ئاتەرەوان یانی چېش و بە کۍ وچیان؟
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
قسێوە سەرپاییە هەنە باسو ئانەیە کەروٙ گوایا کورد وەڵیٛ ئیسلامینە ئایېرپەرس بېیەن.
ئی توٙمەتە فرەتەر پەی ناکوٙکی میانو عەرەبەکا و فارسەکا گیٛڵوٙوە و پیٛسەو هەمیشەی ئیٛمە و وېیەردە و فەرهەنگ و زوانما بییٛنمیٛ قوربانی، دلیٛ کتیٛبە تارېخویەکانە و فەرنگە زوانەوانیەکایچەنە باسەکە ئیٛنڎە بیٛمەک و قیزەون باس کریان، ئەر بنیاڎم هوٙشش ویٛشۆ نەبوٙ گیٛرە بەعەیبەش بزاوٙ ویٛش کەروٙ ساحیبش.
پەرسەی گرنگە ئانیٛنە ئایا ئا تەشەر و توٙمەتە و هامتەشکەکیٛش چڼشا ڕاسیٛنیٛ و چڼشا بوختانینیٛ؟!
چی کوڵەباسەنە تەنیا فریاو وستەی ساراو یەک نمونەی گنمیٛ هەتا ڕوٙشناییش وزمیٛ سەر و ڕاسیەکەیش وزمیٛ ڕوە، ئاڎیچ واتیٛ: ئاتەرەوان (ئایېرەوان) ینە.
وېیەردەی دوورەنە و وەڵیٛ ئانەینە مرڤایەتی فیٛرو ئایېرکەردەیۆ بوٙ، ژیوایش فرە سەخت گوزەریان، دماتەر هەکە فیٛرو ئایېرکەردەیۆ بېیەن، ژیوایش فاڕیان و فیٛرو ڕاو و شکاری و گوٙشت بریٛژنای بېیەن، چاوەختە بەدما ئیٛتر ئایېر لاو مروٙڤەکاوە پیروٙز کریان و ۋەرو ئانەیەە هەکە ئایېرەکەشا بەدەسکۆتێوە زل زانان ناستەنشا هیچوەختێوەنە کوشیوٙوە، هۆرامانیچەنە پەی ئا مەبەستیە گرد دەگا و ئاوەڎانیېوەنە یاگێوەشا تەیکەنە کەردیٛنە پەی ئایېرەکەی و پایاگیٛشا واتەن: ئایېرگا و کەردەنشا واجب سەرو شانەو ویٛشاوە هەکە هەریانېوە بڕێ هیٛزمیٛشا دابینیٛ کەردیٛنیٛ و بەگردیچشاوە کەسېوەشا تەیکەن کەردەن هەتا بوٙ بە دەرعەوڎەو ئایېرەکەی و نازوٙ کوشیوٙوە و سەرەمڕە هیٛزمیٛ بڎوٙ دەمشۊ، گردو دەگێ و ئاوەڎانیەکەیچ ڕوانە لوێنیٛ سەرەچڵوٙسکێوەشا بەردیٛنە و هەرمانەو ویٛشا پەنەش پوٙڕنێنە.
ۋەرو ئانەیە ڕوٙبەڕوٙ زیاتەر بایەخو ئایېری بەرگنیٛ، لاو ئانزانەکاوە بەچەمو قەڎریۆ تەماشەو هەم ئایېرەکەیچ و هەم یاگیٛ پاریٛزناکەیچش و هەم ئاکەسیچە کەریٛنیٛ هەکە بایسو مەنەیۊ ئایېرەکەی بیٛ.
ئاکەسیچە هەکە تەیکەن کریابیٛ پەی ئاستەیۆ ئایېرەکەی ئانە بیبە کسمش و نامیٛشا نیا: ئاتەرەوان = ئایېرەوان.
چوونکە زوانی هۆرامی کوٙنەنە بەئایېریشا واتەن: ئاتەر، پاڎیچشا واتەن: ئاتەرەوان، پیٛسەو کەشوان، گاوان، باخەوان... هەنیچتەر.
دماتەر هەکە زەردەشت چی ناوچەنە سەرش هوردا و دینەکەش وەڵاو بیۆ، بەحوکمو ئانەیە ئایېر لاو خەڵکەکەیۆ بە ئامرازێوە پیروٙز ئەژناسیابیٛ، دینو زەردەشتیچ هەم دڎانش نېیا پیروٙزیی ئایېرەکەیرە و هەم پیٛگێوە زیاڎەیچش دا پا کەسا هەکە بایسیٛ مەنەیۊ ئایېرەکەی بیٛنیٛ و هەم یاگیٛ ئایېرەکەیچش کەردە بە پەرسگاو پەیڕەوەکاش و ئیٛتر وردە وردە ئارگا - ئاتەشگا - ئاتەشکەدە، بیبە شوٙنەماو ئاینو زەردەشتی.
بەڵگەیچ پەی ئانەی هەکە ئاتەر هۆرامی کوٙنەنە یانێ ئایېر و ئیسەی، هونیا بەنامبانگەکیٛنە هەکە باس جە ئامای سوپاو عەرەبی و وڕای پەرسگایەکا و کوشېیایۆ ئایېرەکا و بەدیل گیٛرتەی ژەن و کناچا کەروٙ، هەکە ئینە دەقەکەشا:
هورمزگان ڕمان ئاتران کوژان
ویٛشان شاردەوە گوٙرە گوٙرەکان
زوٙرکاری ئارب کردنە خاپور
گنای پاڵە هەتا شارە زور
شنو کنیکان ودیل بشینا
میرد ئازا تلی وەڕوی هوینا
واچیٛ (ئاتران) ی وینمیٛ دلیٛ هونیاکیٛنە، هەکە بە مانا و ئایېری مێ و شوٙنیشەرە باسو کوشېیایشۆ کەروٙ (کوژان) .
ۋەرو ئانەیەە باسەکە دریٛژە نەکیٛشوٙ چینەی فرەتەر سەرش مەلمیٛ و ڕاسەش و پاکەش ئانیٛنە هەکە ئاتەرەوان = ئایېرەوان، پا کەسیە وچیان هەکە سەروکاریی ئایېرەکەیش کەردەن و وەرو پیروٙزیی ئایېرەکەی ناستەنش کوشیوٙوە.[1]