وەرگێڕان و بەرهەڤکرن
د. فازل عومەر
ل سالێن 1889 و 1900 وەختێ هەلکۆلانا شوونوارێن نیپۆرێ تەپکەکێ تەقنا قەلاندی ژ سەردەمێ سۆمەریان کو نڤیسارەکا بالبالێ (ئەدەبی) لسەر بوو، هاتە دیتن. ئه و تەپک دگەل 74.000 پارچەیێن شوونواری ژ دەڤەرێ هنارتنە ستەنبۆلێ. ژ هینگێ تاکو سالا 1951 ئه و تەپکا ژێگۆتی، د چەکمەچیەکێدا هاتبوو ڕازاندن،.. تاکو چاڤێ سۆمەریناسێ ناڤدار ساموێل نۆح کرامەری پێ کەفتی و وەرگێڕای و ڤەژیاندی.. تشتێ ئەوێ تەپکێ و نڤیسارا لسەر جودا و دەگمەن و ئێکانە دکەت، دەقێ وێ نڤیسارێیە، کو دبتە ئێکەمین هەلبەستا ئەڤینیێ ژ وی سەردەمی بگەهتە مە، هەروەسا ئەڤێ هەلبەستێ دیمەنێ مێژوویێ ل ئەڤی واری گوهاڕت.
ئەڤە دەقە، تاکو نهۆ، کەڤنترین هەلبەستا ئەڤینیێیە ژ سەردەمێ سۆمەریان بۆ مە مابت یان هاتبتە دیتن. چونکی سۆمەری کەڤنترین گەلن نڤێسین ئافراندین، ئەڤ هەلبەستە، دبتە کەڤنترین هەلبەستا ئەڤینیێ د مێژووا مرۆڤان دا هاتیە نڤێسین و گەهشتییە مە. هەروەسا چونکی ب ناڤێ شاه شووسینیە Shu-Sin (یان شووسوێن) و یا سەردەمێ وییە، شەهرەزا مێژووا وێ ڤەدگەڕیننە دوماهیا هەزارسالیا سێ ب.ز. و دەستپێکا هەزارسالیا دو ب.ز.، ئانکو بەری چار هزار سالان.
هەژی گۆتنێیە، ئەڤ هەلبەستە پارچەیەکە ژ رێورەسمێن گوهنێل یان شووکرنا پیرۆز (sacred marriage) کو رەبەنەکا پەرسگەهێ یان مەزنا وان ل سەرسالێ، شوو ب شاهی دکر داکو سالەکا پیتدار و خێردار بت؛ ل ئەڤێ شاهیێ، رەبەن نوونەرا ئاهۆرایا ژن بوو و شاه نوونەرێ ئاهۆرایەکێ مێر بوو. ب گۆتنەکا دی، شاهیا دو ئاهۆرایان ب ئاوایەکێ سیمبۆلیک لسەر ئەردی دهاتەکرن داکو سالەکا پیتدار بهێت.
د ئەڤێ هەلبەستێدا، ژنەک ب ناڤێ ئاهۆرا ئەڤینێ و پیتێ؛ (ئینانا)یێ، بەندەکا سترانێ دهاڤێژتە بەر شاهێ سۆمەری (شوو-سین)ی کو دبتە نوونەرێ ئاهۆرا (دۆمۆزی Dumuzi)، تێدا ئەڤین و کاما خوە بۆ دەردبڕت. ب گۆتنەکا دی، زەوجینا ئینانا و دۆمۆزی وەکو دەرگەهێ بەرەکەتێ بۆ ئەردی، ب شووکرنا رەبەنێ ب شاهی، دهاتە ئەنجامدان.
سترانا شووسینی
زاڤایێ من، خۆشتڤیێ دلێ من
جوانیا تە شەنگە، شرین هنگڤینە
شێرۆ، خۆشتڤیێ دلێ من
جوانیا تە شەنگە، شرین هنگڤینە.
تە ئەزا ئێخسیرکریم،
بهێلە ب لەرزین ل پێشبەری تە راوەستم
زاڤاوۆ، تو دێ من بیە بن پەلهەیا خوە،
تە ئەزا ئێخسیرکریم،
بهێلە ب لەرزین ل پێشبەری تە راوەستم
شێرۆ، تو دێ من بیە بن پەلهەیا خوە
زاڤاوۆ، بهێلە تە همبێز بکەم،
همبێزا منا بەهاگران خوەشترە ژ هنگڤینی،
ل بن پەلهەیێ، تژی هنگڤینە،
بهێلە خوەشیێ ژ جوانیا تە یا شەنگ ببینم،
شێرۆ، بهێلە تە همبێز بکەم،
همبێزا منا بەهاگران خوەشترە ژ هنگڤینی.
زاڤاوۆ، تە خوەشیا خوە ژ من دیت،
ببێژە داییکا من، دێ زادێن خوەش دەتە تە،
بابێ من، دێ دیاریان دەتە تە.
جانێ تە، ئەز دزانم چاوا جانێ تە دێ شادکەم.
زاڤاوۆ، تاکو بەرێ سپێدێ ل مالا مە بنڤە،
دلێ تە، ئەز دزانم چاوا دلێ تە دێ خوەشکەم،
شێرۆ، تاکو بەرێ سپێدێ ل مالا مە بنڤە
تو، چونکی تو حەز ژ من دکەی،
هیڤیە همبێزا خوە بدە من
خودانێ من خوداوۆ، خودانێ من سەمیانۆ،
شوو-سینێ من، ئەوێ دلێ ئێنلیلێ شادکری،
هیڤیە همبێزا خوە بدە من.
جهێ تە خوەشە هنگڤینە،
هیڤیە ب شادی دەست بکەیێ،
وەکی کراسێ گیشبانی gishban دەستێ خوە ڤێڕا بینە،
لەپێ خوە وەکی کراسێ گیشبان-سیکینی دانە سەر.
ژێدەرێن وەج ژێ هاتیە وەرگرتن:
_ https://poetrywalks.blogspot.com/
– https://historyofyesterday.com/
The Sacred Marriage Ritual of the Sumerians and the_ Kings that practiced it. By Melissa Barker.[1]