کە منداڵێک بکوژرێ
نووسەر: ستیگ داگیرمان
وەرگێڕانی لە سوێدییەوە: ڕەحمان سۆفی


ڕۆژێکی خۆش، هەوایکی سووک ، خۆرەتاو لارەمل تیشکی بە سەر دەشت باژێردا پەخشانە. چونکە ڕۆژی یەکشەمەیە، بەم زوانە ناقوسی کلیساکان زرینگەیان لێ هەڵدەستێ.
له نێوان سێ ڕێیانی سێ گوندان، پەنجێرەی خانووی گوند لە دوورەوە بریقە ئەدەنەوە. خەڵکی هەر کەس له ماڵی خۆی، پیاوان لە ڕوخ ئاوێنە ڕدێنیان دەتاشن. ژنان سەرقاڵی نان کردن و چێشت لێنانن. منداڵانیش لە ماڵە که دا هاروهاجی دەکەن.
دوو تازەلاو لە نێوان دوو پەڵە جاڕە جۆدا، ڕێچکەێکیان دۆزیوەتەوە بۆ هاتوچۆی نێوان گوندەکان. دیارە لەوە پێش هەرگیز لە سێ ڕێیانی سێ گوندەی جیران ئەم ڕێچکەیە نەدیترا بووە.
بەیانیێکی خۆش و ڕۆژێکی شوومە . چونکە لەم ڕۆژەدا لە گوندی سەرێ منداڵێک بێتاوان بە دەستی پیاوێکی سەر و دڵ خۆش دەکوژرێ. کابرای سەر و دڵخۆش خەریکی ڕدێن تاشینه. خۆی سازدەکا و دەیانەوێ لەگەڵ دەسگیرانەکەی بڕۆن بۆ دەریا و لەوێ پاپۆڕ سواری بکەن.

لەگوندی خوارێش، دایکی منداڵەکە، بە ویرە ویروە خەریکی نان برین و دابەش کردنی نان و قاوەی بەیانییە. نانەکەی بەش بەش دەکا و لە سەر دەوریکی لاژوەردی، لە سەر مێزەکە دایدەنێ. هێشتا منداڵان لە سەر عەرزەکە دانیشتون و دوگەمەی کەواکانیان دادەخەن. سێبەری خەتەرێک بە سەر ئاشپەزخانەکەوە نییە .

ئه و پیاوە کە نەخواستە منداڵەکە دەکوژێ ، لە پۆمپی بێنزینی، گوندی سەرێ خەریکە بێنزین لە باکی ماشێنە شینە چکۆلەکەی دەکا. کابرا سەر و دڵ خۆشە و لە ئاوێنەی ماشێنەکیدا دەڕوانێتە سەر و چاوی خۆی. لە پەنایەوە کچۆڵەیکی تازەلاو پێدەکەنێ و خۆی دەنوێنێ. له و دەمەدا کە کچۆڵەکە پێدەکەنێ، پیاوەکە بە ماشێنە جوانەکەیەوە دەنازێ. کابرای بێنزین فرۆش سەرقاڵی سەرپێچ بادانی باکی ماشێنەکەیە. پیاوەکە دەڵێ(ڕۆژێکی خۆشە، هیوادارم خۆشتان لێ بگوزەرێ) ئەو پیاوە کە نەخواستە منداڵەکە دەکوژێ، کیفەکەی لە گیرفانی دەردێنێ و دەڵێ(دەیانەوێ لێخوڕن بەره و دەریا، و لە کەناردەریا پاپۆڕێک بە کرێبگرن و تا چاو هەتەردەکا سەوڵ ڵێدەن و لە سەر ئاوکە بگەڕێن)

لە شوشەی ماشێنەکەوە کچەکە چاوی لێیه، کە پیاوەکە چ دەکا. بەڵام چاوەکانی لە سەر یەک دادەنێ و لە دنیای خولیای خۆیدا، لە پاپۆڕێکدا لە تەنیشت پیاوەکەوە دانیشتوە، بە جووتە پاپۆڕ لە سەر ئاو سەوڵ ئەدن. لە چاوی ئەودا پیاوەکە بەدفەڕ نییە. بەڵکو ڕووخۆش و لەفزخۆشە. کابرا پێش ئەوەی سواری ماشێنەکەیبێ چاوتروکانێک لە هەمبەر کلیسا دەوێستێ. ماشێنەکەی له ژێر خۆرەکەدا ئەدرەوشێتەوە، و بریقە ئەداتەوە. بەڵام بۆنی بێنزین و بۆنی گوڵی دارییاس ئه و مەڵبەندیان پڕ بۆن کردوە. هیچ خەتەریک بە سەر ماشێنەکەوە نییە. سپەر و چاڵ و چۆڵیش لە ڕێگادا نییە. هیچ شوێنیک سووری خوێن نییە.

