ڕیٛستە-ڕیٛسە-ڕیٛسمان-واتچن-ڕستە
نویستەی: #ناجح گوڵپی#
چی کوڵەباسنە گەرەکمەن بە پوختەی تەتڵە و ویٛچنو ئی چندە واتا بکەرون تا بە شیٛوەی واتسازی-موٙرفۆلۆجی ساختارەکاشا شیتاڵ بکەرمیٛوە بزانمیٛ چەنی وەشیٛ بییٛنیٛ.
هەورامینە چەمەو (ڕیٛستەی) هەن.
ڕیٛست: قەدو چەمەین، کەردەوەی وېیەردەی سادەن.
ڕیٛس: ڕیٛخەو چەمەین، جەهەمان کاتیچنە نامیٛنە، گردو هەورامانی مزانان (ڕیٛس) یانی چیٛش.
ئەگەر موٙرفیمو (ە) بیٛگیری کوڵ، بوزمیٛ سەرو هەردوی (قەد و ڕیٛخە) پیٛسەما پەی بەرمەشوٙ.
ڕیٛست+ە= ڕیٛستە (ڕیٛستە نامیٛ وەرکارینە-یاوەرنامیٛ بکەرینە).
ڕیٛس+ە= ڕیٛسە. گردما مزانمیٛ (ڕیٛسەو وەزیٛ، ڕیٛسەو تفیٛ) کامەن و چیٛشەن. وەزی سەرeتاوە ئی ڕیٛسەیە بەر مەدوٙ ئیجا مکەروٙش بە وەزی. تفی ئی ڕیٛسەیە بەر مدوٙ ئیجا مکەروٙ. بە تفی، یانی ئەندامو نیٛرینەین پەی جوٙتگیٛرتەی چەنی یانە میٛڵەکا و دروسنای بەری-سەمەر.
ڕیٛس+مان: ڕیٛسمان. هەورامینە متاومیٛ نامیٛ وەشەبکەرمیٛ بە وستەی سەرو دماگیرو (مان) ی. پسەو (مدرامان. واتمان، سازمان، ساختمان).
پاسەبوٙ زوانو گوران-دایلەکتو هەورامانینە جیاتی (جملە)ی عەرەبی، متاومیٛ بواچمیٛ (ڕیٛستە یام ڕیٛسمان)، کە بەپاو یاساو دروسنای واتیٛ پیٛسە بەرمەشوٙ.
زوانو کوردینە جە چەمەو (ڕستن) ی وەشکریان پی جوٙرە.
ڕست: قەدو چەمەین. ڕست +ە= ڕستە. نامیٛ وەرکارینە. وەلێم هەورامیەکیٛ تا ئیسەیچ ڕستە بەکار مارانیٛ کاتو نویستەیشانە، چون نمەزانان چەنی وەش بیەن؟ شوٙنیرە بابەتیٛ زوانییٛ نمەواناوە تا ڕاسی و دروسیشا پەی بەربگنوٙن.
من وەڵتەر بەهامان شیٛوە (ڕستە)م بەکارئاوردەن، وەلێم ئیسە (واتچن) بەکارماوەرو. با بزانمیٛ واتچن چەنی دروسیان.
وات: قەدوچەمەو (واتەی)ن، هەمان کاتیچنە (وات-واتیٛ) جیاتی (کلمە) ی عەرەبی بەکارماوەرو.
چن: ڕیٛخەو چەمەو (چنیەی). پاسەبوٙ (وات+چن= واتچن)، کە جەبارو دروسنای واتیٛوە-موٙرفۆلۆجیوە بیٛ لەکەن.
واتچن: یانی واتەکا-کەلیمەکا مەچنینە، پپیٛسەو توٙڕیٛ، پیٛسەو مەوجیٛ، گڵیٛمیٛ، لکەشا مدەی یوٙیوە، دریٛژیٛ مەبانوە.
ڕیٛستە-ڕیٛسمان: یانی تاڵە باریکەکاو پەژمی پیٛوەرە لولمدەی تا چیٛوێ هیٛقم و قایمتەر و دریٛژتەرشا چەنە بەربشوٙ.
ڕستە: زوانو کوردینە هەمان ماناو (ڕیٛستە-ڕیٛسمان) مەبەخشوٙ.
جا پەوکای نویسای هەورامی مەشوٙ بەپاو دەسورو ڕازوانی و واتسازی زوانەکەو ویٛش هەنگامیٛ بنیوٙ. یانی بەکار ئاوردەی (واتچن، ڕیٛستە، ڕیٛسمان) دروسەن.[1]