر بەینوو ژەن و پیای، هۊرچنیاو ئەوەڵین دەسکۆتیچش هۊرچنیەی یەرێ ژەنا پەی پاڕلمانوو فەنلاندی بێ.
ساڵەو (1910 ز)، پەی ئەوەڵ جاری، وێنیشاندایێ ملوێنی جە ئوتریش، ئاڵمان، دانمارک و سویس بە بەشداری ژەنا و هەر پاسە هامڕایی پیایەکاوە لوا ڕاوە.
ئامانجوو ئی وێنیشاندایە یاوای بە مافە جۊراوجۊرەکا بۍ پېسەو :
مافوو هەرمانێ ڕەسمی پەی ژەنا
فێرکەردەی ژەنا بە شێوەی ئاکادمیک و حێرفەیی جە بوارە جۊراوجۊرەکانە
یاوای بە مافوو دەنگدای پەی ژەنا
تەمام کەردەی جیاوازیەکا بەینوو ژەن و پیای بێ.
ساڵەو (1914_1913ز ) بە دەس پەنەکەردەو جەنگوو جەهانی ئەوەڵی، ڕۊ جەهانی ژەنێ بی بە بەهانېوە پەی جم و جووڵە جۊراوجۊرەکاو ژەناو هەشتوو مارسیشا کەرد ڕوێ پەی نیشاندای ناڕەزایەتی وەرانوەروو جەنگی.
ژەنی ڕووسیەی (شوروی) پېسەو بەشێ جە جم و جووڵە سوڵح وازەکا، ئەوەڵین مەراسموو ڕۊو جەهانی ژەنېشا جە ئاخرین یەکشەممەو مانگەو فێوریەی بەرد ڕاوە و هەر پاسە ژەنەکاو وەڵاتەکاتەروو ئورووپایچ، دەور و بەروو هەشتوو مارسی، بە نیشانەو ناڕەزایەتی وەرانوەروو جەنگی و بە هامدڵی چەنی ماباقی چالاکەکاو دنیێ، تەزاهوراتێ بە شکۊشا وست ڕا.
ساڵەو (1917ز)، هەمدیسان ژەنەکاو ڕووسیەی، ئاخرین یەکشەممەو مانگەو فێوریەیشا پەی ناڕەزایەتی وەرانوەروو جەنگی و هەر پاسە مانگېرتەی، بەنامۍ (نان و ئاشتی) هۊرچنی، چوار ڕوێ دماو ئینەی تزاروو ڕووسیەی مەجبوور بی دەس جە هەرمانە کېشۆ و دەوڵەتی موەقەت، پەی ئەوەڵ جاری جە ڕووسیەنە، مافوو دەنگدایش پەی ژەنا قبووڵ کەرد.
هەر پی جۊرە شۆڕش و جم و جووڵ پەی بە دەس ئاردەی مافە سەرەکیەکا جە گردو دنیاینە درێژەش پېڎا کەرد و ژەنی ساڵ بە ساڵ فرەتەر یۆگیرێ بێنێ و پەی یاوای بە مافە ئینسانیەکاشا، دەنگشا فرەتەر بەرز کەرېنێۆە.
جە ئاکاموو ئی چالاکیانە، ساڵەو (1945ز) یانێ تەقریبەن نزیک بە سەڎ ساڵا دماو کارەساتوو کارخانەو نەساجی، ئەوڵین قەتعنامەو سازمانوو نەتەوە یۆگیرەکا ئیمزا کریا کە بنەڕەتو یەکسانی ژەن و پیایش مەرزنارە و چا تارێخۆلای جە وەڵاتەکاو دنیێنە بە تایبەت ئورووپا سەرو وەرکەوتەی و وەزعیەت و پلە و پایەو ژەنا فرە کاریگەریش بی.
ساڵەو (1977ز) بەشێوەی ڕەسمی، هەشتوو مارسی بە نامۍ ڕۊو جەهانی ژەنێ تەسویب کریا.
سورەیا خدری.[1]