ڕانانێکی کورت بۆ ڕۆمانی تاعوون
#شەماڵ بارەوانی#

کاتێک ناوی کامۆی گەوره نهلیست و فەیلەسوفی بوونگەرای سەدەی بیستەم دەکەوێتە بەرگوێمان، یەکسەر بیرو خەیاڵمان دەڕوات بۆلای کۆمەڵێک چەمکی وەک: وجودیەت و نهلیزم، عەبەسیەت و نامۆیی و یاخی بوون و شۆڕەش، کامۆ ئەو بیرمەنده بوونگەرایەی
تالەژیاندابوو، خەباتی کرد و تێکۆشاو بۆ چرکەیەک کۆڵینەدا، تاوەکو عەبەسیەت و پۆچگەرێتی ژیانمان بۆ بسەلمێنێت،
ئەو بیرمەنده پوچگەرایەی، فێری کردین، کە ژیان سەرەڕای هەموو ئەو ئازار و نەهامەتی و کێشەو ناعەدالەتی و نالۆژیکیەی تێیدایە، سەرەڕای بێ ماناییەکەی، دەبێت لەگەڵی هەڵکەین و تێیدا بژین و مانا بۆ بێ ماناییەکانی داتاشین. و بەردەوام لەجەنگ دابین لەدژی تاعونەکان و ناسۆریەکانی ژیان و هەرگیز ڕادەستی پەتای ڕەشبینی و دۆڕاندنەبین و ئاڵای شکست بەرزنەکەینەوەو ئەوەیشمان لە کتێبی(ئەفسانەی سیزیف)، و ڕۆمانی(تاعووندا)بۆ دەردەکەوێت،
کامۆ
لەتاعوونەکەیدا، کەسایەتی سیزیفەکەی دووبارە له(دکتۆر بێرنارد ڕییۆ) بەرجەستەدەکات و دەینێرێتە ڕیزی پێشەوەی جەبهەی شەڕو ڕووبەڕووبەبوونەوەی پەتای تاعونە کوشندەو بەربڵاوەکەی شارداو دکتۆر بێرنارد(سیزیف)ەکەی، لەجەنگی ڕووبەڕوو بوونەوەو مقاوەمەی تاعوندا، هەرگیز هەست بە بێ ئومێدی و بێ تاقەتی و ڕووخانی دەروونی ناکات لە چارەسەرکردنی نەخۆش وبەرکەوتوانی پەتاکەو سیزیف ئاسا بەردەوام دەبێت لەبەرزکرنەوەی بەردەکەو هەنگاونان بەرەو لوتکەی چیاکە (سەرکەوتن)و هەرجارێک، دەڕاسەی مەرگ، گیانی کۆمەڵێک لە هاولاتیان بدوورێتەوە(بەردەکە خلۆربێتەوە)، دووباره ئەوهێزی زیاتر دەداتە بەرخۆی ودووبارە دەست دەکاتەوە (بەزکردنەوەی بەردەکە)بە سیراع و مقاوەمەو بەرگری وچارەسەرکردنی نەخۆشەکان و زۆر بەجێگیری و خۆڕاگری و، چاونەترسانە و بە ورەیەکی پۆڵایینەوە، بێ وەستان و هەست کردن بەماندووبوون، خۆی بارگاوی دەکاتەوە، به تاقەت و وزەو ورەی زیاترو
لەڕووی شەپۆلی دووژمن(پەتاکە)و سەربازانی تاعون دەوەستێتەوەو لەگەڵیان دەجەنگێت.
