عنوان: ایین #زردشت#ی و اثار بە جا ماندەاش در #کوردستان# 9
تهیەکنندە: #سارا سردار#

$اثار باستانی و فرهنگی دین زردشتی$
اثار بە جا ماندە از این دین بە دو دشتە تقسیم میشوند:
یک: بقایای باقیمانده‌ حفاریهای هستند که در کوه‌ها بر روی قطعات سنگی بزرگ توسط متخصصان، هنرمندان و مهندسان ساخته شده‌اند و بە حکاکی و حفاری زیبا مشهورند. این نوع از اثار مخصوص بودند بە دفن پیکر شاه و افراد صاحب منصب این دین. دلیل دفن جسد مردگان در مکانهایی این چنینی ریشە در اصل و قوانین دین زردشتی دارد کە در رسوم این دین مردەها را در خاک دفن نمیکنند و این دلیلی برای حفظ محیط زیست و الودە نکردن زمین کە یکی از اصول مهم دین زردشتی است، این نوع از مکانهای بەجاماندەی تاریخی بە #گور دخمە# مشهور هستند.
گوردخمه نوعی معماری صخره‌ای می‌باشد و فضایی است که در صخره‌ها، کوه‌ها یا تپه‌ها برای خاکسپاری متوفیان ساخته می‌شده‌است. گور دخمه‌ها در اصل آرامگاه‌هایی بودند که در دل کوه و صخره کنده می‌شدند و شکل اتاقی دارند که یک یا چند قبر در داخل آن‌ها تعبیه می‌شد. این فضاهای اتاقی شکل گاه جای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیاء و برگزاری مراسم داشته‌اند. گور دخمه‌های متعددی از دوره‌های مختلف در ایران یافت شده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را به شخص خاصی منسوب نمود. در مورد قدمت آن‌ها نیز اتفاق نظر وجود ندارد و نظرات متعددی در مورد سن آن‌ها ارائه شده‌است.در مورد تاریخ درست کردن گوردخمە چند نظریەی متفاوت وجود دارد، اما در کل و طبق اکتشافات تاریخی و تحقیقات باستانی این گورها بە سە دستا تقسیم میشوند.
1. دوره پیش از #مادها# و خود مادها
2. دورە هخامنشیها
3- دورەی بعد از هخامنشیها
در مورد دوره پیش از مادها می توان به مقبره های دخما که در سکونتگاه های اورارتویی ها در مجاورت دریاچه وان یافت شده اشاره کرد که به همین منظور ساخته و مورد استفاده قرار گرفته اند.
بعد از اورارتوها پیشرفته ترین نوع مقبره در دوره مادها کشف شد که از نظر طراحی و معماری پیشرفت چشمگیری داشته و مشخصاً مخصوص افراد خاصی ساخته شده است.
در زمان هخامنشیان طرح کلی دخمە در ضلع بیرونی بە شکل صلیب ساخته شد که در قسمت بالای این نقش، نقش اهورامزدا و #فروهر# کنده شد و آتشدان حکاکی شدە و بر حسب این نقوش اینگونە نمایان میشود کە این مکان مخصوص برای پادشاه درست شدە است.
در اواخر دورەی هخامنشیها کە همزمان بود بە حملە اسکندر مقدونی بە ایران و بە روی کار امدن هر دو
و هاتنه‌ سه‌ر كارى هه‌ردوو قدرت سلوکی و اشکانیها، دین نقش کمتری در ادارەی حکومت داشت، بە خصوص کە اطلاعات موثقی در مورد دین این دو سلسلە در دست نیست، برای همین درست کردن و کشف گوردخمە مثل دورەهای قبلی نبودە، اما با بە روی اکر امدن ساسانیها و بە رسمی شناختن دین زردشتی. درست کردن گوردخمە پیشرفت زیادی کرد، اما باز هم بە پای زمان هخامنشیها نمیرسید.
از نمونه گورهای دخمه در کوردستان می توان به محوطه باستانی (غار #قزقاپان#) اشاره کرد، این اثر تاریخی در محدوده رودخانه رزان بین #سلیمانیە# و سورداش و در نزدیکی روستای زرزی قرار دارد، این گوردخمە به ارتفاع 10 متر در بلندای دامنەی کوهستان حفاری شدە است.
این غار ورودی کوچکی دارد کە بە اتاقک کوچکی منتهی میشود کە سە قبر بە بلندی یک متر در ان وجود دارد،
ئه‌شكه‌وته‌كه‌ ده‌رگایه‌كى بچووكى هه‌یه‌، كه‌ ده‌چێته‌ ناو ژوورێك كه‌ سێ گۆڕی تێدایه‌ به‌ به‌رزیى یه‌ك مه‌تر، نمای بیرونی غار به شکل خاصی نقاشی شده و نقشه از دو ستون بزرگ تشکیل شده است کە هر دو طرف اتاق را احاطە کردەاند، در میان این دو ستون دو مرد زردشتی ایستادەاند کە کمانهایشان را بە روی زمین گذاشتەاند و دستهایشان را بلند کردە و در مقابلشان اتشدانی قرار دارد، شایان ذکر است در گوشەای در نمای بیرون غار علامت فروهر حکاکی شدە است کە بە گفتەی بخشی از تاریخ نگاران و باستان شناسان، این نقش قدیمیترین نقش حکاکی شدە از فروهر است کە بە روی سنگ حک شدەاست.
بر اساس منابع باستان شناسی ، تاریخ این گوردخمە بە 600-550 قبل از میلاد برمیگردد، یعنی زمان مادها و برخی از مورخان معتقدند جسد #کیخسرو#ی پادشاه مادها در آنجا دفن شده است.
[1]