بەرهەمی پەتاتە لە #هەرێمی کوردستان# بۆ سێ هێندەی پێداویستیی ناوخۆ بەرزبووەتەوە. بەڕێوەبەری کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنانی پەتاتەش دەڵێت بەهۆی زۆریی بەرهەم، جووتیاران گرفتی ساغنەبوونەوەی بەرهەمیان هەیە و پێویستە وەزارەتی کشتوکاڵ چارەیەکی بۆ بدۆزێتەوە.
پەتاتە بە یەکێ لە ناسراوترین و بەرفراوانترین بەرهەمە خۆراکییە کشتوکاڵییەکان لەسەر ئاستی جیهان دادەنرێت. بەهۆی ئەو بەها خۆراکییە بەرزەی هەیەتی، لەڕووی چاندن و گرنگیپێدانەوە ڕیزبەندی چوارەمی وەرگرتووە و لەدوای گەنم و برنج و گەنمەشامی دێت.
لە 10 ساڵی ڕابردوودا لە هەرێمی کوردستان گرنگییەکی تایبەت بە چاندن و بەرهەمهێنانی پەتاتە دراوە، بە جۆرێک لە 12 هەزار تۆنەوە زیادی کردووە بۆ 243 هەزار تۆن. پێشبینیش دەکرێ‌، ئەمساڵ بگاتە 300 هەزار تۆن. ئەو بڕەش سێ هێندەی پێویستیی ناوخۆیە کە ساڵانە 80 تاوەکوو 100 هەزار تۆنە.
بەپێی داتاکانی وەزارەتی کشتوکاڵ، 675 جووتیار ساڵانە دەیان هەزار دۆنم زەوی بەپەتاتە دەچێنن. شەش کۆمپانیای تایبەت بە دابینکردنی پێداویستییەکانی پەتاتە چاندن دامەزراون کە کۆمپانیای کوردستان هۆڵەند یەکێکە لەوانە و بریکاری سەرەکیی کۆمپانیای (HZPC)ی هۆڵەندییە. ئەو کۆمپانیایە بۆ وەرزی بەهارەی ئەمساڵ 11 هەزار تۆن بنەتۆی پەتاتەی لە شەش جۆر هێناوە، 7 هەزار تۆنی بۆ جووتیارانی کوردستان بووە، ئەوەی دیکەی بۆ جووتیارانی #عێراق# بووە.
سەعدی ئەسعەد، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای کوردستان هۆڵاند دەڵێت لە وەرزی چاندنی بەهارەی ئەمساڵ جووتیارانی هەرێمی کوردستان نزیکەی 17 هەزار تۆن پەتاتەیان چاندووە، بەرهەمی هەر تۆنێکیش بەگوێرەی خزمەت لەنێوان 15 تاوەکو 20 تۆندایە، بۆیە پێشبینی دەکەین بەرهەمی ئەم وەرزە بگاتە نزیکەی 300 هەزار تۆن.
بە گوتەی سەعدی، جووتیارانی هەرێمی کوردستان شارەزاییەکی باشیان لەچاندنی پەتاتە پەیداکردووە، بەهۆی هێنانی بنەتۆی باش، بۆ نموونە ئەو بنەتۆیەی پێشتر هەر تۆنێکی 10 تۆنی بەرهەمی دەدا، ئێستا بەرهەمی گەیشتووەتە نزیکەی 20 تۆن بۆ یەک تۆن بنەتۆ.
بۆ گەشەپێدانی بەرهەم و زیادکردنی بڕەکەی، ساڵانە کۆمپانیاکان لە هۆڵەندا و وڵاتانی دیکەی ئەوروپی بنەتۆی پەتاتە دەهێنن و بەجووتیارانی عێراق و هەرێمی کوردستانی دەفرۆشنەوە.
سەعدی ئەسعەد دەڵێت بۆ وەرزی چاندنی بەهارەی ئەمساڵ کۆمپانیاکان نزیکەی 18 هەزار تۆن بنەتۆی پەتاتەیان هاوردە کرد، لەو ژمارەیەش نزیکەی 9000 تۆنی بۆ هەرێمی کوردستان بووە و 2000ی بۆ #سووریا# ڕۆیشت، ئەوەی دیکەی بۆ شارەکانی عێراق بوو.