لەهەمان کاتدا کە پیاوەکە لە گوندی سەرێ درگای ماشێنەکە دەکاتەوە و سواردەبێ، لە گوندی خوارێ دایکی منداڵەکە لە ئاشپەزخانە بۆ قەند دەگەڕێ. بەڵام لە بیری چووە کە قندیان نەماوە. منداڵەکەش خەریکە دوگمەی کراسەکەی دادەخا، و قەیتانی پێڵاوەکەنی دەبەستێ. لە سەر چۆک لە سەر کاناپەکە داهاتوەتەوە و لە پەنجێرەکەوە دەڕوانێتە دەریای نزیک ماڵان. دەریا لە نێو پەڵکەدارەکانەوە پێچا و پێچ بەره و خوار دەخوشێ. ئاوەکە لە ژێر ڕەشە داربە ڕوو دا کاناڵێکی دڕیوە و خۆی کێشاوە بە سەر چیمەن و گژوگیادا. پیاوەکەش لە ڕیش تاشین بوەتەوە و خەریکە کەرەسەی ڕیش تاشینەکەی کۆدەکاتەوە. فینجانی قاوە و شیر لە سەر مێزەکە دانراوە، بەڵام چاوەڕێی قەندن. مێش بە ویزە ویز لە ئاشپەزخانه دەسووڕینەوە . قەندیان نییە. دایکی منداڵەکە بە کوڕەکەی دەڵێ (ئادەی ڕۆڵە ڕاکە بۆ ماڵی (لارسۆن) مشتێک قەند بە قەرز وەرگره) لە کاتێکدا کە منداڵەکە درگاکە دەکاتەوە، پیاوەکە بانگ دەکا (ڕاکە زوو پاپۆڕکە لە لێواری دە ڕیاچەکە وێستاوە، گەرەکمانه سەوڵ لێدەن بەره و دوورگەێک کە تا ئێستا نەمان دیوە.
منداڵەکە بە نێو باخچەکەدا، بە هەڵەداوان ڕادەکا. لە خولیای دەریا و پاپۆڕ دایه. بیر لە ماسیەکانی نێو ئاو دەکاتەوە کە چۆن دێن و دەچن. له و دەمەدا هیچ کەس سرتەی لێوەنایە. منداڵەکە له و بیر و خەیاڵە دایە و بێ خەبەر لەوەی کە تەنیا چەن چرکەساتی مەودای بۆ ژیان ماوە. پاپۆڕەکە له لێواری دەریا جوڵە ناکا. ئه و ڕۆژە و گەلێک ڕۆژانی دیکەش لەوێ دەبەسترێتەوە.

گوند لە چەن خانووی بە کۆتەداری سوور سازکراو پێکهاتووە. بەیانییە و ماڵی(لارسۆن) له و بەری جادەیە. زۆر دوور نییە. منداڵەکە بێ خەیاڵ لەمبەر بۆ ئەوبەر دەپەڕێتەوە. ئەوندە خۆشحاڵە بیری لە هیچ ناکاتەوە. بە هەڵەداوان قەڵەمباز ئەدا و دەپەڕێتەوە. هیچ هۆشی لەوە نییە کە لە و بەری جادەکەوە ماشێنە چکۆلە شینەکە لە گوندی سەرێوە تیژ داژوێ. خەڵکی ئاوایی تازە لە خه و هەستاون. هەرکەس لە ماڵ و ئاشپەزخانەی خۆیدا، خەریکی نانخواردن و قاوە خواردنەوە . چەن کەس لە پەنجێرەوه چاویان لێیە کە چۆن ماشێنەکە دەسووڕێ بۆ ئەوبەری حەساری بە پرژین گیراو. کە هەوری ڕەش کپی کردووە، له بەر گەرده و لوولی پشت ماشێنەکە چاو چاو نابینێ. کابرا باوەکوو زۆر بە پەلە داژوێ، بەڵام سەرنجی دەڕوا بۆ دارسێوەکانی ئه و بەروبەری جادەکە. دارتێلی تازە چەقاو تازە قیربۆیاخ کراو فڕکەفڕک لە بەرچاویدا تێدەپەڕن. وەکوو بۆرەسێبەر بە بەر چاویدا گوزەرێن.

