کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: سەڎ و چل و نۊهەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#
ساڵەو (1830ز): چن تۊمارێ پېوەس پی ساڵېوە ئینێ وەردەسەنە:
* ناوچەو شارەزوورینە نەوەشیێ وەڵابېیەنۆ، بېیەن بە هۊکارو ئانەی جەمێ جە هیتیارەکا ناوچەکەی جیابازان.
* جەنگو میانو ڕووسی و تورکی بیەن بە هۊکارو ئانەی بەشێ فرەو کوردەسانی چېرو دەسەڵاتو تورکینە ڕزگارش بۊن.
* ئەچی ساڵېنە نالی شاعېر جە شارەزوورۆ لوان پەی حەجی.
* ئەچی ساڵېنە مەحوی شاعېر دلۍ ناوچەو ماوەتینە ئامان دنیا، مەحوی نامېش موحەمەد مەڵڵا عوسمانی بەڵخین.
* ئەچی ساڵېنە بابا گۆرەو قازی محەمەڎی، شێخولموشایخ دلۍ شارو دیواندەرەینە جە وەرکۆتو کوردەسانی هۊزەکۍ ئا ناوچێشە جەمۍ کەردێ، پەی وەشکەردەی بەرێوە یۊگېرتەی دژو ئینگلیزەکا و هەم وەرنیارو کوردەسانێ گۆرەی ئازادیش کەرد.
* ئەچی ساڵېنە (ڕ. میگنن) گەشتێش کەردەن پەی کوردەسانی.
* ئەچی ساڵېنە حوسێن قولیخان موستەفا قولیخانی دیوانبەگی شاعېر ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە مەلا موحەمەڎ ساڵح فەخرولعولەمای سنەیی شاعېر ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە شېخ عوبەیدوڵڵای شەمزینی ئامان دنیا.
* ئەچی ساڵېنە مەلا نوشای زەنگەنەی شاعېر کۊچی دمایینش کەردەن.
* ئەچی ساڵېنە پرۆفیسۆرێ ئەڵمانی بە نامۍ (شولتز) دلۍ کوردەسانینە کوشېیان، بە حیساب پەی وشکنای زانستی ئامان، بە دەسو پیاکا خان مەحموڎی کوشېیان.
* دۋۍ میسیۆنێرۍ ئەمەریکیۍ بە نامەکانو (سمس و دوایت)ی ئەچی ساڵېنە لوێنۍ پەی کوردەسانی و ئەرمەنستانی.[1]