شاکە و مەنسور (شامراد و خان مەنسور)
هۊرئەوەگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: #ئەسعەد ڕەشید#

ڕازەو ئی دوە کەسییە، تاکو ئیسە بە چڼیین تەشکۍ گېڵیێنۆ، کە هەریاگێنە چېوهای چنیاو وەشکریاشا دێنېنە پاڵ، کە ڕەنگە جە ژیوای ڕوانەو وېشاوە دوور بۊ. پەیلوێ فرۍ هەنۍ سەرو ژیوای و سەرگوزەشتەو ئی دوە شاعېرەیەو چەنیبییەی ئاشناییشان بە یۊترینی. بڕێ پەیجوورکارۍ پەیمان مەگېڵناوە کە خەڵکو هەمەڎانینۍ، بڕێتەر ماچان خەڵکو ئیلامینۍ. بە هەرحاڵ، زانیاریۍ وردۍ و باوەڕپەنەکریێ نییەنۍ وەرو دەسامانە. ئېمە پەشتی بەسمۍ بە زانیارییەکا مامۊسا (ئۆڕەحمان بزوەشی)، پەی ئانەی کەمێ ئاشنێ بیمۍ بە ژیوای و سەردەموژیوای ئی دوە شاعېرەیە.
شاکە و مەنسور: سەربوردەو ڕازەو ژیوای ئی دوە شاعېرەیە، (شامراڎ و خان مەنسور) بە چڼیین شېۋۍ جیاوازۍ باسکریێنۍ. دلۍ تۊمار و سەرچەمەکانە فرە بە کەم و کوڕی باس جە سەردەمو ژیوای (شاکە و خان مەنسور) کریان.
هەمدیس فرەو دېڕبەڼی شېعرەکاشان ئاڵۊزکیێنۍ، تەنانەت بەشێشان بەنامۍ شاعېرانو تەریۆ تۊمارۍ کریێنۍ.
بەپاو سەرچەمەگەلێ، پېسە (سرود بادیە) جە نویستەی مامۊسا مەحیەدین صاڵحی، ئینێ سەرو ئا باوەڕیۆ کە خان مەنسور کوڕو میرمەیدان کوڕو مەنسورخانی یەکەمی بېیەن، سەردارو خېڵو مەمەسەنی، ساڵەو (1694ز.) ناوچەو (ئەیوان) سەر بە مەڵبەڼو ئیلامی ئامان دلۍ دنیێ.
خان مەنسور، سەرەڕاو ئانەی، کە سەردار و دەسەڵاتدارو ناوچەکەی بېیەن، پیێوە ڕۊشنویرو ئەدەب دۊس بېیەن. گەر سەرنجە بڎەیمۍ دیوانەکەو شاکە و مەنسوری، بەرمەگنۊ کە خان مەنسور چن خولیاو واچە و ئەدەبی کورڎی بېیەن.
خان مەنسور، پەی تەمامو دەرەتانەکانو ژیوای شېعرېش واتېنۍ. پېسە دلۍ دیوانە شېعریەکەیشەنە ئامان کە خان مەنسور، دلۍ دەروون و ناخیشەنە نریان دلۍ دڵیش، یام زانانش کە شاعېرو واچەوانێ پېڎا مەبۊن و مەبۊن بە یار و یاوەر و هامسۊزش.
هەر پېسە وېش بەرش ۋستەن و باسش کەرڎەن، یۊ جە هەستەکانیش سەرەمڕە پەنەش واتەن کە شاکە نامێ، مێ و مەبۊن بە هامسۊز و هامواچەش، پۆکەی هەر دەم واتەنش : شاکە نامێ، مێ و مەبۊن بە هامڕاز و هامفەرد و هامدەردم.
وەرزو پاییزی ڕوەو کۊتا لۋۍ ، زمسانی مېمان ڕاوەبۍ، دەمەو وېرەگا کاروانێ ڕوەش کەرڎە ناوچەکەی، ئاما پەی میلکان و خېوەتەکانو خان مەنسوری، خان فەرمانشدا بلان پېوایشۆ خوڵکەشان بکەران. خان کۆتەبۍ دڵەخورپۍ، دڵش خەبەرش دان یارە و هامواچەکەش ئینا دلۍ قافڵەکەینە، بەڵام کامشانە، هیشتای ڕۊشن نییەن.
نانو وېرەگای سازکریا، خان چەنی مېمانەکا دەسشان بە نان واردەی کەرد. دلۍ گرڎو مېمانەکانە پیێوە بەتەمەن بە نەرمی دېڕە شېعرێش سەرو سفرەو واردەکەیرە هۊردا:
ئی چاشتۍ چاشتەی زمسانېنە.
خان بە ئەژنەویەی دېڕە شېعرەکۍ گەشییاوە، بە سووکی و نەرمی وەرو وېشەرە واتش: ئینە ئا ڕوە بۍ کا چەمەڕاش بېنا، ئینە ئا کەسەنە کە هامڕازو منەن، ئینە شاکەن، دەمێن چەمەڕاو دیڎاریشەنا. ئیتر ئەچا وېرەگانۆ شامراڎ خان و خان مەنسور بییۍ بە یار و هامڕازۍ یۊترینی.
