ئایا چېوێوە هەن بەنامې فەلسەفەی ئیسلامیۆ؟!
بەشۍ یەرەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
چېگەنە چڼ نمونێوە مارمېوە: ڕۊشنگەرې ئایینیې ویارو (فەلسەفەی ئیسلامینە) فرە وەششا مێ جە ئەرەستۆی و حەز مکەرا گېڵاوە پەی لایش و پەنەش مواچان: مامۊسای یۊوەم.
ئەرەستۆ ماچۊ: بنیاڎم گېیانەوەرێوە کۊمەڵایەتین.
بەیدې با بې قەمچ و پېچ پەرسمې: بە چ جۊرێ ئی قسې ئەرستۊیە سازنمې چەنیو ئایەتەکاو قورئانی، هەکە بنیاڎمی بە چېوێوە تەمام جیاواز جە ئاژەڵەکا و بەڕېزتەرین دروسکریا و یاگەدارو خوڎای سەرو زەمینیۆ منیارە؟
یام ئەرەستۊ ماچۊ: وەشبەختی ئینا یەرې چېوېنە (زەریفیی، وەشەسیایی، سەروەت و سامان).
ئی ئەنەیاوای و وینگە پەی وەشبەختی، چ پەیوەسیېوەش هەن وەشبەختی ئیسلامییۆ؟
دنیاوینی و وینگەو ئەرەستۆینە خوڎا (واجب الوجود) ێوە ئەرەمەرزیان هەکە مەشۊ هوربێ و تووڕە بۊ، هەرگیز سوکایەتیچ مەکەرۊ.
پەی نمونەی ئی ئەنەیاوای ئەرەستۊیە بارەو خوڎایۆ چەنی بسازنمې چەنیو ئایەتێوە قورئانی هەکە ماچۊ: وەختێ توڕېشا کەردیمې حەقەما چەنە سانێ و گردما نغروې کەردې (فَلَمَّاۤ ءَاسَفُونَا ٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ فَأَغۡرَقۡنَٰهُمۡ أَجۡمَعِینَ) الزخرف/55.
یانی خوڎاکەو ئەرەستۊی یام ئا خوڎا هەکە ئەرەستۊ وېناش مکەرۊ چەنی بسازنمېش و بەراوردش بکەرمې چەنیو ئا خوڎایە هەکە قورئان وېناش مکەرۊ و تووڕە مبۊ و حەقە مسانۊ جە خەڵکی؟!
میانو ڕەوشی عادەتیی ئیسلامیی و ڕەوشی فەلسەفیی یۊنانی و ڕۊمای کۊنینە چڼ ویارې جوراوجورېنە پېسەو گەردوون ئەژناسی و خوڎا ئەژناسیی و بنیاڎم ئەژناسی و ... تاد. ناسازگاریی و جیاوازیېوە سیستماتیکی هەن.
چی ڕوېوە نمەبۊ فەلسەفەی و ئیسلامی پېوە تېکەڵې بکەرمې و تەرکیب و ئامېتێوە تازەش بەنامې (فەلسەفەی ئیسلامی)ۆ چەنە بەرهەم ببارمې و توشې سەرگەردانیی و سەروەنەشېویایچ نەبیمې.
ئیسەتې ڕۊشنگەرې ئیسلامیې ئانېشا هەکە ویارو (فەلسەفەی ئیسلامی)نە هەرمانە مکەرا، یام ئەشۊم ئی دژبەیۊبیەیا وزا پەشتەو گۊشا، یام بەیا وەرۆ و حەل و فەسڵشان بکەران.
گرفتەکە ئینا چاگەنە هەکە پەی حەل و فەسڵو ئی دژبەیۊبیەیا، ناچارېنې بنەڕەتې تەفسیر و دەقەکا و پیمانەکا هېرمۊنۊتیکی بوزا چېرو پەیاشا و بە زۊر قورئانی چەنیو فەلسەفەی بسازنا، قورئان مەتن و دەقێوە تارېخیین و گەرەکمابۊ و گەرەکما نەبۊ ئەشۊم بەپاو کېشانە و پیمانە و ڕاکارەکا هېرمۊنۊتیکی لەیەک بدریۊوە، خۊ مەشیۊ هەرکەس چەنیش گەرەکبۊ و چەنیش پەنە وەش بۊ لەیەکش بڎۊوە و ماناش بکەرۊ، ئەر پاسەبۊ بېسەرە و بەرەیېوە قۊمیۊ هەکە وەزعەکې تەوەنێوەش سەرو تەوەنێوە مەمەنۊوە.
ئەر ناچارېچ بیمې پەی خونچنای ئایینی چەنیو میراتی فەلسەفی یۊنای دېرینی، کېشانە و پیمانە و بنەڕەتەکا هېرمۊنۊتیکی بوزمې چېرو پەیا و مەتن و دەقە ئاینییەکا قەرەتې بکەرمې و مانایەکاشا فاڕ و جم پەنە بکەرمې هەتا چەنی ئا چېویە هەکە گەرەکمانە خونچنمېشا... ئینە چ هەرمانێوەنە؟!
ئەر نویسیایەکا تەباتەبایی بوانېمېوە میاومېنە پەی سازنای و خونچنای میراتی فەلسەفی یۊنانی چەنیو قورئانی چ زۊرێوەش کەردەن ئەو وېش و چ زوڵمێوەیچش کەردەن ئەو دەقەکا و چڼ دەسەواچېش گۊشې بڕیېنې هەتا بتاوۊ بواچۊ: ئا نەفسە هەکە قورئان باسش مکەرۊ حەر ئا نەفسەنە هەکە فەیلەسوفەکا باس کەردەن.
شایستەو باسین قورئان مواچۊ: بنیاڎم دوې حاڵەتېنە داراو نەفسی نیا، یانی چا دوە حاڵەتانە نەفس جە بەڎەنیش جیا مبۊوە:
یۊ: وەختێ هەکە موسۊ.
دوې: وەختێوە هەکە مرۊ.
دەی ئا نەفسە هەکە ئەرەستۊ باسش مکەرۊ ئینە نیا.[1]