$شکستی نوخبەی سیاسیی نوێ$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#11-05-2019#
مەبەست لە نوخبەی سیاسی ئەو کەمینە سیاسیەیە کە کاریگەریی زۆریان لەسەر پڕۆسەی سیاسی و ئاڕاستەکردنی بڕیاری سیاسی و دابەشکردنی دەسەڵات و سامان لە کۆمەڵگەدا هەیە. ئەوەی من مەبەستمە لەم بابەتەدا تاوتوێی بکەم ئەو قەیرانەیە کە نوخبەی سیاسی نوێ، یاخود نوخبەی سیاسیی دوای ڕاپەڕین بەدەستییەوە دەناڵێنێ.
هەڵبەتە لێرەدا مەبەستم لە نوخبەی سیاسیی نوێ ئەو گرووپە سیاسیەیە کە بەشێک نەبووە لە نوخبەی سیاسی پێش ڕاپەڕین، یان نوخبەی شاخ. یاخود وردتر بڵێین ئەو نوخبە سیاسیەیە کە دوای ڕاپەڕین هاتوونەتە ناو کایەی سیاسی و بەشێک نەبوونە لە نوخبەی سیاسی پێش ڕاپەڕین، واتا دۆخی حوکمڕانیی دوای ڕاپەڕین درووستی کردوون.
هەرچی نوخبەی سیاسی کۆنە، ئەوا ئەو سەرکردە سیاسیانەن کە لە حەفتا و هەشتاکانی سەدەی بیستەمەوە لەناو کایەی سیاسەت و حوکمڕانین و تا ئێستاش سەرکردایەتی پڕۆسەی سیاسی دەکەن لە هەرێمی کوردستاندا. ڕاستە دوای مردنی #مام جەلال# نوخبەی سیاسی لەناو یەکێتیدا گۆڕاوە، بەڵام ئەوەی لە زانستی سیاسیدا پێی دەڵێن جێگۆڕکێی نوخبەی سیاسی، ئەمە ڕووینەداوە. بە واتایەکی تر ئەو نوخبە نوێیەش‌ (کوڕەکانی مام جەلال) هێشتا لەژێر سێبەری سیاسی مام جەلال دەرنەچوون. تا ئێستاش خەباتی شار و مودێلی حوکمڕانی شار نەیتوانیوە نوخبەیەکی سیاسی نوێ بەرهەم بهێنێ کە بتوانێ جێی نوخبەی سیاسی شاخ بگرێتەوە. ئەو دۆخە تا ئێستاش بۆ هەموو پارتە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان درووستە، ئەگەر یەکگرتووی ئیسلامی لێدەرکەین کە حیزبێکی شاریە، کەچی ئەم حزبە شاریەش نەیتوانیوە نوخبەیەکی سیاسی نوێ بخاتەوە کە بشێن سەرکردایەتی پارتەکەیان ڕادەست بکەن.
دەرکەوتنی نەوەی نوێ وەک بزاڤێکی سیاسی لەزۆر ڕووەوە دیاردەیەکی تازە بوو لە کایەی سیاسی و حوکمڕانی هەرێمی کوردستاندا، بە جۆرێک تەواو جیاواز بوو لەو بنەمایانەی کە نوخبەی سیاسی کۆنی لەسەر دامەزرابوو. واتا شاسوار عەبدولواحید نە پێشتر سیاسی بووە، نە لەناو کایەی سیاسیشەوە پێگەیشتووە، نە خاوەن شەرعیەتی شۆڕشگێڕی و پێشمەرگەی شاخیش بووە. هەرچەندە یەکێک لە یاساکانی سەرمایە ئەوەیە کە جۆرێک لە تەحەفوز و ترسنۆکی درووست دەکات، واتا خاوەن سەرمایە گەورەکان هەمیشە خۆیان دوور دەگرن لە سەرئێشە و کێشەی سیاسی، بەڵام سەرۆکی نەوەی نوێ بە پێچەوانەوە وەک سەرمایەدار و گەنجێکی سەرکێش و سیاسییەکی خوێنگەرم هەرچی دێتە بەردەمی نایگێڕێتەوە لە دژایەتیکردنی هەموو ئەو لایەنە سیاسیانەی پێش خۆی لە کایەی سیاسیدا بوونە.