من وەک نووسەرێک هەر لەهەرزەکاری و ژیانی فەقێیاتی و قۆناخی خوێندنی حوجرەو قوتابخانەی ئیسلامیم، دەستم کرد بەخوێندنەوەی کتێب و بەرهەمەکانی کامۆ، و یەکەم کتێبی نووسەری عەبەسی کە خوێندمەوە، کتێبی (مرۆڤی یاخی)بوو، ئەو کتێبە زۆر کاریگەری تێکردم و شونەوارو شوێن پەنجەی زۆری لە سەردیدو تێڕوانیم جێ هێشت و لەناو توێڵێکی تاریک و تەسک و داخراوی ئایدۆلۆژیای ئیسلامی سیاسی و ئەشکەوتی تێگەیشتنێکی سەتحی و سەرەتایی و دەقگەرایانەی ڕووکەشگەرایانەی دۆگمایی و تۆباوی و یۆتۆبی و چەقبەستوو دا، هێناومیە دەرو
منی پەڵکێشی دنیایەکی تری جیاوازکردو بەرەو شەپۆلی عەبەسیەت و مەملەکەتی یاخی بوون و سەربەستی خودی بردم،
کتێبێک، کەخوێندنەوەی بۆمن شۆڕشێک بوو لە هزرو دیدەنیگاو ڕوئیام و وای لێکردم کودەتایەک بەسەر کۆی تێڕوانین و فیکرو دنیابینی پێشووترمدا بکەم و سەرلەبەری جیهان بینی و تێگەیشتنەکانی بەرێم لەبارەی ئایین و ژیان و مرۆڤ و گەردوون، بدەمە بەرنەشتەری ڕەخنەو پێداچوونەوەو موڕاجەعەکی تەواوی تێڕوانینەکانی خۆم بکەم و هەموو کۆنسێپت و ئەوپڕەنسیپانەی ڕابردووم هەڵبوەشێنمەوە، که ئایدۆلۆجیاو بیرکردنەوەی خۆمم لەسەر ڕۆنابوون و ئیدی لەناخ و هزرو دەروون و ڕوئیای خۆم،
شۆڕشێک لەدژی هەموو ئەو بتانە پەرپاکەم کە وەک یەقینێکی بێ گومان و حەقیقەتێکی ڕەها وەرم گرتبوون و نیچە ئاسا، بەچەکوچی شەک، وردوو خاشیان بکەم و
دووباره لەسفرەوە دەست پێبکەمەوەو جارێکیتر بیرکردنەوەو تێڕوانین و، تێگەیشتنم بۆ دیاردەو شت و چەمکەکان سەر لەنوێ دابڕێژمەوە، و چیتر هیچ شتێک وەک یەقینێکی پیرۆز و ڕاستیەکی موتڵەق و ئیمانێکی کامڵ و
کۆتا ئایین و دوواین تەفسیری وەرنەگرم، تاوەکو کانت ئاسا گوتەنی نەیدەم لەفلتەری ئەقڵ، و بەبێژەنگی زانستی دانەبەم و لەبۆتەی واقع هەڵی نەسەنگێنم،
بەو چەشنە، مرۆڤی یاخی، بۆمن دەسپێکی گۆڕانکارییەکان بوو، لەفیکرو تێڕوانین و دیدەنیگام و شۆکێکی مەعریفی و فەلسەفی و ئەقڵانیش لەهەمان کاتدا بۆمن و منی
وەک ڕاچەڵەکانێکیش وابوو بۆمن و لەکاتی خوێدنەوەی لەگەڵ ترسێکی فۆبیایی و لەرزێکی ناتەندرووست، کە تەواوی وجودی تەنی بووم، منی لەخەوی ئایدۆلۆجی و گۆشەی بێ ئاگایی و جیهانی خوڕافەو خەیاڵ وەئاگا هێناو خستمیه سەر ڕاستە ڕێی ئینسانی و زانست و لۆژیک و ویژدان،
کتێبێک چۆن بۆمن ڕاچڵەکان و شۆکێک نابێت!
