بیرەوەریەکانی فەقێیەکی گوومڕا 31
#شەماڵ بارەوانی#

فەقێیەکی چاوچنۆک..!
کاتێک فەقێ بووم و لە حوجرە و خوێندنی ئیسلامی دەمخوێند، هەموو ساڵێک، کاتێک کە مانگی ڕەمەزان دەهات، من و هاوڕێ فەقێکانم بەسەر دێیەکان دا دابەش دەبووین.
لە یەکەم ڕۆژی مانگی ڕەمەزانەوە، تایەکەم ڕۆژی جەژن لەوێ دەماینەوە و نوێژی تەراویحمان بۆ ئەنجام دەدان و وتاری عەسرانەی ڕەمەزانمان بۆ دەدان، جاری وابوو هەندەک لە فەقێیاکان هەرلەناو شاری هەولێر لە یەکێک لە مزگەوتەکان ئەو مەلایەتیەی ڕەمەزانێمان دەکرد.
ئینجا ئەو خەڵکەی دێ، یان شار، لە بەرامبەردا زەکات و سەرفیترە و خێر و خێراتیان پێدەداین. بەینی خۆشمان بیت، هەرکاتێک مەلایەک پێی بگووتباین وەرن بڕۆن بۆ فلان دێیە، هەندەک لە فەقێیەکان، یەکسەر بیرمان بۆ گیرفان و پاره دەڕۆیشت و خێرا و بەر لەهەر شتێک دەمان پرسی: چەورە، یان، نا؟ چەند ماڵن؟ خەڵکەکە سەخی و دەستکراوەن، یان قرچۆک و چاوچنۆکن؟
ئەوەش بەینی خۆمان بێت، منیش لە کاتی فەقێیاتیم، بە فەقێیەکی تۆزەک قرچۆک و چاوچنۆک ناسراو بووم. فەقێکان وایان پێ دەگووتم، هەرچەند ئەوەم زۆر پێ ناخۆش بوو کە وایان پێ دەگووتم، چونکوو من هەرگیز خۆم وا نەدەبینی و دانم بەوە دانەدەنا. هاوڕێ فەقێکانم زۆرجار پێیان دەگووتم: تۆ قەناعەتت نییە، قەناعەت!
ئێ کاکە فەقێیەکی برادەرم هەبوو، ساڵەکی لە مەلایەتی ڕەمەزانێ، زیاد لە دەفتەرێک دۆلاری وەرگرت، لەناو شاری هەولێر و بە زمانە عەشایەری و بازاڕیەکەی دەڵێت:ڕێک ڕۆیشت ژنەکی بەو زیاتر لەو دەفتەرە دۆلارە ئازیزە هێنا.
منیش لە دێیەکی لای دەڤەری خۆشناوەتی و شەقڵاوەی، دێیەکی لە خۆم چاوچنۆک و قرچۆک تر، سەت دارت لێ بدابان دینارەکیان لێ بەرنەدەبوویە و مەلاکان لە پانزەی ڕەمەزان و ئەو ناوە باسی سەرفیترە و زەکات و شتیان دەکرد،
کاکە بە خوای من هەر لە یەکەم ڕۆژی ڕەمەزانێوە دەستم پێدەکرد و مێشکی ئەو خەڵکەم کاسدەکرد هێندەی باسی فەزلی دەستکراوەیی و خێرکردن و زەکات دان بکەم. ئینجا نەک هەر ئەو هەموو ئایەت و فەرموودانەی کە لە ئیسلامدا هەن و هانی دەستکراوەیی و خێرکردن و زەکات و شت دەدەن ڕیزم دەکردن، دەهاتم هەرچی ڕیوایەتی زەعیف و هەڵبەستراو درۆش هەبوو دەمهێناوە و لەسەر مینبەر و لە وتاری جومعە و عەسرانی ڕەمەزانێ دەمگووتنەوە و دەمگووت، ئەو خەڵکە بەستەزمان و عەرەبی نەزان و شەرع نەزانە توزانن ڕیوایەت و حەدیسی سەحیح و مەزوع و حەسەن و مەقتوع و مەرفوع و فلان لیغەیریهی و فیسار لیزاتیهی چییە و کامە قەڵە و کامەی لاواز و کامەیشی درۆیە.
