تەشکەو موهەندێسیی شێعرێ
بەشەی دوەمە
نویستەی: #عادل محەمەدپوور#
ساختارەی تازێ و ئازاڎە و وەڵکەوتێ تەنیا به ماڕای نۆرمی چاوەڵی و بەڕۆکەرڎەیشا یاوۆ بە شېۋارەی تاییبەتی وېش. یانې کۊمەڵێوە تاییبەتتیێ کە باس جە دەقی کارای و شاعێری ئاستبەرزی کەرا. ئینەیچ مەرزێوە دیاریکریاش پەی نیا. شاعێری بە دەسەڵات جە گرڎ ڕەگەزێوە و لەحنێوە پێسه و زوانی وتاری (خەڵکی)، پەخشان، ئەفسانە و ئوستوورە، داستان، تەنز و ئایېرۆنی، حەزانەشێعرێ و... بەهرە هۆرگېرۆ بە جۊرێ فەزای هونەری و باری جوانخاسانە کە تاییبەت بە وینگاو وېش، ڕەخسنۆ پەی شێعرێ.
دەسەڵاتی شاعێرانە و زاڵبییەی ملو زوانیەرە سازکەروو ساختارینێ. فنجانلەبەندی، چەنی ئاردەی لنگەکا و نیشانە نیایرەیچ (سجاوندی) پەنەوازێنێ و بەشێوەنێ جە ساختارەی تازێ و هەژموونشا سەرو مانازایی و فاڕایوه و پەیامەکا بە وەردەنگی حاشا هۆرنەگېرا. ئی هەمیرە ئاوی فرێ بەرۆ و وېش وتارێوە تاییبەتەش گەرەکا. پەنەوازی سەرەکی پەی باڵەخانه و شێعرێ، ساختارەی هێقمەنە ‌ باس ئەو ئوسایێو سەردەسی بە نامې شاعێری کریۆ. ڕازنایوە و دێکۊراسیۆن ئەولەویەتی دوەما. جۊرێوە کە تەنیا سەرنجەو وینەری پەی زەریفیش نەکېشیۆ، بەڵکەم هانی دریۆ بلۊنە چوەر و جە هۆڎە جۊراوجۊر و داڵانە پېچاو پېچەکایچش دیڎەن کەرۊ و چېوێ نەڎیێشا چنە وێزۆوە و چەشکە بەرۆ و ڕازی بلۊنە بەر.
پی افکندم از نظم کاخی بلند
کە از باد و ۋاران نیابد گزند
چی باڵەخانەیە چېوېوی کە جە هەوەڵ چرکە گنۊ وەرە چەمو وەردەنگی، ئەشۆ دیمەن (فۆرم) بۊ کە فۆرمیچ بۊ وێنایێو پەی جیاوازیش چنی باڵەخانەکاتەری و چی کەین و بەینەنە پەرسېێوەش پەی خېزیۆ: ئایا ئەندازیاریێوە سادەش هەن یا کلاسیک یا مودێرن یا ئۊسایی و ئازاڎ و...؟ چێنە گنۊ بەر کە تەشکە و دیمەن (ساختار و فۆرم) چنی ئانەی کە تێکەڵێنێ، جیاوازیېچشا هەنې. دیمەن وێناو هەوەڵ چرکەو دیاو وەردەنگین. تەشکە پێوەڼیش بە گەشتەکاو وەردەنگیوە هەن کە چنی گېڵۆ دلې بیناکێرە، تەرزه و گېڵایش، وردەوینیش و پەیجۊربییەیش و... ئا هەرمانێنێ کە وەردەنگی چالاک کەرۊشا دەسبار پەی وێستەیه و چېوێ تازێ و سەرنجبەرێ دلې باڵەخانەکەی و کۊ ئینیشا بۊ بە تەشکە.[1]