باێکی هاوینی لە شوشەی هەڵدراوەوە سەر و چاو باوەشێن دەکا. کابرا لە دۆخێکی باشدا، دڵنیا لە جادەیکی نەر و بەریندا بە مەیلی خۆی داژوێ. کەیف خۆش و به هێز، به ئانیشکی ڕاستی لە قەبرغەی دەسگیرانەکەی دەکوتێ و بزەیەک دێتە سەر لێوی. لە ڕوانگەی ژنەکەدا پیاوێکی بەدفەڕ نییە. بەڵام زۆر به پەلەیە کە زووتر بگەنە دەریا. کابرا نەیگەرەکە کە زەردەواڵەیەکیش بکوژێ. کەچی وا پێشدێ کە ناخواستە منداڵەێک له و دەمەدا کە دەیەوێ لەمبەر بپەڕێتەوە بۆ ئەوبەر.کابراش به تاڵۆکە داژوێ بەره و بۆ گوندی سێهەم. ناتوانی ماشێنەکە ڕاگرێ و منداڵەکە وەبەر دکەوێ.
دەستگیرانی کابرا چاوەکانی وێکدەنێ. و بڕیاری وایە تائەودەمەی نەگەنە دەریا هەڵیاننەهێنێ. لە خولیای خۆی دایە و هاوتای جولانەی نەرمی ماشێنەکە لەشی دەبزوێنێ

دەڵێن پێکهاتەی ژیان زۆر بێبەزەییە. ئەو کابرایە تا چرکەساتێک لەوپێش، سەرخۆش و بەکەیف بوو. کەچی ئێستا منداڵێکی وەبەر ماشێن داوە. دوای ئەم کارەساتە چۆن دەتوانێ هەست بە خۆشبەختی بکا. چۆن لەبەر سزای ویژدانی خۆی یان له ترسی دەستگیرانەکەی کە دەقیژێنێ و هاواردەکا. ئەو چاوەکانی لە سەریەک دادەنێ و لە خولیای گەیشتن بە دەریادا دەحەپەسێ. له و لاشەوە دوا چرکە هەناسەی منداڵەکەبێ! دایک و بابی منداڵەکە لە ماڵی خۆیان دانیشتون و چاوەڕوانن کە منداڵەکەیان بگەڕێتەوە و قەندیان بۆ بێنێ. دانیشتون باسی ددانە سپییەکانی منداڵەکەیان دەکەن. باسی ئەوە دەکەن کە یەک گەشت پاپۆڕ سەوڵدان زۆر خۆشە. یان چۆن منداڵەکە دەتوانێ چەپەری حەوشەکە بکاتەوە و دایخاتەوە. تۆ بڵێی بتوانێ بە ڕاکردن لە جادەکە بپەڕێتەوە و بچێ بۆ ماڵێ (لارسۆن)چەن کوڵۆ قەندی بۆ لە کاغەزێکەوە پێچن و بیدەنه دەستی و بڕێیکەنەوە.
له و چەن چرکە هەناسەیەدا بە هیچ و خۆرای ژیانی منداڵەکە کۆتای پێدێ. ئەوان لە خولیای ئەوەدا بوون کە بچن لە دەریاچە ماسی بگرن. بەڵام ئێستا دارپەڵکی ڕەشداهاتو و دەریاچەی مات و بێدەنگ. تازە چ دەکرێ.

