سەرۆکی یەکێتیی هاوردە و ناردنکارانی هەرێمی کوردستان دەڵێت، بەهۆی دابەزینی بەهای تومەن و ئاسانکارییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ پەرەپێدانی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان، ئێستا زیاتر لە جاران بازرگانان ڕوو لە هاوردنی کاڵای ئێرانی دەکەن، بەو هۆیەشەوە بازاڕەکانی کوردستان پڕبوون لە کاڵای ئێرانی و نرخیش دابەزیوە.
کشانەوەی ئەمریکا لە ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ئێران کە بە ڕێککەوتنی 5+1 ناسراوە، بەهای تومەنی زۆر دابەزاند، بە جۆرێک ئێستا بەهای 100 دۆلاری ئەمریکی گەیشتوووەتە سەرووی 700 هەزار تومەن. ئەمەش وای کردووە بازرگانانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە جاران ڕوو لە هاوردنی کاڵای ئێرانی بکەن، هەر بەهۆی دابەزینی بەهای تومەنیشەوە، نرخی کاڵای ئێرانی دابەزیوە.
مستەفا شێخ عەبدولڕەحمان، سەرۆکی یەکێتی هاوردە و ناردنکارانی هەرێمی کوردستان بە (رووداو)ی گوت: کۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو زیانەی لە داخستنی سنوورەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان وەک کاردانەوەیەک بەرامبەر گشتپرسی کردی، ئێستا دەیەوێ‌ ئاسانکاری بۆ بازرگانانی بکات.
سەبارەت بە دابەزینی بەهای تومەن و کاریگەری لەسەر ئاڵوگۆڕی بارزگانی لەگەڵ ئێران. شێخ مستەفا گوتی: دابەزینی نرخی تومەن و هەرزانیی نرخی کاڵای ئێرانی، جموجۆڵێکی باشی خستووەتەوە ئاڵوگۆڕی بازرگانیی هەرێمی کوردستان و ئێران، ئاسانکارییەکانی ئێرانیش بۆ بازرگانان وای کردووە ئێستا زیاتر لە جاران بازرگانان ڕوو لە هاوردنی کاڵای ئێرانی بکەن، بەو هۆیەشەوە بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان پڕبوون لە کاڵای ئێرانی و نرخیش دابەزیوە.
لە داتاکانی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی کوردستان دەردەکەوێت کۆی ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ 15 وڵات چڕبووەتەوە، لەنێو ئەو 15 وڵاتەش بە ڕێژەی 72% ئاڵوگۆڕ لەگەڵ چوار وڵاتە کە بریتین لە تورکیا بەڕێژەی 37.280%، چین بەڕێژەی 15.372%، ئێران بەڕێژەی 12.503%، کۆریای باشوور بەڕێژەی 6.844%.
یوسف باپیری، سەرۆکی بەشی هەرێمی کوردستان لە ژووری بازرگانیی هاوبەشی ئێران و عێراق پێشتر بە (رووداو)ی ڕاگەیاندبوو کە 10%ی کۆی ئەو کاڵایانەی ئێران هەناردەی دەکات، بۆ هەرێمی کوردستان دەچێت.
شێخ مستەفا دەڵێت: ماوەی چەند ساڵێکە تورکیا هەوڵێکی زۆر دەدات بۆ گەشەپێدانی پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بەمەش تاڕادەیەکی باش توانیوییەتی بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق بۆ خۆی پاوان بکات، تەنانەت بینیمان دوای ڕیفراندۆمیش بەهۆی بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی، سنووری بەڕووی هەرێمی کوردستان دانەخست، بەپێچەوانەوە ئێران وەک کاردانەوە بەشێک لە سنوورەکانی داخست، ئەمەش بەزیانی خۆی تەواوبوو، بۆیە ئێستا لەهەوڵی پێداچوونەوەیە بە پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان.
فرۆشمان 20% زیادیکردووە
حوسێن بیجۆ، بازرگانێکی شاری هەولێرە، هاوردەکارێکی کاڵای ئێرانییە و گرێبەستی لەگەڵ ژمارەیەک کارگەی ئێرانی هەیە. حوسێن دەڵێت بەهۆی کەمکردنەوەی پاشەکەوتی مووچەی فەرمانبەران و دابەزینی نرخی تومەن و هەرزانبوونی کاڵای ئێرانی، فرۆشمان بەرێژەی 20% زیادیکردووە، ئەمەش وایکردووە 20% لە جاران زیاتر کاڵا هاوردە بکەین.