جوان جوان هەموویم دەهێنان و هێندەی تر شەکر و ترش و خوێم پێدادەکردن و بۆم دەگووتن و دەمگووت، دەی مادام لۆ کاری خێرێ و هاندان لۆ چاکەکردنێ و فەزائیلی ئەعمالێیە، درووستە و بە دڵی خۆم ملی شەرعم لۆ خۆم خواردەکردەوە.
ئینجا تۆ لەوە بگەڕێ کە کێ توزانێت مەسەلە چییە و وەڵاهی قسەی بە عەرەبی بکە و بڵێ: وە فی ڕیوایەتین فی کیتابوئەلتەرەب وەلئەغانی لی جەمالول دین ئەلکەسنەزانی ئەننە ڕەسوڵە الله(سەلەلاهۆ عەلەیهی وەسەلەم): ڕەئا ڕەجولەن، فەوقەلشەجەرەتی یەئکولوئەلتوفاحەتی، هەمووی وادەیزانی ئایەت و حەدیسه هاهاها.
لەو دێییە تۆ گەر بشتگووتبایه: خوا و پەیامبەر لە خەون نامەکەی ئیبنولسیرین و فلان کیتابەی فرۆیدی وا دەڵێن، کەسیان نەیدەزانی مەسەلە چییە و تەقەی سەریان دەهات ! هەرهێندە بەسە ناوی خوا و پەیامبەرت بۆ زیادکردبا و تەواو، ئیتر هەمووی سەڵاوەت و سوبحانەاللەیان بۆ دەکرد و بێ لام و جیم وەریان دەگرت. ئێ چاوەکەم من ئەو هەمووەم کرد و لەگەڵ ئەوەشدا هەزار دووعا و شەو نوێژ و شتم دەکرد، هەتاکو حەفسەد هەزار دیناری حیزم وەردەگرت.
فەقێی هاوڕێشم دەفتەرێک زیاتر و ئینجا پێشی دەگووتم تۆ قەناعەتت نییە براکەم قەناعەت. ئێ کو قەناعەتم هەبێت و ئیمان لەکەلەم بمێنێت و دەهری نەبم؟ لە کاتێکدا تۆ سەرووی دەفتەرێک وەربگریت و میش کەمتری له ملیۆنێک؟
ئینجا باسەرتان نەیەشێنم و درێژەی پێ نەدەم و بابێینەوە سەر بەسەرهاتێکی تری ژیانی فەقێیاتیم لەو دێیە.
هەڵبەت، بە پێی فیقه و شەرعی ئیسلامی هەر کەسێکی ساخ و سەلامەت بێت، لە هەموو مانگی ڕەمەزانێ هەموو ساڵێک دەبێت پڕە پارەیەک، یان بڕێکی دیاریکراو لە یەکێک لەو جۆرە دانەوێڵانەی کە مەزهەبەکانی ئیسلام و بە تایبەتی شافیعی دیاریکردووە بدات بە هەژارەکان، ئەوەی پێی دەڵێن سەرفیترە. جا ئەو سەرفیترەیە، یان سەر قەبڵاندن و سەرچاکردن، بۆ کەسێک پارەی بدابووایە، لێژنەی فەتوا لە یەکێتی زانایان لەو ساڵەی من تێدا مەلای ڕەمەزانێ بووم لەو دێیەی مەنتیقەی خۆشناوان و نزیک پیرە چیای سەفینێ، بڕەکەی بۆ هەر کەسێک لە تەواوی مانگەکە(3) هەزار دینار بوو. بۆ کەسێکیش کە چووە ناو تەمەنەوە و نەتوانێت بە ڕۆژوو بێت، ئەوا دەبێت بۆ هەر ڕۆژێک (3)هەزار فیدیە بدات و لە مانگێکدا و هەرسی ڕۆژەکەی ڕەمەزان دەکات بە (90)هەزار. جا لە فەقێیاتی لەو دێیەی نزیک شەقڵاوەی، کە مەلای ڕەمەزانێ بووم، هەر ڕۆژەی دەچوومە ماڵەکی لۆ نانخواردنێ.
