‍ زوان پیٛسەو گەمێوی
نویستەی: #ناجح گوڵپی#
زوان دیارکەوتێوی فرەزل و ئاڵوٙزەن. ئەگەر کەسێو گەرەکش بوٙ بوانوٙش، مەشوٙ چکوٙوە دەس پەنەبکەروٙ؟ خەڵک پەیواچشا جیاوازەن پەی ئی پەرسیٛ، مەشوٙ هەلاجی بکریوٙنە و بوزیوٙ وەرەچەم.
متاومیٛ زوانی پسەو جوٙرێو جە گەمەی ئاڵوٙزی ئەژماربکەرمیٛ. گەمە-کیٛڵیٛ-کەیە جوٙرێو جە چالاکی و هوٙرسوڕیاین، هەکە قاعدەو یاسا دەسەڵاتش هەن ملشەرە، پەوکای تایبەمەندیە جیاوازەکاو گەمەی نیشانەما مەدوٙ چەنی و چکوٙوە دەسبکەرمیٛ بە گەمەکەی. پەی نمانی گەمەو شەترەنجی یام توٙپ توٙپانی، گردکەس تەقەلا مەدوٙ تا بزانوٙ گەمەکە چەنی مەکریوٙنە، پەیواچو ئی یەرە پەرسەیە بدوٙوە.
یوٙ: ئامانجو گەمەکەی. Aims of the game
دویٛ: بنەڕەتیٛ مامەڵەکەردەی کاتو گەمەینە.The principles of interaction
یەریٛ: جمو جوڵی ڕاپەنەدریا.Permitted moves
کاتێو گەرەکمانە ئامانجو گەمەکەی بزانمیٛ، پەی نمانی توٙپتوٙپانی، سەرەکیتەرین پەرسە ئانیٛنە، هەکە خەڵک گەرەکشەن چیٛش بکەروٙ کاتو توٙپتوٙپانیٛنە؟ ئەکید شەقیٛ مدا توٙپەکیٛرە تا گوٙڵیٛ بکەرانیٛ، پەی ئانەی ببەراشووە (Aitchison, 2010: 36).
ئەی ئامانجو زوانی چیٛشەن؟ ئەکید زوان پەی بەخشای زانیاری بەکار مەیوٙ میانو مەردمینە. یام فەرمانە بکەری ملو کەسێویرە تا هەرمانێو بکەروٙن، یام قەول و قەرارێو بدەی بە هامڕاکەیت سەوای کتیٛبەکەت پەی مکیانو. یانی زوان دەسینەو پەیوەندین میانو خەڵکینە، جە گردو ویارەکاو ژیوانە بەکارش ماروٙ.
بنەڕەتیٛ مامەڵەکەردی، کاتو گەمەینە بڕێو بنەڕەتیٛ-قاعدیٛ هەنیٛ، پسەو: چند کەسیٛ متاوانیٛ گەمیٛ بکەرانیٛ کاتو توٙپتوٙپانیٛنە؟ ئایا گرد هەمانکاتنە متاوان گەمە بکەرانیٛ؟ یام بەنوٙرە؟ یام چە کاتێنە کەسێو نوٙرەش میاووٙ تا چەنی یوٙتەری بنیشوٙرە وچانی بدوٙ؟ ئینیٛ و چندە پەرسیٛ تەریٛ.
زوانەنە مەردم بە نوٙرە مچەنانیٛ، کاتو واتو واچینە نوٙرە مدا بەیوٙترینی، یوٙشا مژنەووٙ کاتێو ئەویتەر مچەنوٙ. مزانمیٛ کاتێو هامڕاکەما سلام مەکەروٙ، من گوٙشش پەی مەگیٛرو ئیجا پەیواچش مدەوە.
جمو جوڵی ڕاپەنەدریا، گەمەو شەترەنجینە، داشەکیٛ هەریوٙشا ڕاش پەنەدریێنە، کە جمەکەش لایێوەرە بوٙ، پەی نمانی فیل بە ئاراستەی فیچ-لار ملوٙنە، قەڵا ڕیٛکو ڕاس مەلوٙنە، سەرباز پەی وەڵیٛو ویٛش. یام گەمەو توٙپتوپانیٛ، هەر گەمکەرێوە ئەرک و یاگیٛو ویٛش مزانوٙ، ڕاوەبەرەکەشا ئەرکەکاشا مدوٙ ملەرە. زوانیچنە بەهەمان شیٛوە بڕێو قاعدیٛ هەنیٛ، کە یاگیٛو پوٙلەواتەکا دیاری مەکەرانیٛ، کەردەوە مەگنوٙ کوٙتاو واتچنیوە، وەرکار هەن دلیٛڕاسەنە، بکەر هەن سەرەتاو واتچنیوە. ئەگەر یاگیٛشا تیٛکە بشوٙ واتچەنەکەیچ بیٛمانا بەرمەشوٙ. پەی نمانی.
کتەکیٛ مڵەکەش گیٛرت. (کتەکیٛ بکەرەنە، مڵەکە: وەرکارەن، گیٛرت کەردەوەن) دیارەن هەر زوانێو تایبەمەندی ویٛش هەنیٛ پەی ڕزبەستەی پەساکاو واتچنی. یام دویٛ نامیٛ بەیاردی (و) مەوزیانیٛ سەرو یوٙی، پسەو: یانەو ناجح. قەڵەمو کاوانی. کەشو شرامی. هەرپاسە یاوەرنامیٛ بە (ی) مەدریوٙ پاڵو نامیٛرە، پسەو: یانەی وەش، کەشی بەرز.
گردو ئا یاسایا کەهەنیٛ کاتو گەمەینە گرنگیٛنیٛ و مەشوٙ وەرچەم بگیریانیٛ، هەرکەس گەمەکەر بوٙ مەشوٙ ئی یاسایا بزانوٙ، تا بزانوٙ چەنی گەمە مەکروٙ. پەی زوانیچ بەهەمان شیٛوە مەشوٙ یاساکاو زوانی بەڵەڎ بوٙنە، تا بزانوٙ هەرمانەو زوانئەشناسای بکەری.
فرێوە جەزوانئەشناسان ئینێ چەنی ئانەی، کە سەرتاوە قاعدە ئاسانەکاو زوانی بزانانیٛ، ئیجا کامیٛشا ڕاپەنەدریێنیٛ جە بارو دەسورزوانیوە، دماتەریچ مامەڵەکەردەی چەنی زوانی مەیوٙ. بە کوڵی مەشوٙ جە بنەڕەتە وردەکاو زوانیوە دەس بکریوٙ بەوانای، پسەو دەنگەکاو زوانی، ئیجا واتسازی و واتچنسازی و مانا، کە ویٛشا جە گرامەرنە مەویناوە، دماتەر مەینە بەر پەی وانای زوانئەشناسای تاریخی و کۆمەڵایەتی و دەرونئەشناسای... هەرپسەو ئانەی کە ئانزان وەڵیٛو ئانەینە پاڵایەکاش بکەروٙنە، گوٙرەوەکاش مەکەروٙنە. پاسە بوٙ هەر پسەو گەمەی، هەکە بەیاساو گەمەی مەلوٙ ڕاوە، گردکەس مەشوٙ یاساکاش بزانوٙ، بەهەمان شیٛوەیچ زوان زانشتێوی یاسامەندەن، گردش بە یاسا و قاعدەو ڕووڵ مەلوٙنە ڕاوە، لانی کەم مەشوٙ زانیاریمان چی بارەوە ببوٙنە.[1]