توێژینەوەکان دەریانخستووە کەشوهەوا و خاک و ئاوی هەرێمی کوردستان زۆر گونجاوە بۆ چاندنی پەتاتە، دەتوانرێت لە وەرزی بەهار و پاییزدا بچێنرێت، بەڵام بەرهەمی پاییز زۆر باش نییە، بۆیە جووتیاران زۆرتر لە وەرزی بەهاردا پەتاتە دەچێنن، لە ناوەڕاستی مانگی ئایاریش بەرهەمەکەی هەڵدەگرنەوە.
سەعدی ئەسعەد دەڵێت: لە وەرزی پێگەیشتنی بەرهەمدا، بەهۆی گەرماوە کەمترین پەتاتە لە هەرێمی کوردستان بەکاردەبرێت، بەهۆی ساغنەبوونەوەی لە بازاڕ و نەبوونی کۆگاش بۆ هەڵگرتنی، نزیکەی 80%ی پەتاتەی کوردستان بۆ شارەکانی عێراق دەڕوات.
سەعدی دەڵێت چاندنی پەتاتە قازانجی ئابووریی زۆرە. چاندنی تۆنێک پەتاتە نزیکەی دوو ملیۆن و 500 هەزار دیناری تێدەچێ‌، ئەگەر هەر تۆنێک 15 تۆن بەرهەمی هەبێت و تۆنێکیش بە 250 هەزار دینار بفرۆشرێ‌، جووتیار لە هەر تۆنێک یەک ملیۆن و 250 هەزار دینار قازانج دەکات.
حاجی عەبدولقادر ئەنوەر، جووتیارێکی پێشکەوتووی چاندنی پەتاتەیە، ئەمساڵ 310 تۆن پەتاتەی لەسەر 450 دۆنم زەوی لە سنووری قەزای بەردەڕەش چاندووە. پێشبینی دەکات 5000 تۆن بەرهەمی هەبێ‌. ئەو دەڵێت: بەشێک لە پەتاتەکەمان هەڵگرتووەتەوە، هەر تۆنێکی 16 تاوەکو 17 تۆن بەرهەمی داوە، بۆیە ئەمساڵ پێشبینی بەرهەمێکی باش دەکەین.
حاجی عەبدولقادر دەڵێت لە چەند ساڵی ڕابردوودا شارەزاییەکی باشیان لە چاندنی پەتاتە پەیدا کردووە، بەڵام گرفتی ساخکردنەوەی بەرهەم هەیە، چونکە ئێستا تۆنێک پەتاتە لە بازاڕ بە 250 تاوەکو 300 هەزار دینارە، ئەم نرخەش بۆ ئەو جووتیارانەی بە ڕووبەری زۆر دەیچێنن باشە و قازانج دەکەن، بەڵام بۆ ئەو جووتیارانەی کە بە ڕووبەری بچووک دەیچێنن کەمە و قازانج ناکەن، تەنانەت هەندێکیان ناتوانن پارەی بنەتۆیەکەش بهێننەوە.
بەپێی داتاکانی وەزارەتی کشتوکاڵ، پارێزگای #دهۆک# لە چاندن و بەرهەمهێنانی پەتاتە لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان لەپلەی یەکەمدایە، ساڵی ڕابردوو 183 هەزار تۆن بەرهەمی هەبووە، پارێزگای #هەولێر#یش بە 52 هەزار و 257 تۆن لەپلەی دووەمدایە، پارێزگای #سلێمانی#ش لە پلەی سێیەم دێت کە ساڵی ڕابردوو 6453 تۆن پەتاتەی هەبووە.
رەجەب حەسەن، بەڕێوەبەری باخداری لە دهۆک، دەڵێت چاندنی پەتاتە لە پارێزگای دهۆک ڕێچکەی خۆی وەرگرتووە. بە سەتان جووتیار بەتایبەت لە قەزاکانی شێخان، بەردەڕەش، سێمێل و زاخۆ پەتاتە دەچێنن.
تەنیا لە وەرزی بەهاری ئەمساڵ، جووتیارانی دهۆک 14 هەزار تۆن پەتاتەیان چاندووە. ڕەجەب حەسەن دەڵێت پێشبینی دەکەین بەرهەمی ئەمساڵی دهۆک بگاتە 200 هەزار تۆن، بەڵام گرفتی ساغکردنەوەی بەرهەم هەیە، چونکە پەتاتە لەئێران و تورکیاوە بەقاچاخ هاوردەی هەرێمی کوردستان دەکرێ.