ئەم بازرگانە زیاتر جەرەزات و کێک و چوکلێت و چپس و شەربەت و شیرمەنییەکان لەئێران هاوردە دەکات، بۆ ساغکردنەوەی کاڵاکانیشی پێشەنگای تایبەتی بەناوی شوان لە بازاری شێخەڵڵای شاری هەولێر کردووەتەوە، زیاتر لە100 جۆر کاڵای تێدا نمایش کردووە.
حوسێن بیجۆ دەڵێت: دابەزینی نرخی تومەن کاریگەری زۆر لەسەر دابەزینی نرخی کاڵای ئێرانی هەبووە، چونکە کارگەکانی ئێران بە پێچەوانەی تورکیا و وڵاتان دیکە کە کاڵا بەدۆلار دەفرۆشن، ئەوان کاڵاکانیان تەنیا بەتومەن دەفرۆشن، ئەمەش وایکردووە نرخی کاڵای ئێرانی دابەزێت.
حوسێن نمونە بەنرخی کارتۆنێک فستق دەهێنێتەوە دەڵێت پێشتر کارتۆنێک فستق بە 28 تاوەکو 30 دۆلار لەسەر ئێمە دەکەوت، ئێستا بەهۆی دابەزینی نرخی تومەن بەرامبەر بەدۆلار، نزیکەی 20 دۆلار لەسەرمان دەکەوێت، ئەمەش وایکردووە ئێمە بتوانین بۆ کڕیارەکانمان نرخ دابەزێنین و فرۆشمان زیاد بێت.
بەپێی ئامارێکی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی کوردستان کە پشتی بە داتای هەناردەی وڵاتان بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان بەستووە، لە ساڵی 2016 کۆماری ئیسلامی ئێران تەنیا لە ڕێگەی وشکانی بەبەهای 6 ملیار و 131 ملیۆن و 416 هەزار دۆلار کاڵای هەناردەی عێراق و هەرێمی کوردستان کردووە، نزیکەی 80%ی کاڵاکانیش لەرێگەی خاڵە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان هاوردەکراوە. بەشداری بازرگانانی هەرێم لەم ئاڵوگۆرییە بازرگانییە 3 ملیار و229 ملیۆن و477 هەزار دۆلار بووە.
لەساڵی 2017 کۆماری ئیسلامی ئێران، وەک کاردانەوەیەک دژی گشتپرسییەکەی 25ی ئەیلوول، بەشێک لە سنوورەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان داخست، بەم هۆیەشەوە هاوردەی کاڵای ئێرانی بۆ عێراق لەو ساڵە بۆ 5 ملیار و 230 ملیۆن و 883 هەزر دۆڵار کەمیکردووە، نزیکەی 55%ی کاڵاکانیش لەرێگەی خاڵە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان هاوردەکراوە. بەشداری بازرگانی کوردستان لەم ئاڵوگۆڕییە بازرگانییەدا 2 ملیار و 44 ملیۆن و 441 هەزار دۆلار بووە، واتە ساڵی ڕابردوو داخستنی سنوور، چالاکی بازرگانی ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق بەڕێژەی 36.7% کەمی کردووە. هەروەها هاوردەی کاڵای ئێرانی بەرێژەی 14.7% کەمی کردووە.
بەڵام هاوردنی کاڵای تورکی لە ڕێگەی دەروازەی ئیبراهیم خەلیل لە ساڵی ڕابردوودا بەڕێژەی 37.8% زیادی کردووە. بەجۆرێک لەساڵی 2016 کۆی هەناردەی کاڵای تورکی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان 7 ملیار و636 ملیۆن و 669 هەزار دۆلار بووە، لەساڵی 2017 بۆ 9 ملیار و 56 ملیۆن و 662 هەزار دۆلار زیادبووە.
نەوزاد ئەدهەم، بەڕێوەبەری گشتیی بازرگانی لە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی هەرێمی کوردستان بەوەکالەت، دەڵێت لە چوارەمین کۆنفراسی گەشەپێدانی پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی هەرێمی کورستان و ئێران، بۆمان دەرکەوت کۆماری ئیسلامی ئێران مەبەستییەتی ئاڵوگۆری بازرگانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق پەرەپێبدات تا ئەو ئاستەی کاڵای ئێرانی لە بازارەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق لەفرۆش و نرخدا کێبڕکێی کاڵای تورکی بکات.
نەوزاد ئەدهەم گوتیشی: ئاسانکارییەکانی ئێران و دابەزینی نرخی تومەن، تەکانێکی باشی بەزیادبوونی هاوردنی کاڵای ئێرانی بۆ هەرێمی کوردستان داوە، ئێستا بازرگانانی هەرێمی کوردستان زیاتر لەجاران داوای مۆڵەت بۆ هاوردەکردنی کاڵای ئێرانی دەکەن.[1]
#15-05-2018#