ئاخر منێک کە لەقۆناخی هەرزەیی فیکریدابووم و وەک فەقێیەکی گۆشکراو تەلقین دراو بە کتێبە ئایینی و فقهیە کلاسیکیەکانی لەنموونەی: فەتحولقەریبی شافعی و سەید قوتبی باوکی بزوتنە ئیسلامگەرا ڕادیکاڵەکان و بەرهەمەکانی قەڕەزاوی و ئەولیائولڕەحمان و ئەولیائولشەیتانی ئیبن جەوزی و ئوسوڵ عشرینی حەسەن بەنای ئیخوانی و کۆمەڵێک نامیلوکەکەیتری پیاوە ئایینیە سەلەفیگەراو ئیسلام گەراکان، نامیلکەوکتێبگەلێک. کە هێزی بیرکردنەوەو وزەی داهێنان تۆی هۆشیاری و هێزی تەمەڕود لەمرۆڤ دا دەکوژن و چاوی جیهان بینی تاک کوێر دەکەن و دەیکەن بە تاکێکی تاک ڕەوی تاک ڕەهەندی دکتاتۆری خۆسەپێنی خۆتەنها بەحەقزانی پۆپۆلیست و جیقڵدان تەنگ و ئاسۆداخراو بوونەوەرێکی خەیاڵی و ئیسانێکی ئەقڵ خەرەفاو دۆگمای بیروشک و دیدداخراو، ئاخر منێکی فەقێ تا ئەوکاتە
دوو پیت و چار ڕستەو پێنج دێڕم لەسەر فەلسەفەی عەبەسیەت و بوونگەرایی و بیری ئازاد و چەمکی شۆڕش و واتای یاخی و مرۆڤ بوون نەخوێندبوویەوەو هیچ شتێکی لەو تەرزەبابەتانە هەرگیز پێشووتر بەرگوێم نەکەوتبوو،
چۆن مرۆڤە یاخیەکەی کامۆ بۆمن ڕاچڵەکان و شۆک و شتێکی تازەو دنیایەکی جوایەزی ئەنتی باونابێت!؟
دووەم کتێبیش کە دووای ئەوە خوێندمەوە لەسەر ئەو بیرمەندە مەزن و کەلەنووسەرە نهلیستەی سەدەی بیستەم،
ئەو ڕۆمانەی تاعون بوو،
تاعوون ڕۆمانێکی تری 302لاپەڕەیی ناوەزەی گەورە بیرمەند و نووسەرو ڕۆماننووسی بوونگەرای فەڕەنسی(ئەلبێرکامۆ)یەە، و یەکەم چاپی لەسەدەی بووری ولەساڵی1947 لێ بڵاوبووەوە، تاعوون ڕۆمانێکی :فەلسەفی-وجودی-خەیاڵی -کلاسیکی نەمرو جاویدانەو سنورەکانی زەمەن و کات و قاڕەکانی بڕیوەو بووتەوە ئایکۆنێکی ئینسانی و وەک خەرمانێکی ئەدەبی بێ وێنە، ئەستێرەی بەختی لەدرەوشانەوەیەوەکی هەمیشەییدایەو بۆ هەرمان و هەتاهەتایە ناوی چووەتە ناوکەلەپوورو تۆماری مرۆڤایەتی.
کامۆ لەپاڵ ڕۆمانی تاعون خاوەنی چەندین دانراوی تری فیکری و ئەدەبی ناوازەو ناودارو جیهانییەو
کتێب ودانراوی زۆرو جۆراوجۆری لە بوارەکانی فیکر، ڕۆمان، دەقی شانۆیی، نووسیون و چاپ و بڵاویکردوونەتەوەو بۆ زۆرێک لەزمانە زیندووەکانی جیهان هاتوونەتەوەرگێڕان.
لەوانە:
-کەوتن
-نامۆ
-ئەفسانەی سیزیف
-مرۆڤی یاخی
-مەنفاو مەلەکوت
-مردنێکێ بەختەوەرانە
-یەکەمین پیاو...
