کۆبەندیێوە نرخ شناسانە و
چڼ خاڵێوە بەراوردیی سەرو شێعره و ئارۊو هورامی
دوەمین بەشە
نویستەی: #عادل محەمەدپوور#
5) شێعرەی وەڵکەوتێ و ئارۊیانێ، بە بۊنه و مودێڕن بېیەیش و بنەمای فەلسەفی و هەستی شناسانەیش، پایگایێوی فەرهەنگی و وەردەنگانێوەی تایبەتی وېش هەنێ، نمەتاۋۊ پێسه و شێعرێتەرێ چەمەڕا بیمێ کە خەڵکی ئاسایی و تەنانەت وەردەنگی ئاسایی کېشۆ شۊنی وېشەرە، پی بۊنەوە شێعرەو ئارۊی فرەتەر تاقمە پەسەندەنە تا جەماوەرپەسەند. سەرەڕاو ئینەیه (نەفسوو ئازاڎو شێعرێ چەنی زاتوو ئینسانی ئازاڎی جیا نېیا جە هەرکامیوە دەس پەنەکەری یاوی پەویشا و کەسانېوە نمەتاوا ئی پێوەندیە فام کەرا، ئەشۆ جە شێعرەکېشا شکە کەرمې). پەی دەسەبەرکەرڎەی ئی ئازاڎیە دوەلانەیە، نیازما بە فەزایێوی وەروەڵاتەری هەن پەی پەوروەردە و ڕائاردەی و ڕۆتنای ئی ئاسکە سرگ و سڵۆکێ. بە تایبە ئی ئاسکه و ئېمە کە تازە جە ئەڎای بېیێنە ئاڎیچ چیجۆغرافیا سنووردارەنە کە تا ڕادېوە وېما وەش کەرڎەن و لکێ فرێش وستێنێ سەرەڕاو درێژه و هەرمانەکێما کە هەست پەنەکەرڎەیشا و هەوڵ پەی پەڕکەرڎەیشاوە، دیاردېوە ئەوەژیوایین و چنی نەوسنی و چەم چنۆکی شێعره و ئارۊی فرەتەر کۆکا.
6) شاعێر، نویسەر و ڕۊشنویر وەڵێ گرڎ چېویەنە ئینسانێنێ و هەڵێچ ملانە دلې واتەزاو هەرمانەکا ئینسانی کە بېیەیشا حاشا هۆرنەگېرا. مەبەستم هەڵەی، هەڵێ تایپیێ و نویساریێ دلې دەقەکا نېیەنێ، ئەرچی ئینێچ ئێژای ئەدەبی وېشا هەن و کریۆ هەر نویستێوە پەی پۆختە بېیەیش هەوڵێ جێددیێش پەی دریا، چوون بەشێوەن جە کەسایەتی نویستەکەی. چېگەنە بنچینەییتەر دیانا پەی ئی باسیە کە ئێژای تایبه و وېش هەنش و جیاوازا چنی ئا هەڵێ کە وێناشا ئەشۆ ئاسایی بۊ. مەبەستم ئا هەڵە هونەریېنۍ کە بنجەش ئینا دلې نەبېیەی دەرک بە وەرپەرسیاری نویستەی و هەژاری سەواڎی پیشەیینە کە کېشێوی وەرەچەمو پڕۆسه و نویسته و ئارۊو ئېمەنێ. ئینەیچ خۊ گرڎ نویسەرې و شاعێرێ هۆرامانی مەگېرۆوە. باسم سەرو پرۆسێوەن کە وەرەچەم نەگېرتەیش گرڎو ڕوخسارەکا ساباته و هونەر و ئەدەبېیاتی گېرۆوە و نرخ شناسیش و خاوکەرڎەیشەو، تاوۆ قازانج یاونۆ بە گرڎ دەقێوە و گرڎ بنیەرێوە و خزمەتېوە بنچینەیی و دماڕۆیانە کەرۊ بە باروو ڕۊشنویری و ئەدەبېیاتی.
فرەتەر شیش کەرووە، نەکا واتەکەم دژە فامی وەش کەرۊ. چی کتېبەنە ئېمە سەرو جەوهەروو شێعرێ دواینمێ و کەسېوەیچ کە دەقی جەوهەری مخېزنۆ واتەنما پەنە شاعێر. ئیسە ئی شاعێرە نەتاوۆ ئی پڕۆسەیە وەزنۆرە دلې دەقی، ئیتر مەواچمێش پەنە شاعێر، هەڵەکێچش نمەلانە دلې واتەزای هەڵەی ئاسایی. ئینە گەوجنای شێعرێ و نماناو ناشێعرێ و چەمبەس کەرڎەی وەردەنگین. یاگێوەنە کە نویسەر یام شاعێر (بنیەر) شارەزاییش نېیا ملو نویستەی و ئەرەنیای نیشانەکاش و بینایوه و بەشە پێوەندیدارەکاش، دیارا کە هەم دەق و هەمتەر وەردەنگ تووشوو (ئاڵامەتەو قەیرانێ) با و فەزاو گلێرگا و زوان، ئەدەب و ڕۊشنویریما تەنۆوە. چېگەنە شاعێر و نویسەر و پەیجۊرکار و... کە نەخششا وێ ماڼای و پارێزنای ئەمانەتداری سەرچەمەکان و دەسپاکی و ئاردەینێوە بېخەوشین، با هېماو گەڼەڵی نویستەی و پێسه و مۆریانێ، نیشانە گېیانوو گلێرگاو وېشا. چوون ئا هەڵێ لاو کەسانېوە کریان کە بە شاعێر نامېشا بەرکەرڎېنە، هەرمانەکېشا دماتەر بۊ بە سەرچەمه و شیکاری، چەمبەسیاو نویسەرېتەری و نەسڵی دمایی یۊ شۆنه و یۊی (توالی و تواتر)، هەمان هەڵەیە دووبارە کەراوە و پیجۊرە بنەڕەته و دیوارو هونەرو شێعرێ و ئاوەزو نویستەیما تا (سۆرەییا هەر لار و گېڕ مرمانۆ):
چوون گڎارد خشت اول بر زمین معمار کج
گر ڕساند بر فلک، خاسد همان دیوار کچ.[1]