شارستانیەت و موحافزە‌کاری
بەشو دوەمی
یاداشتێوە کۆتا سەرو شێعرێ هەیاس غەریبی
بەیتەو پەنجۆمینە ئیزافە سەرو کۊمەڵگای، خەتە کېشیۆ سەرو ڕامیارییچ و باعیس بۊ شێعرە ئا وەحدەت مەوزووعە کە ڕەخنەی کلاسیک باوڕش بېیەن پەنەش نەمەنۆ و دەق بۊ بە پێونێوە جە یێستەیوەو مانا تازەکا. هەر کام بەشێنە و کەوچێنە.
دێهاتنە گرڎ کەس گرڎ کەسی مژناسۆ. تاکو یۊ نەوەش گنۊ گرڎو دەگێ ملا عاقیبەت خەیریش. یۊ بەڵایێ بې مڵشرە گرڎ دەس مدا دەسو هەنترینیوە کە یاردەیش بڎا. ئی جۊرە ژیوای عورف وەش کەرۊ کە بڕێ کاتېو خاسا، بڕێ کاتېو خراب. یانی زاتەن چیوێ خرابا. زەمانێوە کە عەمەڵ و ئیدە ڕوەو ویر کەرڎەیوە بۊ تاوۆ بە ئەنجام یاوۆ. عورف ئا ئستقلالە کە ئنسان مشۊ بۊش جە بەینش بەرۆ و کۆیلەیی زێهنی وەش کەرۊ. شارنە چوون خۆڵک هەنگەری مەژناسا بەشەر تاوۆ بەعزێ هەرمانې کەرۊ کە هەر وېش زانۊشا پەنە. پەی نموونەی خاکی ورەشۆ بە کیلوێ ڕوەن و... ئەڵبەت ئینە تەنیا شاعر ماچۊما پەنە. هەرچن ئیسە ئی زەرەری دیهات تەرین دێهاتیچنە وێنمێ!
شێعرە ڕەنگوو ڕەوایەتێوە ڕەئالیش ئینا پۆوە. چیوێوە کە کەمتەر شێعرەی کلاسیکەی هۆرامییەنە وینمێش. هەیاس غەریبی نە چی کارشنە بەڵکوو فرەو دەقەکانە زۊر نمارۆ پەی دەقی و پەی کەلیمێ. پێوەنېوە مانایی تازە کە هەیاس دلې بەعزێ دەقاشنە کەرڎەنش، کەم کەسی کلاسیکی سەردەمنە کەرڎەن. یانی هەر دەم شۊنۊ مەعانی تازەیوە بۊ و چیوی تازە نیشانوو وانەری بڎۆ، چیوێ کە خودوو شاعری کەشف کەرڎەن. ئیسە جە هەرمانەکاو حافێز ئەحمەدی و پەرویز بابایینە فرەتەر ئی کەشفە گنۊ وەرو چەمی. عادەت نەکەرڎەی بە شاری، یا ڕەدوو ئاوەزانیەتوو شار نشینی بە گرڎو لایەنە خاسەکاو خرابەکاشەو کریۆ نەتیجەو موحافزە‌کاری بۊ؟ یا مەراموو تەنگ نەزەری، درېژە نەدای و نەژیونایوەو هۆویەتی جە فەزای جبەرو دێهاتیوە و قاڵبێوە تەرنە؟ ئنسانېوە کە نەتاوۆ فەزاو شارینە دەسەوتەکاو وېش پارېزنۊ بې شک نیازش بە تەنیا دێهاتین. ئی دەقە کریۆ حاڵەتێوە مۆنۆلۆگ ئاسانە بێ جبەر. شاعر بە لکای بە شاریوە وېش پەی وېش باروو وېش بەرۆ سەر و دووری گرتەی جە دێهاتی بۊ بە عادەت. دماتەر بەشو وېش ئا ئارامشە کە گەرەکشا فەزای شارینە یێزۆشەو، بەڵام ئەر کەسېوە کە نەیێسشتەو چېش کەرۊ؟
تەنیا ئا بەیتێ کە لاو نویسەرو دەقیوە زاقێنێ باسشا سەر کریان.
پ ن 2: بازە دڵ پەیت هەر وېرانە بۊ!
فەرشید ڕوستەمی.[1]