رۆژەک ڕۆشتمە ماڵەکی، دایە حاجیەک و مامە حاجیەکی زۆر بە تەمەنیان هەبوو، هێندە بە ساڵداچووبوون لە پیریان بە گاگۆلکە دەرۆیشتن، لە دڵی خۆمدا گووتم: لێدە مەلا، وەڵا لۆتی گرت، لۆ وەناکەی، ئۆخەی ئەوجارە بە دڵی خۆت دەبێت، دوو نەفەر دەکاتە(180)هەزار دینار و نەمردم و لە کۆتاییدا فیدیەیەکی چەوری سەت و هەشتا هەزاری ئەو دووەم مسۆگەرکرد. ئینجا لە خۆشیان وەختابوو بفڕم و لەگەڵیان کەوتمە سوالفە و قسەکردنێ و گووتم: با بەبن گوێیانیان دا بچرپێنم، نەوەک لەو مەسەلەی فیدیە و شتە نەزانن. وەکوو ئاماژەم دا خەڵکی دێیەکە هیچ شارەزاییەکیان لە ئایین و شت نەبوو. پیاو دەهاتن و سەبارەت بە خۆشۆردن و غوسڵدەرکردن و جوتبوون و شت لە ڕووی شەرعەوە پرسیاریان لێدەکردم، بۆم دەردەکەوت کە تائێستا هەموویان بە هەڵەکردووە.
من چەندجار بۆ شۆخی بە خەڵکەکەم دەگووت: وەڵاهی ئاینی ئیسلام هێشتا نەگەیشتووەتە ئێره و وابزانم من یەکەم کەسم هاتووم تا ئەو دێیە فەتح کەم هاهاها کە وام دەگووت دەیاندا قاقا.
ئێ سەرتان نەیەشێنم، گووتم: داپیرە گیان، دەزانن ئەو ساڵ دنیا زۆر گەرمە، ڕۆژوو گرتن هەندەک زەحمەت بووە و بە ماندوو بوون و مەشەقەتە، بە تایبەتی بۆ ئەوانەی بە تەمەنن، وەلێ شوکور دینی ئیسلام یەک پارچە ڕەحمەتە و خوا ئاسانکاری بۆ کردوون و ئێوە خۆ ڕۆژووشتان لەسەر نییە، دەتوانن لە جیاتی ئەوە فیدیە بدەن و خودا لە قورئانی پیرۆزدا دەفەروێت(یوریدوالله بیکمولیوسرە، وەلا یوریدو بیکمولعوسرە). کەوام گووت، دایە حاجی چیم پێ بڵێ باشە؟
ئەیەڕۆ کوڕم ئەوە تو چ ئەرێی؟! وەڵاهی ڕۆحیشم دەرچێت ئەو ڕۆژووە جوانانەی خۆم ناشکێنم. مامە حاجیەکەش لێی وەرگرتەوە، مامۆستا ئەوە کو درت دێ وابرێیت، ئەمە هەرگیز، ڕۆژووەکانمان ناشێکین کە گووتیان ڕۆژەکانمان ناشکێنین، لە شوینی خۆم سارد بوومەوە و خەنجەریان لێدابام، خوێن لە لەشم نەدەهات لە داخان.
زۆرم گووت و هەوڵم لەگەڵدان و یەک دنیا ئایەت و حەدیس و قیلە و قالم بۆ هێنانەوە، کە بە ڕۆژوو نەبن و لەسەریان نییە، سوودی نەبوو و دەست بەتاڵ لێی هاتمە دەر و سەت و هەشتا هەزارەکە بوو بە(6)هەزار و ماڵم بە قوڕ گیرا.[1]