ژیونایۆ شېعرەی هۆرامیۍ
بەشۍ: دوەمە
نویستەی: #ڕەئوف مەحموودپوور#
ئەر سەرنجەو دەقە وەرینەکاما دەیمێ، وینمێ کە جە چن گۊشە سەرنجێوە کریۆ بابەتی زوانی لەیەک دریۆوە. پەی نموونەی، نەقشوو کەلیمێ جە شێعرەنە گەمە زوانیە خېیاڵیەکا پېسەو: مەجازی، ئێستعارەی، عاتفەی، تەلمێح، تەشبیە و... چەنی گونجنای کەلیمێ جە ڕازوانەنە.
یەکەم: کەلیمێ ؛ هەرچن شوناسوو کەلیمێ هۆرامیێ زیاتەر پەی تایبەتمەندی لووسکەڵەییش گېڵۆوە کە ئی لووسکەڵەیی بېیەیە جە بنجەنە کەلیمەکا شێعرین و وەش دەسێ و وەشدەمێ کەرۊ و ئانەیچە بېیەن سەبەب تاکو کەلیمێ جە فرێوە جە دەقه شێعریەکانە وەش پنەکەوتێبۊ و پێسەو سەماکەرێوە برمانیۆ، بەڵام چەنی ئانەیچە جە دەقە وېیەردەکامانە دەرەتانوو کەلیما فرە وەرتەسکاو بڕێ کەلیمێ بە شاعێرانە کریێنێ و پېسە واچی گوزەر کەردەی جە قەداغەو ئا کەلیما بە کردەوە نەکریان. ئانەن کە بەشێوە فرە جە کەلیمەکاو دلێ زوانی ڕوانەو ئاپۆرەو جەماوەری فەرامۆش کریێنێ و بەشی هەرە فرەو وەردەنگەکاو شێعرەی هۆرامیێچ ئا کەلیما بە ناشاعێرانە زاناو بەکاربەردەیشا پێسەو عەیبێوە شێعریی لەیەک مڎاوه، وەروو لۆمەیشا وزا.
خاڵێوەتەرە کە کریۆ چی بارەوە درکیۆ ئانەن کە دەرەتان پەی جمەو کەلیمێ فرە وەرتەسکاو ئاڼە پاوەن کریێنە کە جە ڕەهەندی دال مەدلوولی (دەنگاژ دەنگاژۆ) ییەوە مەکریۆ فرە ڕەتیۆو دەرەتانوو وێبرمانایش وەنە وەرتەسک کریان. هەرچن مەتاومۍ واچمێ کە ئی پەیلوایە موتڵەقا، بەڵام نموونەکێچ ئاڼە بەلێشاوێ نېیەنێ کە کریۆ پێسەو شێوازێوە بە سەرتەڵێ کریا و سەرو ڕۆتەکەیۆ کاریێ با.
دوەم: گەمە خېیاڵیەکێ: هەرچن شێعرەی ئۊسایینەو ئېمە چی ڕەهەندەوەو بەپاو زەمانوو وېش تۆشە هاڵیە نېیەنە، بەڵام بە هورسەنگنایش چنی هامتا هامسایەکاش، پەی نموونەی شێعرەی ئۊسایینەو فارسی یان کوردی سۆرانی، دەرەتانوو گەمەکەیش ئاڼە وەروەڵا نیا. هەرچن یاگێ شانازین. بەڵام ئەر پێسەو ڕۆتێوە بەردەوامی سەرنجەش بدەیمێ، وینمێ کە بەپاو سەردەمی بەڕۆ نېیەنە. پەی نموونەی پێسەو ڕۆتوو شێعرەی سۆرانی دماو مامۊسا نالی یان ڕۆتوو شێعرەی فارسی دماو مەشرووتەی ئی گەمە زوانیە خېیاڵاویێ بە ڕۊ نەکریێنێوەو نەبېیېنۍ ساحېبوو جیاوازی وەرچەمی. بەجۊرێ کە سەرنجبەرێ باو جیاوازیەکەشا باس مەرزنۆرە.
هەرپاسە چەنی سەرنجدای بە وێنا خېیاڵیەکا یان تەسویرە شێعریەکا بابەتێوەتەرا کە جە گەمەی زوانېیەنە یاگێش بۊوەو خاستەرا وەرچەم و یاگێو سەرنجی بۊ.
یەرەم: گونجنای کەلیما جە ڕازوانەنە. ئەر چی بارەیچۆ سەرنجە بدەیمێ پەیمان هەن واچمێ کە شێعرەو ئېمە فرەتەر سەرنجەش لاو ڕازوانی سۆرانیەرە خشېیان و فرەو یاگانە جە شێوە هۆرامیەکەی لاش دان. فرەو یاگانە قەواعێدی زوانیی جۊروو سۆرانی پەی مەرزیایرە سفەت مەوسووفی، یان مزاف مزاف ئێلەی و ... ترنجیێنێ دلێش. ئینەیچ تایبەتیېوەن کە زوان جە شێعرەی ئۊسایینه و ئېمەنە گرتەنش وێ.[1]