سەرەڕای زیادبوونی بەرهەمی پەتاتە بۆ سێ بەرامبەری جاران، بەڵام هێشتا هەرێمی کوردستان پەتاتە هاوردە دەکات.
وەزارەت بەدوای بازاڕدا دەگەڕێت
حوسێن حەمەکەریم، بەڕێوەبەری گشتیی باخداری و پاوان و دارستان لە وەزارەتی کشتوکاڵ دەڵێت لە ڕێگەی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان لەهەوڵداین لە ئایندەیەکی نزیکدا پەیوەندی بە کونسوڵی وڵاتان لە هەرێمی کوردستان بکەین، تاوەکو کەناڵێک بۆ هەناردەکردنی ئەو بەرهەمانەی لەکاتی پێگەیشتن زیادن لە پێداویستی ناوخۆ، بدۆزینەوە، چونکە بەروبوومی هەرێمی کوردستان لە بەرهەمی ئۆرگانیک نزیکە و لە دەرەوە خواستی لەسەرە.
هەولێر بەرهەمی پەتاتە لە هەرێمی کوردستان بۆ سێ هێندەی پێداویستیی ناوخۆ بەرزبووەتەوە. بەڕێوەبەری کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنانی پەتاتەش دەڵێت بەهۆی زۆریی بەرهەم، جووتیاران گرفتی ساغنەبوونەوەی بەرهەمیان هەیە و پێویستە وەزارەتی کشتوکاڵ چارەیەکی بۆ بدۆزێتەوە. پەتاتە بە یەکێ لە ناسراوترین و بەرفراوانترین بەرهەمە خۆراکییە کشتوکاڵییەکان لەسەر ئاستی جیهان دادەنرێت. بەهۆی ئەو بەها خۆراکییە بەرزەی هەیەتی، لەڕووی چاندن و گرنگیپێدانەوە ڕیزبەندی چوارەمی وەرگرتووە و لەدوای گەنم و برنج و گەنمەشامی دێت. لە 10 ساڵی ڕابردوودا لە هەرێمی کوردستان گرنگییەکی تایبەت بە چاندن و بەرهەمهێنانی پەتاتە دراوە، بە جۆرێک لە 12 هەزار تۆنەوە زیادی کردووە بۆ 243 هەزار تۆن. پێشبینیش دەکرێ‌، ئەمساڵ بگاتە 300 هەزار تۆن. ئەو بڕەش سێ هێندەی پێویستیی ناوخۆیە کە ساڵانە 80 تاوەکوو 100 هەزار تۆنە. بەپێی داتاکانی وەزارەتی کشتوکاڵ، 675 جووتیار ساڵانە دەیان هەزار دۆنم زەوی بەپەتاتە دەچێنن. شەش کۆمپانیای تایبەت بە دابینکردنی پێداویستییەکانی پەتاتە چاندن دامەزراون کە کۆمپانیای کوردستان هۆڵەند یەکێکە لەوانە و بریکاری سەرەکیی کۆمپانیای (HZPC)ی هۆڵەندییە. ئەو کۆمپانیایە بۆ وەرزی بەهارەی ئەمساڵ 11 هەزار تۆن بنەتۆی پەتاتەی لە شەش جۆر هێناوە، 7 هەزار تۆنی بۆ جووتیارانی کوردستان بووە، ئەوەی دیکەی بۆ جووتیارانی عێراق بووە. سەعدی ئەسعەد، بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای کوردستان هۆڵاند دەڵێت لە وەرزی چاندنی بەهارەی ئەمساڵ جووتیارانی هەرێمی کوردستان نزیکەی 17 هەزار تۆن پەتاتەیان چاندووە، بەرهەمی هەر تۆنێکیش بەگوێرەی خزمەت لەنێوان 15 تاوەکو 20 تۆندایە، بۆیە پێشبینی دەکەین بەرهەمی ئەم وەرزە بگاتە نزیکەی 300 هەزار تۆن. بە گوتەی سەعدی، جووتیارانی هەرێمی کوردستان شارەزاییەکی باشیان لەچاندنی پەتاتە پەیداکردووە، بەهۆی هێنانی بنەتۆی باش، بۆ نموونە ئەو بنەتۆیەی پێشتر هەر