ئەو کاراکتەرە سیاسیە بوارێک بۆ بەرژەوەندی و گفتوگۆش ناهێڵێتەوە و بە تەنیا شەڕی هەمووان دەکات. بەپێچەوانەی نوخبەی سیاسی کۆن کە سیاسەت و دەسەڵات هەمیشە ڕێگایەک بووە‌ بۆ گەیشتن بە سامان و بزنس، لای سەرکردەی جووڵانەوەی نەوەی نوێ ئەم پێوەندیە پێچەوانە دەبێتەوە، واتا سامان و بزنس ڕێگایەک دەبێت بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و بەربەرەکانێی نوخبەی سیاسی کۆن لە فۆرمێکی ئۆپۆزسیۆنیدا. سەرمایە و میدیا و سۆشیال میدیا سێکوچکەی ئیمپراتۆریەتەکەی شاسوار عەبدولواحید بوون. تا ئەو ئاستەی هەندێک کەس پێیانوابوو شاسوار نموونەی ترامپی کوردییە‌ و زۆر نابات پێگەی هەموو پارتە سیاسییەکان لەق دەکات‌ و ئەو مۆدێلەی حوکمڕانی کوردی سەراوژێر دەکات.
ئەو پێشکەوتنە گەورەیەی لە بواری میدیا و سۆشیال میدیا لە جیهاندا ڕوویداوە، وای کردووە خەڵک و نوخبەی سیاسی زۆر بە ئاسانی دەنگیان بگاتە یەکتر. کەناڵێکی ڕاگەیاندن یان چەند پەیجێکی سۆشیال میدیا دەتوانن پەیامەکانت لە چەند دەقەیەکدا بگەیەننە چەندان ملیۆن کەس. ئەو بوارە لەڕاستیدا وای کردووە هەندێک جار نوخبەی سیاسی نوێ تووشی لەخۆباییبوون ببن بە تایبەت لە وڵاتانی ڕۆژهەڵات کە پێوەندیی دەسەڵات و خەڵک و کاراکتەرە سیاسییەکان زۆر لەوە ئاڵۆزترە تەنیا پرسێکی ناوخۆیی بێت، نموونەکانی بەهاری عەرەبی، بە تایبەت میسر و تونس و لیبیا و سووریا و.. تاد، باشترین نموونەن بۆ ئاڵۆزیی پرسە ناوخۆییەکان و پێوەندییان لەگەڵ پرسە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکاندا، ئەمە جگە لە حساباتی تایبەتی سوپەر پاوەرە جیهانییەکان.
پێگەی سیاسی بەڕێز شاسوار عەبدولواحید تا ئاستێکی زۆر بەرهەمی ئەو فەوزا و بێسەروبەری و شکستە سیاسیە بوو کە فۆرمی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان یان ڕوونتر بڵێین فۆرمی ئیدارەدانی ململانێی لایەنە سیاسییەکان بەرهەمی هێناوە. بە تایبەتیش دوای شکستهێنانی #بزووتنەوەی گۆڕان# لە بەدیهێنانی ئەو پەیمان و ئومێدانەی خەڵکی ناڕازی لە یەکێتی و پارتی چاوەڕێیان دەکرد. ‌تا ئێستا چەند هەوڵێکی تریش هەبووە لەسەر ئاستی نوخبەی سیاسی نوێ بۆ بەشداریکردن لە حوکمڕانی و پڕۆسەی سیاسی کە دیارترینیان ئەو جووڵانەوە سیاسییە بوو لەژێر ناوی هاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری لەلایەن دکتۆر #بەرهەم ساڵح# لە 2018 درووستکرا، بەڵام دیسان ئەو جووڵانەوەیەش نەیتوانی درێژە بە خەباتی سیاسی بدات و هەر زوو چووەوە ژێر باڵی یەکێتی.
