Netewâ #Kurd# bi sebeba cîrantiyâ ve, her wiha paşvemayînân dîrokî yan kevin nîşan didin , beşdarâ damezirandin, pâgihandin û pâşxistina şaristanîyetâ #Faris#an bûye. Lâ belâ, her çend hinek vâ yeka han qebul nakin jî, em dikarin eva han bi riyek û bi şeweyek din îspat bikin ku Kurdan tesîrek li ser vâ
şaristaniyetâ kirine. Veca em â sera riya diduyan bigrin û hidema hinek li ser bimeşin heta encama ku em dixwazin jâ bigrin. Gelek dîroknivîsân bi nav û deng ve yeka han qebul kirine ku serokanîya netevva Kurd diçe digihîje Medan. Li ser
vâ de jî gelek belgân dîrokî yân wisa hene ku bi tevayî nîşan didin, Medî, bapîrân (kalen) mezin en netevvâ Kurd â îro ne.
Medî jî bi kâmasî sâsed sal berâ Farisan hatine İrana û dewlet û şaristanîyetâ xwe durust kirine û peyvendîya wan bi şaristanîyetâ pâşkevtî ya lraqâ re, bi taybetî bi ya Misrâ re
hebûye û li gel Kildanîyan (Keldanîyan) gelek râk û pâk bûne, heta derecek vvisa, ji bo holâ rakirina İmperatorîya Asurîyan alîkarîya hevûdu kirine.
Bi vî awayî Medîyan gelek feyde ji we şaristanîyetâ kevin wergirtin û qet guman di wâ de nîne her piştâ vve, Farisan ârîş birin ser wan û wan jî her ji bo rizgarbûna bindestîya ji destâ kevnebindestân xwe, xwe dan ber bi çîyayâ Zagrosâ û şaristanîyetâ xwe di vvelatâ xwe ye kevnare de bi cî hiştin. Yanî bâ ku mirov bi ser de zade bike, em dikarin bâjin; kakilâ şaristanîyetâ Farisan ya pâşkevtî ji wâ şaristanîyetâ bapîrân kevin ân Kurdan ku damezirandin û bi cî de hiştin, pâkhatîye.
Ji derveyâ vâ em dikarin bâjin, rol û tesîra Kurdan li ser şaristanîyetâ Farisan di vî radeyî de nesekinî, ji ber ku bâ ravvestandin û serîtevvandin, bi Farisan cîranân xwe re di nav hevvildana guherîn û peşxistina vâ şaristanîyetâ de bûn. Hâvîyek me ya gelek zade ji wâ heye ku lâkolînân di van waran
de yân arkeolojik van xalân han ji bo dîvvarojan ronî bike û navâ wan #zanayân Kurdên# ku xizmeta şaristanîyetâ Farisan kirine ji me re aşkera bike, da ku em wan zanayân Kurd ân Musilman
dinasin û dizanin kî ne, e wan jî binasin. Bi vî awayî derdikeve ku netevvâ Kurd tesîrekâ kirîye li ser şaristanîyetâ Farisan. Lâ ger em van hemûyan jî deynin milek, di milek din de em dikarin tesîr û rola Kurdan a li ser vâ şaristanîyetâ derexin holâ. Zanayân dîroka dibâjin; şaristanîyetâ kevin a lraqe karekî gelek mezin kirîye ser şaristanîyetâ Farisan. Li vir de pirsek girîng tâ pâşîya me; li ku û kîjan riya de şaristanîyetâ lraqâ li ser şaristanîyetâ Farisan tesîr kiriye?.
Tenâ yek bersîv heye ji bo vâ pirsa han, ew jî eva han e ku ev kare han di riya Kurdistane ve gihîştîye vvelatâ Farisan. Ji ber ku dema em li nexşâ(xerîte) binerin, em dibinin; Kurdistan û zincîrân çîyayân vvî ne ku İran û İraqâ ji hev cîhâ dike. Ji derveye vâ qet ne mimkun e Kurdan vvek muhafizen ser sinoren
xwe, xwe ji şaristanîyetâ Farisan parastibe, ji ber ku bi gelemperî viha ye; tiştân nû daye û her vveko je jî vvergirtîye. Ji ber ku karaktera (tebîet,siruşt) şaristanîyetâ, li ser feyde bexşîn
û feyde vvergirtinâ hatîye danîn. Dûr nîne kes hebin vviha bizanin ku gelâ Kurd gelekî paşvemayî bûye, ji ber ve di hela şaristanîyetâ de bâ ku tesir kiribe li ser qet tu şaristanîyetâ, bi her avvayî tesîr li ser hatîye kirin. Lâ belâ ji bo wan em vî bersîvâ didin û dibâjin ku du gelân cîran, herdu jî bi her avvayî tesîrâ li ser yek û du dikin, her çendîn yek ji wan paşvemayî din jî pâşkevtî be.
Baştirîn belge ji bo vâ yekâ İndîanân Sor (Kizilderîlî) ân Amerîkayâ ne ku li gel vvan hemû paşvemayînân xwe jî, mezintirîn tesîrâ kirine ser muzîk û stranân Amerîkayâ. Madem wiha ye, ji me re bi aşkera derdikeve ku netevve Kurd ger çiqas pâşkevtî jî be, her çendîn vviha jî nebûye, ji ber ku damezrânerâ şaristanîyetâ Medîyan evv e, her tesîrâ xwe ser şaristanîyetâ Faris kirîye, ji ber ku, her vvekî me got; şaristanîyetek a tik û tenâ ya netevvek nîne, belko di nav hev de helîna bîr û bavverî û berhemân çend netevvan e.
Ev nivîs ji pirtûka “Dr. K. Mezher Ehmed Çend Rûpel Ji Dîroka Gelê Kurd” hatîye wergirtin[1]