ئا شەوە، خان وەشیېنە وەرمش نۍ، دلۍ سیاماڵەکېنە زیارە، دیا پەی ئاسمانی، واران بە خوڕ وارۍ، گېڵاوە دلۍ چادرەکۍ، بە نەرمی ماچۊ: ‌
شوکرانەم وە تۊن بینای بانی سەر. ‌
شاکە، هۊرستە و نیشتەو خان مەنسوریش وستەبۍ چېرو سەرنجی و شۊنەو هەلێ چانېرە گېڵۍ، پۆکەی بە نەرمی جوابش داوەو ماچۊ:
کوورە گڵاڵان لافاو گرتەن وەر؟ ‌
خان بە ئەژنەویەی ئا بەندۍ، بە تەمامی دڵنیا بی کە ئی پیا ئا کەسەنە کە ساڵانێ فرە چەمەڕاییش مەکەرۊن. خان فرە دڵش وەشبۍ، کە هامشان و هامقەتارەکەو وېش ئېستەنۆ.
شەوە ڕوەو کۊتا لۋۍ، خان بە نیازو دەس و دیم گېرتەی زیارە، مڎیۊ وەروە وارێنە، دنیاش چەرمە پۊشە کەردېنە. کاتو گېڵایۆش پەی دلۍ چادرەکی، بە نەرمی واتش:
شوکرانەم پېت بوو کەس سڕ نەزانا.
شاکە، چا کاتەنە هەڎەر ئاما، چەمەڕایی چرکەساتێ چامنەیە کەرۍ، ئاڎیچ ماچۊ:
سفید پەڕ نە ڕووی سەر زەمین شانا؟
خان مەنسور:
زات دەر قودرەت کەس پێ نەزانا
شامراد:
بەرگ سفیدیش ڕووی زەمین شانا؟
دمای ئانەی، کە (شاکە و مەنسوور) بییۍ بە هامشان و دۊسۍ یۊترینی ، ئیتر چێودما بە تەمامی بییۍ بە ڕەفېقۍ و دۊسی یۊترینی و پەرەشاندا بە واتەی شېعرا بە دوە قۊڵی.
خان مەنسور:
شاکە جە سەردا، شاکە جە سەردا
چل تاج شاهی بواچ جە سەردا
ڕاس واچە پەرېم ئیمجا جە سەردا
ئیمڕۆ ڕاگەت کەفت نەی دەشت و دەردا
شاکە تۊ ئەوشا دەس جە خەیبەردا
کێ گڕەی ئاگر جە جەستەت وەردا
شاکە:
خان جە مابەین خووران و بازان
جاگەی عەیش و نووش کەمەن درازان
گەلێ کورپە دویەت درات جە ماڵان
هېما هانە سن هەشتی و نۆ ساڵان
خان مەنسوور:
شیرین وە دووشەن، شیرین وە دووشەن
چەند توغرای کڵاف، دێزەش وە دووشەن
خام چوون خیاتەی سیای سەرجووشەن
سەهمناک چوون باڵ پەی داق قووشەن
مەرزەن جووش مائیڵ مەوج گیسووشەن
پەی دەسەی زوڵفش نەفڵ زەوق نووشەن
مەس ئاسا قەتران مشک ئاسا بووشەن
دڵ ئاسا لەرەی، ڕەوش ئاهووشەن
جناخ مەخفەر تاق ئەبرووشەن
نەقشەی جە مابەین، ئەبرۆش مەنقووشەن
شاکە؛ پەی شینو مەردەی ڕەفېقەکەیش، خان مەنسوور:.
نەوبەهار نۆ، نەوبەهار نۆ
فەسڵ هەوای خوەش نەوبەهار نۆ
بەو عەهدێ بکەین هەنی ئېمەو تۊ
تاگەر ڕەنجمان، لا نەوەی وەڕوو
تۆ مەپۊش کاڵای ئەخزەر جە باخان
سەف مەدەی گوڵان چوون خەیمەی خانان
سوور نەکەی جە وەر عەر عەر چناران
قەتراو پۊش نەکەی وەنەوشەی داران
هەڵەت هەڵەتان شېر سەر دوشان
کاڵای هەزار ڕەنگ چۊ شای مەپۊشان
چوون خەواس بینای مەکېشی ئەو سەر
لەو کان جەواهێر ناوەری ئەو سەر
جەواهێر بەخشێ وەو دامانەوە
دانە دانە و دەس، کەم پامانەوە
کەپوو کەم دەماخ بڵبڵ بې هۊش بۊ
سەوزە درەختان، گرڎ سیا پۊش بۊ
کەپوو تۊ مەنیش ئۆ کەل داران
بڵبڵ تۊ مەخوەن، ڕەوزەی وەهاران.
ئانەی یاگۍ سەرنجیەن، (شاکە و مەنسور) بەپاو زانیارییەکاخەڵکو هەمەڎانی، یام ئیلامینۍ، شاعېرە هۆرامییەکۍ بە تەرزێ هونەریانە و زەریف سەرجەنۊ داستانەکېشان فاڕێنە پەی سەرو زوانی هۆرامی، یام وردتەر بواچمۍْ بە هۆرامی متېنەشاراوە، ئانەیچ بەڵگێ زیڼەو دیارەن کە زوانی هۆرامی ئەچا سەردەمە وەڵینانە چن برەوەنە بېیەن و بەشێ فرەو خەڵکو سەرزەمینو کوردەواری پا زوانەیە قسېشان کەردېنۍ، یام بواچمۍ زوانی ئەدەبی زاڵو سەرزەمینو کوردەواری بېیەن، [1]