بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ پەنجا و یەکەمە
2-ئیدارە و ڕامیاری:
تەمامو دەگایەکانو هەم شارەکڵەکانو هۆرامانی، جە ڕوەو ئیداری و ڕامیاریۆ، مەگنا وەرو یەرۍ قەزاو فەرمانداریا، کە ئاڎیچۍ:
آ-فەرمانداری پاوەی، سەر بە شارو باختەرانی.
ب-فەرمانداری مەریوانی، سەر بە شارو کوردەسانی (سنە).
ج-قەزاو هەڵەبجەی، سەر بە پارېزگاو سلېمانی.
3-سرووشتو هۆرامانی:
جە ڕوەو سرووشتیۆ، بەعزێ کەسۍ هۆرامانی کەران بە دوۍ بەشېوە:
-هۆرامانو وەرکۆتی: ئا ناوچا مەگېرۊوە کە مەگنانە وەرکۆتو زنجیرە کەشەکا زاگروسی، یانی کەشەکۍ (سوورێن، هۆرامان، تەتە، دەربەڼو هەجیجی، شاهۊ، ...هتر).
-هۆرامانو وەرنیشتی: ئا ناوچا مەگېرۊوە کە مەگنانە وەرنیشتو کەشەکا زاگروسی، جە کانی میرانو مەریوانیۆ، تاکو دووریسانو پاوەی.
4-مەرزو هۆرامانی:
مەرزو هۆرامانی ساڵەو (1848ز.) دیاریکریان، کاتێ سنوورو مېیانو دۆڵەتو عوسمانی و سەفەوی دیاریکریا، کە ئەشناسیابۍ بە (هېڵۆ هومایۆن)ی، دماتەر ساڵەکانو (1905ز.) و (1914ز.)زاینی چن سنوورێنە فاڕاشان، کاتێ دۆڵەتی عێراقی مەرزیارە ساڵەو (1921ز.)، هېڵەکۍ دیسان دەسکاری کریاو چەسپیا، خەڵکێ کە یەک خاکو یەک زوانو یەک ئایینو یەک عادەتو باوشان بېیەن، جە یۊترینی بڕیێرەو دوورۍ کەوتێ: هۆرامانو عېراقی و هۆرامانو ئېرانی.
ئېمەیچ دەگایەکا و شارەکڵەکا، سەرو بنەماو ئا دابەشکاریە پولېن کەرمۍ و باسشان کەرمۍ، کە ئیسە ئا دابەشکاریە بېیەن بە ئەمرەو کەتواری، ژمارەو ئاواییەکا هۆرامانی، ئۆسا نزیکەو (400) ئاواییا بییەن، شەرتیچ نېیەن گرڎشان بە زوانی هۆرامی گفتوگۊشان کەرڎەبۊ.
بەشێ جە ئاواییەکا هۆرامانی پېسە شارێ گولانەی (شارەکڵە) بیېنۍ، هەم ژمارەو خەڵکیشان فرە بېیەن، هەم خزمەتگوزاری میریشان پەنە یاوان، پېسە (پاوە، بېیارۍ، تەوېڵۍ، نۆسوڎە، نۊدشە، پایگەلان، بېساران، هویە، شارو هۆرامانی، دزڵیە، ڕەزاو، ..هتر).
-دەگایەکۍ و شارەکڵەکۍ هۆرامانو عېراقی:
تەوېڵۍ، سۊسەکانە، بەڵخە، پاڵانیا، دوڵبیان، جاوری، گرییانە، تاوېرە، دەرەتفۍ، هاوار، هەوارەکۊن، خەرپانی، دەرەشیش، دەگاشېخان، بېیارۍ، دەرەقەیسەر، خارگېڵانە، زەردەهاڵە، نارنجڵە، بنجەودڕەی، گوڵپ، باخەکۊن، گەچینە، سەرگەتە، هانەودڼۍ، دەرەومەڕۍ، هانەنەوتی، زەڵم، ئەحمەڎئاوا، ئېڵانپۍ، هانەوقوڵی، ئاوایی ڕۊسەم بەگی، ....هتر.
-جوانی سرووشتو هۆرامانی:
دیمەنو زەریفو هۆرامانی، ژڵېونەرو ڕوحیەن، ئاویارو سەوزەو ئارەزویەن، تەجەللای ئیلاهیەن، بە جیاوازی وەرزەکا، بە چن تەعرێ وېش نمایېش کەرۊن. ئا جوانیە، ئامیانو فرەو شېعرەو شاعېرەکان، بېسارانی، مەولەوی، صەیدی، گوران، ....هتر، سایەو ئا دیمەنە ڕەنگاڵەینە شېعرېشان نویستېنۍ. ئا سرووشتە زەریفە دیسان خولقنەرو سەڎەها ئاوازان، ئاوازۍ ڕەسەنۍ، سیاوچەمانە، دەرەیۍ، بەزمۍ چەپڵا، گورانیواچەکېچ بە ئاوازە خەمگین و وەشەکاشا، مەگنا تاریفدای ئا سرووشتە دڵبەرەیە، پېسە زاروڵەی ساوای مەلاوناش.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]