کامۆ لەکاتێکدا ئەو شاکارەی نووسی، تاعوون جەستەی وڵات و بوونی ژیان و مرۆڤەکانی دەهاڕی، بەتایبەتی لەشاری وەهران لەجەزائیر، کەنووسەر باسی دەکات، لەوکاتەی وڵاتی ناو هاتی لەژێر داگیرکاری وقەڵەم ڕەوی فەڕەنسا دا بوو،
چیڕۆکی ڕۆمانەکە، بەوە دیمەنە دەست پێدەکات، کە جرجێکی زۆر لەکوچەو کۆڵان و پارک و سەرشەقامەکان مردوون و بۆگەنی کەڵاکیان ئەو ناوەی تەنیوە، دوواتر پەتاکە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ و لێرەو لەوێ و خەڵکی پێی دەمرێت و ڕۆژانە سی کەس لەوشاره تاعون دەست دەنێتە گەرووی هەناسەیان و گیانیان لێدەسەنێتەوە،
ئینجا ڕووداوەکان پەرەسەدەسەنن تادەگات بەوەی شاری وەهران دەرگا بەڕووی شارەکانی تر دادەخات، بەمەبەستی ڕێگری و لەترسی تەشەنەسەندن و بڵاوبوونەوەی زیاتری پەتاکەو چوونی بۆشارو شوێنانی تری ئەو وڵاتە،
ڕووداوەکان بەو شێوە درێژەیان دەبێت، تادەگەین بەکۆتایی چیرۆکی ڕۆمانەکە و پەتاکە کۆتایی پێ دێت و ژیان دەگەڕێتەوە سەر سکەی سرووشتی خۆی و شێوەی ئاسایی جارانی پێشووی و گەرەنتین هەڵدەگیرێت و دەرگای شار بەڕووی شارو دێهات و شارەدێ و شوێنانی تری ئەو وڵاتە، دووبارە دەکرێتەوە.
کامۆ لەگێڕانەوەی چیڕۆکی ڕۆمانەکەی باس لەوە دەکات.
کەچۆن تاعون شاری وەهران دەکات بە شارێک، لەشێوەی زیندانێک، و دانیشتوانەکەیشی وەک زیندانیکراوان و
کەس نابێ بچێتە ناویەوەو کەسیش بڕواتەدەر،
ئینجا لەو میانەوە، له بیرۆکەی ئازادی دەدوێت، کە تاعوون لێی زەوتکردوون و قەدەخەیەکی بەسەردا سەپاندوون لەدەرەوەی ویست و ئازادی و خواستی خۆیان،
خەڵکی وەک زیندانیکراوێک کە بە لەسێدارەدان، حوکم درابێتن و چاوەڕێی مەرگی حەتمی خۆی بکات و چرکەکان و ساتەکان و کاتژمێرەکان، لەو چاوەڕوانیە تراژیدیک وکابووساوی و ناخ هەژێن و تۆقێنەرە، لەگەڵ گۆشەگیری و تەنیایی کەرەنتین و کەئابەو ترس و نیگەرانی و فۆبیای مەرگ بژمێرێت، ئەو تاعونەی بووەتە ڕێگرلەبەردەم گەیشتنی کەس و کارو خۆشەویستان بەیەکتری و هەمووی لەیەکتری جیاکردووەتەوەو زۆردیکتاتۆرانە کۆرۆنا ئاسای سەردەمی ئێمەی سەدەی بیست و یەک و ساڵی 2020، چەندین مانگ، چۆن ستەم کارانەو بێ بەزەییانەو دڵڕەقانە، خۆی بەسەردا فەرزکردین و ژیان و ئازادی و هەناسەو هەموو جوڵەیەکی کەرەنیتین و، قەدەخەکردین، و هۆڤانە خۆی خزاندە نوێ کونجی جەستەو لاپەڕەی ڕۆحمان و گەرووی هەناسەی ژیانی لێ گرتین و ئەفسووس دەیان و سەتان خۆشەویست و هاوڕێ وکەسی نزیک و هاونیشتمانی لێ بردین و بەیەکجاری لێکی دابڕاندین،
ماوەتەوە بڵێین، لەتاعووندا
کامۆکۆمەڵێک پرسی وەک خۆشەویستی، لاهوت و میتافیزیکا و ئایین، چارەنووس و ژیانی مرۆڤ و مەرگ تاد.. دەرووژێنێت و قسەیان لەسەردەکات، و وەک بوونگەرایەکی گەشبین، دیدو تێڕوانینی خۆی تەرح دەکات و بۆچوونەکانی خۆی دەخاتەڕوو، ئەمیش لەڕێگەی ئاسایی بوونەوەی ژیان و نەمانی تاعون و، دوووبارە دیدارو چاوپێکەوتن و بەیەکتر شادبوونەوەی دۆستان و خۆشەویسان بەیەکتری.[1]