هەڵبەتە ئەمەش وەک نائومێدبوونێک بوو لەو ئەنجامەی کە ئەو بزووتنەوە تازەیە چاوەڕێی دەکرد. بەڵام تاکە بزووتنەوە کە تا ئێستا لەلایەن نوخبەی نوێ و سەرکردەیەکی نوێی دەرەوەی بازنەی نوخبەی کۆن هاتبێتە پێشەوە بەو قەبارە سیاسیە تەنیا بزاڤی نەوەی نوێیە. ئەم نوخبە سیاسیە ئەگەر بۆ ماوەیەکی کاتییش بێت، بەڵام توانی پێش کۆمەڵێک پارتی زۆر لەخۆی کۆنتر بکەوێتەوە و پلەی چوارەمی هەبێت لە پەڕڵەماندا. شکستی نەوەی نوێ دواجار شکستی نوخبەی سیاسی نوێیە لە پێشکەشکردنی مۆدێلێکی باشتری حوکمڕانی کە ببێتە بەدیلێک بۆ نوخبەی سیاسی کۆن.
لێرەدا جێی خۆیەتی بپرسین بۆچی نوخبەی سیاسی نوێ تا ئێستا بواری دەرکەوتنی لە هەرێمی کوردستاندا نییە. بۆچی نەتوانراوە هەژموونی نەوەی سیاسی کۆن تێپەڕێنرێت؟ نەک هەر ئەوە، بەڵکوو گشت ئەو هەوڵانەی لەلایەن نوخبەی سیاسی نوێشەوە هەبووە تا ئێستا شکستیان هێناوە. بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە پێویستمان بە توێژینەوەی مەیدانی هەیە کە ڕەچاوی ڕەهەندە سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکانی کۆمەڵگەی کوردی بکات.
بەڵام بەشێوەیەکی سەرپێیی دەتوانین بڵێین ئەوەی لە نوخبەی سیاسی نوێ تێبینی دەکرێت، ئەوەیە کە زیاتر بەرهەمی سۆشیال میدیا و جۆرێک لە سیاساتی پۆپولیستین کە ئیدارەدانی بۆ ماوەیەکی درێژ زۆر ئەستەمە. خاڵی دووەم بەڕای من پەیوەستە بە کامڵنەبوونی نوخبەی نوێ کە ئەمەش بەشێکی زۆری پەیوەستە بەبەهێزیی نوخبەی کۆن‌ و هەژموونی سیاسی و ئابووریی نوخبە کۆنەکە و هەروەها توانای خۆنوێکردنەوەی بە ڕێگای جیاواز، بۆ نموونە یەکێتی نیشتمانی بە مردنی مام جەلالیش توانی لە نوخبەیەکی نوێی قاڵب کۆندا خۆی بنیات بنێتەوە.
هۆکارێکی تری شکستی نوخبەی سیاسی نوێ ئەوەیە کە هێشتا لە زهنییەتی تاکی کورددا متمانەی سیاسی بەو نوخبە نوێیەی لە کتوپڕدا دەردەکەوێت درووست نەبووە‌، تاکی کورد تا ئێستاش کاراکتەرەکانی ناو دونیای ئابووری و میدیایی و هونەری قبووڵ نییە وەک سەرکردەی سیاسی. ڕاستە لەو چەند ساڵەدا چەند کاراکتەرێکی میدیایی و ئایینی و پۆپولیستی توانییان خۆیان بگەیەننە ناو بازنەی حوکمڕانی، بەڵام ئەم کاراکتەرانە هیچیان نەبوونەتە سەرکردە و ئاڕاستەکەری پڕۆسەی سیاسی لە هەرێمی کوردستاندا، بەڵکوو لەژێر سێبەری پارت و سەرکردایەتی نوخبەی کۆنەوە هاتوونەتە ناو دونیای سیاسەت. وەک گوتم ئەو پرسە پێویستی بە لێکدانەوە و بەدواداچوونی زیاتر هەیە بۆ ئەوەی چوارچێوەیەکی زانستی و ئەکادیمی وەربگرێت. [1]