بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ پەنجا و هەشتەمە
واچۍ هۆرامانی:
سەبارەت بە واچۍ هۆرامانی، ویرو باوەڕۍ جیاوازۍ هەنۍ دلۍ ئا کەسانە کە لوێنۍ شونەو واچەکېرە، یۊ چا پەیلوایا ئانەنە کە ماچان واچۍ هۆرامانی جە واچۍ (ئاهوراامەزدا)یۆ وەرگیریێنە، کە ماناو واچەکۍ جە دینو زەردەشتینە (هېزو خێرۍ)ن، کە دژەکەش (ئەهریمەن) هېزو شەڕیەن، بەڵام ئینە فرە بە دوور مەزانیۊو باوەڕنمەکەرو هەرگیز واچۍ ئاهورامەزدای، واچۍ هۆرامانیش چەنە وەرگېریێبۊ، هەرچن سەڎ لەمېچ کەرۊن.
هۆرامان، فارسەکۍ بە (اورامان) و کوردە سورانیەکۍ بە (هەورامان) نامېش بەران، بەڵام ئېمەی هۆرامی، وېما بە هۆرامان نامېش بەرمۍ، من ئینەو دمایېنیم پەنە درووسەن، چوونکوم ئانېما کە نەخوڼەوارېنۍ، زوانەکەشا پاکتەرەن و تېکەڵ بە زوانەکا تەری نەبییەن، یانی بە پاکی و ڕەوانی واچەکۍ گۊکەران.
هۆرامان واچێ جۊتەنە (لێکدراو)، جە (هۆر + ئامان)ی پېکئامان، واچۍ (ئامان)ی چن مانێش هەنۍ (ئامان، دەخیل، قاپ و حاجەت)، ڕەنگە جە یۊ چی واچاوە وەرگیریێبۊ و جاگیرە بیېبۊ:
1.ئەی هۆر: دەخیل و ئامان وازمان چەنە بارە، وەس وەرو وەریما (ڕۊجیاری) چەنەگېرە، کەم ۋەرۋە و ۋاران ۋارنە ملمارە.
2.ناوچەو هۆرامانی، سەختەن، پایېز و زمسانش، بەشێ فرەو وەهاریش (هۆر) ئینا ئاسمانۆ، هۆرش پێمێ، یانی ڕەنگە جە دەسەواچۍ (هۆرئامان)یۆ ئامێبۊ.
3.جە واچۍ (هۊرئامان)، یام (خۆرهەڵات)یۆ ئامێنە، یانی وەرەتاو کۆتەن.
هۆرامان، ناوچێ کوېستانین، چڼین چەمۍ و دەرېش چەنەنۍ، سرووشتێ زەریف، سەرو دوۍ وڵاتارە دابەشبییەن،
دوۍ شارۍ گۆرۍ (کرماشان و سنە) جە ئېران و (سلېمانی) جە ئېراق، هۆرامانشا گېرتەن وەرە.
وردتەر واچمۍ: هۆرامان جە وەرکۆتۆ (سنە)، جە وەرنیشتۆ (شارەزوور)، جە پانیشتۆ (جوانڕو و کرماشان)، جە سەرنیشتۆ (مەریوان) هامسنوورەن. هۆرامان تەنیا یەک هۆرامان نېیەن، بەڵکوم چن بەشێن، پی تەرزە:
1.هۆرامانو لهۊنی.
2.هۆرامانو تەختی.
3.هۆرامانو دزڵیە و شامیانی.
4.هۆرامانو ڕەزاو و کەمەرەی.
5.هۆرامانو ژاوەرو و گاوەروی.
بەشو هەرە گۆرەو هۆرامانی جە بەشو ئېرانینە هۊرکۆتەن، تەنیا بەشێ جە هۆرامانو لهۊنی کۆتەن دلۍ کوردەسانو ئېراقی، هۆرامانو ئېرانی (10) دە ئاڼەو هۆرامانو ئېراقیەن.
گیۋاو جە هۆرامان:
جە هۆرامان گیۋاوی فرەڕەنگە، بۊ وەش، دلۍ باخ و دەرە و لاپاڵ و کەمەر و سەرکەشەکاوە مزیۊ، کە بڕېشان پەی واردەی و چارەسەری بەکارمەیان، چانېشا:
(بەرگەمۍ، پۋینە، وەنۊڵە، قنگەری، ڕووسقە، کزەرکی، پیژووکی، گاوگۊراڵ، شنگی، هاڵەکۊکی، هەماشوانە (بەراشوانە)، کرۊزرۊ، بەڕەزا، ڕیواوی، گەبڵە، سەیاران، پیچکی، خازی، پسڵ، گۊزەروان، گاواسپووکی، پەڕەپیاڵە، لوولوپەر، ....هتر.
چن گیۋاوێ تەر، پېسە لەوەڕی پەی ئاژەڵی بەکارمەیان، چانېشا:
لۊ (تاڵیندوس)، یۊنجە، کەما، ...هتر. کە بە تەڕی و وشکی پەی لەوەڕو ئاژەڵی بەکارمەیان.
چ دڵ و دەروونێ مەتاوۊ جە عەشقو جوانی و بۊ وەشی وەنەوشەو دەرەی، نەرگزو دەشتۊڵا، پۋینەو قەراخو جۋۍ، شۆبۊ لاپاڵەکا، چنوور و سوورەهەراڵە و بووژانە و بەرزەڵنگو وەرکەمەری، ۋېش نەڎۊ دەسۆو حەیران و سەرمەس نەبۊن؟
عروس ملک کردستان تویی تو گل زیبایی ان بستان تویی تو
تو اورامان بهشت ان دیاریی بهشت اباد جاویدان تویی تو
پېسە وەڵتەر باسمانکەرد، هۆرامان زەمینەکەش جە ئاسو دەریایۆ بەرزەن، بەشێ هەرەفرەش کەش و کۊن، ئانەیچ مەڵامەتەن پەی سەردی زمسانەکەیش و سەختی ئاو و هەواکەیش، قولۍ کەشەکا تا دېرێ، دلېڕاسەو وەهاری وەرۋەشا چەنە نەبڕیۊن، جە نسارەکانە ۋەرۋەو ئېساڵی وارۊ ملو ۋەرۋەو پاریرە، کە ڕابڕان ڕوە مڎۊ مېیانو ئاواییەکانە.
ئیتر ۋاران ئانە هەر مەپەرسە، کە سەرچەمەن پەی هاناوەکا، دەرەکا، قەڵوەزەکا، سۆزی دار و درەختەکا، یاگۍ سێرانگاو گەشتیارا، سەرچەمێ پەی دارایی خەڵکەکەی، دماجار بەرکۆتەی تەجەللایی خوڎایی.
هۆرامان، چوونکوم زمسانەکەش سەختەن، ساردەن، خەڵکەکەش جە فەسڵەکا هامنی و پایېزینە، دارۍ و کۊتەرەدارۍ پەی سوبەی، ئازوقە و پۊشاکی پېویس ئاماڎەکەران، پاڵو سوبەی دارینینە بە ئیسراحەتو بە بېخەم زمسانەکەی گوزەرنان. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]