ژیونایۆ شېعرەی هۆرامیۍ
بەشۍ: هەشتەمە
نویستەی: #ڕەئوف مەحموودپوور#
یەکەمین بەیاننامه و ژیونایۆ شێعرێ هۆرامیێ
هۆڵدای و پەشتبەستەی بە ئیرادەی هووشېیارانەی و زەکای گەشېیایۆ تاوا ئېمە جە دەقێوی سڕ و زوانێوی سی واڵ و قسرۆ پەی دەقێوی ساحیب جمەی و هەراش و ئەکتیڤی و زوانێوی شاعێرانەی پەڕهاز و ساحیب پتانسیەل و بەتەکانی فاڕاوە.
ئەر ئېمە بە شۆنهۆرگېرتەی شێعرێ تاکو لاو فەلسه و هونەری نزیکێ گنمێوە، ڕەنگە پاما ئه و داڵغە دەروونیەکاو بەشەری هورگنۆ کە سەرچەمېوە جۆشانوو شێعرێنێ. جا بەپاو لەیەکدایۆ ئارۊیانەی باوڕ نمەکەروو داڵغێ بەشەریانێ چانەی قووڵتەرێ با بلاوە سەرو هورزونیشتوو بەشەرەکا و حەز و ئێش و ئازارەکاشا. کەچی شێعرەی ئۊسایینه و ئېمە تاکو ئاستێوە فره چی داڵغا دوورەپەرېزەنە و فرەتەر جیای دەسبەردەی پەی پېوەڼی بەشەر‌بەشەری، ئاڎییچ بە شێوەی هووشېیارانە و بەتەرخەمانە و بەئەنقەست، هورزونیشتش چنی تەبێعەتی و حەزە غەریزیە سەرەتاییەکا بېیەن.
چېروو ئی لەیەکدایۆنە بېیەن کە هزروو فاڕای بنەڕەتیانه و شێعرێ چەکەرەش کەردەن و ئەزموونەکێ بەکردەوێ بېیېنۍ و یاوێنێ ئارۊ. ئاواتوو بەردەوامیچشا خولیېوەن نەبڕیاوە و ئاوقه و نەوەکا کریۊوە.
دووهەم: جۊروو دیای و لەیەکدایۆ پەی لەزەتیی شێعریی
ئاسایین ئەر بەپاو سەردەمی و قۆناغەکا، لەزەتی ئەدەبیی ڕېژەییبۊ و فاڕیۆ. لازما بە لەیەکدایۆ سەردەمیانەی، سەرنجه و ئېمە پەی لەزەتی ئەدەبیی جە ئاستوو حەز و وەش چنەئامای کەسیەوه پەی لەزەتێوی فاکتمەندی و سەلەمنی و مەزەڼەوازی فاڕیۆ. بەجۊرێو کە فاکت و سەنگەکاو کېشانەیش باسبەرێ و مەزەڼەوازێ و شېیاوێ پۊرەلوایۆ و دەمدووی با. تاکو ئاستێوە کە چەمەڕایی ئېمە جە لەزەتی شێعریی، جە دۊخێوە لاونەر و گۊشنەواز و هەستاویۆ پەی لەزەتێوی جمنەر و هۊشوازی یاگەفاڕکێ کەرۊ. لەزەتێوە کە ئەنەیاوایی، هووشېیاریی و وریایی دەقی و وەردەنگی کامڵش کەرا و جە پانتایی سرۆشتی و تەبێعەتیۆ پەی پانتایی کۊمەڵگێوە گەشېیایۆ و تاکێوە ئەنەیاوای و هووشېیاریی ئەدەبیی پڕۆوە.
بە کورتی لازما شێعره و ئېمەیچ بۊ بە ساحېبوو ئەچامنە پوتانسیەلێ کە لەزەتش سەردەمیانە و پرۆڤەکریابۊ. لەزەتیی تیۆریزەبیەو به ئێستاتیکا کریا یاگێ حەزی تاکەکەسی و وەشم ئامای هەستاویی گېرۆوە. جا ئاسایین ئەر تەنانەت پێوەرەکاو ئی لەزەتیە جە کەسېوە پەی کەسېوەتەری و جە نەوێوە پەی نەوێوەتەری فەرقشابۊ. هەرپاجۊرە کە جە وەڵاتاتەریەنە شێوازەکېش چنە گناوە.
یەرەم: وەردەنگی شێعریی
وەردەنگی ئۊسایینوو ئېمە، وەردەنگێ تەمەڵ، سڕوسی واڵ و حازروەر بېیەن. ڕەنگە بار و دۊخە کۊمەڵایەتیەکە یان جۊروو دەقە شێعرییەکا بەجۊریێ عادەت پنە دابۆ وېش جە هەرجۊرە تەکان و هەوڵێوە بێنیاز زانۆ و سەرو بەرەکەتوو دەقەکاوە کە پێسه و تیکەی حازری بېیېنۍ، بەحازروەری ساکیۆرە.
وەردەنگی ئۊسایین یەکسان و گردینگیر بېیەن. بەجۊرێو هەوڵێش دێنێ مانای سەڵتە پەی دەقەکا وێزۆوە و ئیتر هەرمانەکۍ بڕۊوە و تەمامنۊش. یان بە واتێوەتەر گردکەس یەک ماناییش جە دەقی واستەن و ئاخرەکەیچش هەرئانە بېیەن. ژەنېوە جە هانەنە، لۆکەنێوە جە کویسانۆ، مەڵایێ جە دەگانە و میرزایێو جە یانەنە جە ماناکەردەیۆ شێعرەکانە یەکسەرنجێ بېیېنۍ. ڕەنگە ئانە ملهۆڕی و دەسەڵاتی وێ سەپێنوو دەقەکا بیەبۆ کە ئەچامنە حاڵەتێوەش وەش کەردەبۆ. بەڵام مەشیۆ ئی مەعادڵە واڕیۆ و بەپاو دەقی لازما وەردەنگیچ وریا و ئامادە و ئەنەیاوابۊ تاکو خولانێ دەق وەردەنگیی کامڵەبۊ. بەجۊریێ هەکە وەردەنگ بەشێوە فرە جە واچەکاو دەقی دلێو زەینه و وېشەنە چینە کەرۊ و هورش چنۆ. ئیتر چەمەڕایی گردچیوی جە دەقی باوش نەمەنەن و حازروەری پەی وەردەنگی تەنیا ئەنەنەیاواییش چنە گنۆوە.[1]