یاگە پاو شێعرێ نەوێ هۆرامیێ
نمەزانو ئی شێعرە یاڼزە بەیتیێتا جە (شامی کرماشانی) وانێنەو کە یۊ جە بەیتەکاش ئینەنە:
یا فەراق ئاخر کۊشیدم یا غەم ئەشعار نەو
وەی دو دەردە ئەر نەمردم دی نە لەرز دیرم نە تەو
هەمیشە وەرو وېمەرە واچېنێ بەخوڎا شاعێرەکا ئا دەورەیە دروېشا نەڎاینە کە بە (نیما)ی واتەنشا تۊ خوڎا شێعرەی کلاسیکە ئەپا وەشیە و ئەپا قەڎ و قەوارە و نەزم و تەرتیبە و بەژن و باڵا ڕېک و پێکەیە، حەیف نییا ملی شۊنۊ شێعرێۋېرە کە کەس نمەزانۆ سەر و بنش چېشا؟ ئانەنە نیما گۊشی شنەواش نییا و کۊڵە نمەڎۆ تاکو بۊ بە نیما. دماتەر شاعێرە فارسەکې و تەنانەت سۆرانەکېچ گنا شۊنۊ نیمای و دەسکەرا بە شێعرەی نەو واتەی. شێعرەی سپید و هانکۆ و ئینێچە مەیا دلې مێڎانی و هەر کەس بە مەیل و ڕغبەتوو وېش، هەر سازېوەش دڵ پەون، مژەنۊش. مێڎان پان و گەزە درېژە، بە مەیلوو وېت هۆرپرە و بە مەیلوو وېت پیمە! ڕەنگا فرەو ئازیزا کە سن و ساڵېوشا چەنە ویەرڎە بۊ شێعرەو:
باز ۋاران؛ واران با ترانه
با گهرهای فراوان ......
یشا جە «گۆڵچین گیلانی» کە ئۊسا کتیبوو کەڵاسوو چواروو ئێبتێدایەنە ئامای بې، هۊش بۊ. بەڵام من تاکو دیپلۆمم گېرت نەزانام تەوفیری ئەساسی شێعرێ کلاسیکێ و شێعرێ تازێ چېشا، وەرو وېمەرە واچېنێ تۊ خوڎا شێعرێوە کە قافیەو ڕەدیفش نییا کەی شێعرەنە؛ ئەسڵ و ئەبەدا بە مەحتەوای سەرەنج نەڎێنێ. دەی ئێتر چە ئینتیزارێو بې کە یۊ پېسەو من وەشش بې ئەچێ شێعرێ و گۊشش پەی گېرۆ. لەونێو تەریچەرە؛ چوون هەر جە زاڕۊڵەیەو گۊش و ڕۊحما بە ئاهەنگوو شێعرێ کلاسیکێ کریابېوە و تەسکینیش پەنە دریایبێ، هەر ڕوو بە ئا شێعرا لوێنمێ و پەی ئاڎیشا کۊشیێنمێ. تاکو دوې یەرێ سالێ چېوەڵتەر جە مەراسمێوەنە کە جە سینەماو مەریوانی بەرگۆزار بې و شاعێرێ شێعرێ وانێنێوە، شێعرەو نەوەو کاک (شارۆ)ی چڵاکنانیەرە. ئاکاتە بې کە زانام بەڕاسی شێعرەی نەوەی هۆرامییە ئەجۊ وەش هەنە و منیشۆ دڵ! ئیسە تاکو شێعرەکې، کێ واتێبۆ و تەنانەت کێچ بوانۊشەو. بەڵې جە شێعرەی نەوەنە قافیە و ڕەدیف دەس و پاو شاعێری نمەبینۆ و شاعێری ئازاڎ مازۆ تاکو هەرچوومنە دڵش پەون دلې مێڎانوو مەحتەوایەنە مێڎانداری کەرۊ.
ئەچی ڕوانە شێعرەو(چرۆکەلیما)م جە کاک(رەئوف مەحموودپوور) واناوە کە بەڕاسی یاگە سەرەنجې تاییبەتتیەنە. جە هۊرچنیەی نامەگرفتو کە چرۆ کەلیمان، تاکو گۆپیتە کەرڎەی و پۆڕبییەی و مێوەڕەسان. ئەرۍ، واتەنشا شێعرێوە بەقوەتەنە کە بەرداشتێ جۊراوجۊرێش چەنە کریا. تۊ بە جۊرېو بېیاویشەنە و من بە جۊرېوتەر. مەولانا واتەنی:(هر کسی از ظن خود شد یار من).
(مەلاونۆوە کۆپکە؛ قەڵەم) کێن کە نەزانۆکۆپکە چېشا و بە زیایش چڼ ئۆمێڎێ کە وزۆنە دلې دڵوو باخەوانی.
(چڕدێ تاموو هەمرۊ کۆیلا و شۊتوو وەنێ) هەمرۊ کۆیلێ! ئانە چی هەمروێ بې ئاوێ کویلێنێ؟ بەڕاسی کۆیلێ، کویلێنێ چوونکە ئاڎې پېسەو ماباقی هەمرۊکا ئاویشا نەوارڎێنە، پەوکەی ئڼە چەوسناینېشاوە کە گۆلانێ و کەم زۆخێ بار ئاماینێ. ئەی شۊتوو وەنێ چی مەواچی! ئەرۍ شۊتوو وەنێ نە شۊتوو مریچڵێ!
(خەڵفە تازا)، (شۆکەو ئەرخەوانی)، (نەخڵافیۆ)، (جە مامالێ پەرسدێ ژیوای)، ... شاعێر جە درێژایی شێعرەکېشەنە جەجۊغرافیاو هۆرامانی فرە بە یاگې و فرە بە ۋاتاوە یاڎ کەرۊ و نامې بەرۆ. (هۆ کناچې دەرەویانی و حەوزەلارەی)، (هۆ کناچې گۆڵ هەناری و کۆیمەکاڵی)، (لاکەرەوە هۆ کناچې داڵەمێزێ و مێرگەواری)....جە دلې شێعرەکېنە فرە ئێستێعارێ و مەفهوومێ پێویا کە پەی هەر کەسېوی تام و بۊ و لەزەت و بەرداشتێوی خاسوو وېشا هەنش. پەی نموونەی.
(مزیۊ نەرگس گوناتەوە)
(هۆ کناچې سیاوچەمانەی)
«هۆ کناچې نازوو هانەی)
(وېمانەتەر جە زەمزەمێ و ڕاو سوڵتانی)
(هۊشت جە واتەی زانای سیمار بۊ)
وە جە ئاخرەو:
(دەی کناچې، وەنەوە وېت)
ئەر چی دە ساڵې جە تەمەنوو ئی شێعرێ تێپەر بېیەن، بەڵام هەر تازێ مرمانۆ و هەر ئەجۊ کۊنەییش پەوە دیار نیا، پەڕ ڕاسا، ئینە تەوانمەڼی شاعێری نۆگەراو هۆرامانی و شێعرەو تازێ ئی سەرزەمینیە نیشانە مڎۊ. بې گۆمان شاعێرە نەو واچەکې ئی دەوەریە ئاڼە تواناییشا هەن کە بە مۆناسبەتە جۊراوجۊرەکا شێعری تازێ برمانا و دڵوەشی وزا دلې دڵوو وانەرەکا، تاکو جە چرۆ کەلیما شکۆفەو ئۆمێڎی تنگیۊوە و دارو درەختی و تەنانەت هەمروە کۆیلەکایچ بە سەمەر بنیشنۆ.
وەلی فەتاحی.[1]