دوای ئه و ڕووداوه دڵتەزێنە ، ماشێنە شین لابەلا له و بەری جادەکە کەوتووە. ژنێک هاوار دەکا و دەقیژێنی. دەست بەدەمیەوە دەگرێ و لە نێو دەروونی خۆیدا دەکوڵێ. خوێن لە دەستەکانی دەچۆڕێ. کابرا درگای ماشێنەکە دەکاتەوە. هەوڵی تەنیا ئەوەیە کە خۆی بە سەر پێوە ڕاگرێ. لە کاتێکدا کە درزێکی قوڵ کەوتوەتە ڕۆحی، و دەروونی دەخواتەوە. لەو لاشەوە تەرمی بێگیانی منداڵەکە بەبێ بزوە لە عەرز دراوە و دەم و چاوی لە سەر خیزەڵانی جادەکە خوێنی لێ دەچوڕێ. له تەنیش تەرمی منداڵەکەوە چەن کڵۆ قەندی بێ بایەخ لە خوێندا نووقم بوون .

زۆری پێناچی دوو مرۆڤی ڕەنگ هەڵبزرکاو دەگەنێ. له بەر ئه و ڕووداوە دڵتەزێنە فریا نەکەوتون نان و قاوەی بەیانی بخۆن. هەر ئەوەیان لە دەست هاتووە کە به تاڵۆکە ڕاکەن و خۆ بگەیننە ئه و بەری جادەکە و کارەساتەکە بە چاوی خۆیان ببینن، کە هەرگیز لە بیریان نەچێتەوە. چونکە ئه و وتەی پێشینیانە ڕاست نییە کە دەڵێن (زەمان هەموو برینێک ساڕژ دەکا). زەمان برینی منداڵێکی کوژراو دەرمان ناکا. دڵی زامداری دیک و باوکیشی زۆر خراپ بە ناسۆر دەخا. دەردی دایکی ڕۆڵە کوژراو لەوە گرانترە، کە مەرگی جگەرگوشەکەی له بیر بچێتەوە. دایک ویژدانی ئازاری دەدا. ئەویش دایکێک کە لە بیری چوبێ قەند بکڕێ. بۆ چەن کڵۆ قەند منداڵەکەی ناردوە بۆ ئه و بەری جادەکە، کە لە دێی خوارو قەند قەرز بکا. کابراش هەرگیز لە ژیانیدا ناحەسێتەوە. له بەر نارەحەتی ویژدان ئیدی ئه و کەیف و دەماخەی بۆ نەماوەتەوە. چونکە کەسێک کە منداڵێک به بێ تاوان بکوژێ ئیدی ناتوانێ بچێت بۆ لێواری دەریا و پاپۆڕسواری بکا و سەرخۆش و دڵخۆش ڕابوێرێ. بەڵکو ناچار دەبێ دەست لە پێ درێژتر بگەڕێتەوە بۆ ماڵ و لە گۆشەیکەوە کز کز دانیشێ و سەر بەرداتەوە. بڕوانێتە دەسگیرانەکەی کە لە زمان کەوتوە و فرمێسک دەڕێژێ.

بەیانیەکی خۆش و ڕۆژێکی شوومە. خەبەر بە هەموو گوندەکاندا بەڵاو دەبێتەوە . خەڵکی مات و خەفەتبار دێن بۆ پرسە و سەرخۆشی. چاوت بە مرۆڤی سەر و دڵخۆش ناکەوێ. بەبێ دەنگی دێن و پرسە دەکەن و بێدنگ دەگەڕێنەوە. هەموو سێبەرێک تاریکە. کابرا، چونکە منداڵەکەی کوشتوه، هەست دەکا کە ئه و بێدنگی و ماتەمینە دوژمنی سەرەکی ئەوە و تا ساڵیانی ساڵ ناتوانێ بە سەر نارەحەتی ویژدانی و دەردی خۆیدا زاڵبێ. هێزی ئەوەشی لێبڕاوە کە هاوار بکا و پاکانە بۆ خۆی بکا، کە خەتای ئه و نەبووە. تەنیا ڕووداوەیکی نەهاتی بووە و بەس. ڕەنگە تەنیا لە خەوی ئاڵۆزی شەوانەدا، خەون بەوەوە ببینێ کە خۆزیا و بریا بیتوانیایە بگەڕێتەوە ئەوکاتەی پێش ڕووداوە دڵتەزێنەکە. بە ڕوتی ژیان زۆر بێ بەزەییه. بەتایبەت بۆ کەسێک کە مندالێک بکوژێ زیاتر بێ بەزەییە. تازەش هیچ ناکرێ. زۆر درەنگە کە بتوانێ بە لەونێک تێ هە‎ڵێنێتەوە.[1]