چن پەرس و جوابێ دەربارەو فرەزوانی
بەشۍ: یەکەمە

پەرسوو جواو ڕۊزنامەو (شرق)ی چەنی خاتوو پرۆفسۆر کاتلین هۆگی، مامۊسای زوانشناسی زانکۆ باشووروو ئۆستەرالیای
پەیجۊریێ زانایانێ چی بارەوه سەلەمنانشا که فرەزوانی جیاکەرەوەو هەم وەڵاتیا جه یۆترینی نېیەن، بەڵکو پەشتیوانەن پەی یۆگېرتەی نەتەوەیی و وەڵاتی هەم بەشی، یان به واتێوەتەر: ئینە یۆگېرتەین جه جیاوازینه.
فرەزوانی جه گرد وەڵاتێوەنه، نە تەرسەنە و نه کېشه، به ڵکوو ئەرمانەروو سەروەت و سامانی فەرهەنگی دەوڵەمەندو ئا وەڵاتانه.
جا مادام کېشەو فره زوانی جه وڵاتېوە فرە کەمدەسەنه پېسەو ئەتیۆپی، پا ئاسانییه چارەسەر کریان، چی مشۊ جه وەڵاتەکاتەریەنه ئی هەرمانێ نەکریۆو ئی گرفتە دەسکەرده چارەسەر نەکریۆ؟
پەرسه: فەلسەفەو چن زوانی چېشەن و چی ئاڼه سەرو زوانی ئەڎایی پاگیریۆره؟
جواو: ئەشناسای و پەیجۊری کەردەی سەرو گرڎوو ئا زوانا که مرۊڤەکا قسێشا پەنه کەران، ئێژایو فرە بەرزشا هەن، پا مانایە که هەر زوانێو تایبەتمەنەندیه وېش هەنێ که تارېخو و داب و نەرێت و ئاستوو زانایی کۊمەڵگاو ئا مرۊڤا گېرۆ وێ. وەختێو که زوانێو به هەر هۆهۊکارێو فۆتیۆ یا ویەروو هەرمان پەنەکەردەێش کەمبۊوه، تارېخو داب و نەرێت و خەزانه و زانایی قسەپەنەکەراو ئا کۊمەڵگایچه فۆتیۆ یا وەرتەسک بۊوه. پەیجۊری پسپۆڕاو ئی ویەریه سەلەمنانشا که مرۊڤ تەنیا جه ڕاو زوانەکەیشەو تاوۆ خەزانەو زاناییش جه نەویەوه پەی نەویەتەری فاڕۆوه، بەڵام ئەر عانێو ئانزان به ناچار زوانێو دەسەڵاتدارتەر جه زوانەکەو وېش بەکار بارۆ، ئیتر تواناو فاڕایەو میراتوو زاناییه دەوڵەمەندەکەو وېش پەی نەوەکاتەریش نمەمەنۆ. پەی نموونەی مزانمۍ که جه وەڵاته ئەفریقاییەکانه زانایی جه بارەو ئا گیواواوه که بایەخوو دەوا و دەرمانیشا هەن، بەشێوەن جه زانایی پەڕبایەخی پزشکی ئا وەڵاتاو خەڵکەکەیچشا نامۍ و شێوازوو بەکار ئاردەی ئا گیواوا تەنیا به زوانو وېشا و به واتیلێ (واژێ) تایبەتوو وېشا تاوا بەرۋزا و به درێژایی تارېخوی هەر پا زوانا فێرێ بېیەنێ. فرەو وەختا هۆرەوگېڵنای نامۍ ئاجۊره گیواوا و ئا دەواو دەرمانا پەی سەرو زوانەکا تەری پا ئاسانیه نمەکریۆ.
موختار کەریمی.[1]