نامۍ: سەی ئەکابیر
نازنام: خامۊشی
نامۊ تاتەی: شېخ عەلی خامۊشی
ساڵۊ پېڎابېیەی: #1440. ز#
ساڵۊ مەرڎەی: #1493. ز#
یاگۊ پېڎابېیەی: #شېخان_ هۆرامان#
یاگۊ مەرڎەی: #شېخان_ هۆرامان#
$ژیۋاینامە$
سەی ئەکابیری خامۊشی، کوڕو شېخ عەلی خامۊشی کوڕو سەی ئەبولوەفایەن. بەپاو بەڵگە تۊمارەکا یارسانەکانی ساڵەو (#1440. ز#) دلۍ دەگاو (شێخان)، ئامان دنیا، وانای سەرەتاییچش هەر ئەچاگە تەمامنان، ئاشناو زانستەکانو ئایینی و ئەدەبی بییەن، زوانی عەرەبیش زانان و شارەزاو سەرف و نەحوی عەرەبی بییەن.
دماتەر لوان پەی هۆرامانی و خەریکو ڕابەری ئایینو یارسانی بییەن. دماو ساڵانو سەڎەی پاڼزەهەمی، ساڵەو (#1493. ز#) کۊچی دمایینش کەردەن.
میر ئەسکەڼەر، کوڕو سەی ئەکابیری خامۊشین، مەزارش ئینا دامانو کەشو هەڵەبجەیۆ، نزیک بە دەگاو هاواری.
تاکو ئیسە بەرهەمی شیعریش گلېر نەکریانۆ، بەڵام دلۍ دەفتەر و نامەو یارسانەکانە تۊمارکریان.
دلۍ دۋۍ بەیتانە مۊچیاری خەڵکی کەرۊ کە بگنا شۊنەو کەسانی شارەزای، مەبەسش ویر و پاڕەوۍ یارسانەکانۍ:
ڕەفېقی سفڵە و هامڕایی گومڕا
هەرگیز مەکەرن، یارانی هەمڕا
مەکەفن وە شوون، کۆرمی ناڕەزا
پەی وېتان پېدا، پیری شارەزا.
ماناش:
هامڕایی سفڵە و ڕاگومکەرانی مەکەردۍ
مەگندۍ شۊنەو ئانېشا ڕاشان گومە کەردېنە
مەگندۍ شۊنەو کەسی کۊر و ناڕەزای
شۊنەو پیری دانا و شارەزایرە بگېڵدۍ.
دلۍ دۋۍ بەیتا تەرینە، سەی ئەکابیر ویر و ڕاو یارسانەکانی وەراوەر بە خالقی مەوزۊنە ڕووە، ئینا سەرو ئا باوەڕیە کە (بییەی) جە چېوە وردا (زەڕڕە: ئەتۆم) پېڎا بییەن، ئینەیچ هەمیشەیین، لاشەو ئاڎەمیزادیچ ئەچا ئەتومە وردا پېکئامان،
دمای مەردەیچش ئا تەنە ۋردۍ ملانە دلۍ لاشێوە تەری، ئېمە ئی زەڕڕا دلۍ خشتەو دیواری و یانەی و گڵو گۊزۍ و سەوزایینە مەوینمۍ، ئاڎییچۍ دەردە دڵیشان پەی ئېمە مەگېڵناوە:
کوتە خشتێ بیم، جە بنە دیوارێ
ناگا بە زوان، ئاماوە جارێ
واتش ئەمن بیم، بۍ وانەی یارێ
ئیسە خامۊشم، هانە پېوارێ.
ماناکېش:
پارچە خشتێ بېنا دلۍ بنە دیوارێنە
پڕێنە بە زوان ئاما و کۆتە قسۍ
ماچۊ: من دېوانە و شەیداو یارێ بېنا
بەڵام، ئیسە بېدەنگ و خامۊشەنا، چا پەنانە مەژیوون.
دلۍ دۋۍ بەیتا تەرینە موناجات تەکو کەردگارینە مەکەرۊن، ماچۊ:
بینای گشت کاران
ئازیز هەر تۊنی، بینای گشت کاران
ئەز سوەیلەنان، مەڕژی نەداران
دڵدار مەوینی، سوب و ئېواران
ماناکېش :
گرڎ هەرمانێ تۊ مەکەریش
تۊ وەشەویسو منەنی، گرد کارێ تۊ مەکەریش
وەشەویسی تۊ دلۍ هەسارەو سیوەیلی و دار و
درەختینە دیارەن
هەر دەم، سوبح و وېرەگا (شەو و ڕۊ)
دڵداری هەر دلۍ تۊنە مەوینو.
ئەچی دووە بەیتەیچەنە قۊمیێوە ئەفسانەیی کوشتەی فیلی چەرمەی بە دەسو ڕۊسەمی زاڵی مەگېڵنۊوە و ماچۊ:
شی نە ئەو مەیدان، شی نە ئەو مەیدان
ڕۊستەم بری فیل، شی نە ئەو مەیدان
ڕۊسەم ڕۊسەما ، ڕۊسەم موانان
یاران ڕۊسەم شان نەجم نەمانان.
ماناکېش:
لوانە مێڎا پێش
ڕۊسەم ڕوەو فیلی چەرمەی، لوانە مێڎان
ڕۊسەمانە و ڕۊسەم ئاسا
یارانۍ پېسە ڕۊسەمی نامېشان ئامانە دلۍ.
سەی ئەکابیری خامۊشی، زیاتەر خەریکو مۊچیارییان،
مەسەلۍ لاڵیایۆ و موناجاتیچ دلۍ سەرتاسەرو شېعرەی ئایینی یارسانانە مەبەستێ سەرەکین.[1]