تۆنێکی 10 تۆنی بەرهەمی دەدا، ئێستا بەرهەمی گەیشتووەتە نزیکەی 20 تۆن بۆ یەک تۆن بنەتۆ. بۆ گەشەپێدانی بەرهەم و زیادکردنی بڕەکەی، ساڵانە کۆمپانیاکان لە هۆڵەندا و وڵاتانی دیکەی ئەوروپی بنەتۆی پەتاتە دەهێنن و بەجووتیارانی عێراق و هەرێمی کوردستانی دەفرۆشنەوە. سەعدی ئەسعەد دەڵێت بۆ وەرزی چاندنی بەهارەی ئەمساڵ کۆمپانیاکان نزیکەی 18 هەزار تۆن بنەتۆی پەتاتەیان هاوردە کرد، لەو ژمارەیەش نزیکەی 9000 تۆنی بۆ هەرێمی کوردستان بووە و 2000ی بۆ سووریا ڕۆیشت، ئەوەی دیکەی بۆ شارەکانی عێراق بوو. توێژینەوەکان دەریانخستووە کەشوهەوا و خاک و ئاوی هەرێمی کوردستان زۆر گونجاوە بۆ چاندنی پەتاتە، دەتوانرێت لە وەرزی بەهار و پاییزدا بچێنرێت، بەڵام بەرهەمی پاییز زۆر باش نییە، بۆیە جووتیاران زۆرتر لە وەرزی بەهاردا پەتاتە دەچێنن، لە ناوەڕاستی مانگی ئایاریش بەرهەمەکەی هەڵدەگرنەوە. سەعدی ئەسعەد دەڵێت: لە وەرزی پێگەیشتنی بەرهەمدا، بەهۆی گەرماوە کەمترین پەتاتە لە هەرێمی کوردستان بەکاردەبرێت، بەهۆی ساغنەبوونەوەی لە بازاڕ و نەبوونی کۆگاش بۆ هەڵگرتنی، نزیکەی 80%ی پەتاتەی کوردستان بۆ شارەکانی عێراق دەڕوات. سەعدی دەڵێت چاندنی پەتاتە قازانجی ئابووریی زۆرە. چاندنی تۆنێک پەتاتە نزیکەی دوو ملیۆن و 500 هەزار دیناری تێدەچێ‌، ئەگەر هەر تۆنێک 15 تۆن بەرهەمی هەبێت و تۆنێکیش بە 250 هەزار دینار بفرۆشرێ‌، جووتیار لە هەر تۆنێک یەک ملیۆن و 250 هەزار دینار قازانج دەکات. حاجی عەبدولقادر ئەنوەر، جووتیارێکی پێشکەوتووی چاندنی پەتاتەیە، ئەمساڵ 310 تۆن پەتاتەی لەسەر 450 دۆنم زەوی لە سنووری قەزای بەردەڕەش چاندووە. پێشبینی دەکات 5000 تۆن بەرهەمی هەبێ‌. ئەو دەڵێت: بەشێک لە پەتاتەکەمان هەڵگرتووەتەوە، هەر تۆنێکی 16 تاوەکو 17 تۆن بەرهەمی داوە، بۆیە ئەمساڵ پێشبینی بەرهەمێکی باش دەکەین. حاجی عەبدولقادر دەڵێت لە چەند ساڵی ڕابردوودا شارەزاییەکی باشیان لە چاندنی پەتاتە پەیدا کردووە، بەڵام گرفتی ساخکردنەوەی بەرهەم هەیە، چونکە ئێستا تۆنێک پەتاتە لە بازاڕ بە 250 تاوەکو 300 هەزار دینارە، ئەم نرخەش بۆ ئەو جووتیارانەی بە ڕووبەری زۆر دەیچێنن باشە و قازانج دەکەن، بەڵام بۆ ئەو جووتیارانەی کە بە ڕووبەری بچووک دەیچێنن کەمە و قازانج ناکەن، تەنانەت هەندێکیان ناتوانن پارەی بنەتۆیەکەش بهێننەوە. بەپێی داتاکانی وەزارەتی کشتوکاڵ، پارێزگای دهۆک لە چاندن و بەرهەمهێنانی پەتاتە لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان لەپلەی یەکەمدایە، ساڵی ڕابردوو 183 هەزار تۆن بەرهەمی هەبووە، پارێزگای هەولێریش بە 52 هەزار و 257 تۆن لەپلەی دووەمدایە، پارێزگای سلێمانیش لە پلەی سێیەم دێت کە ساڵی ڕابردوو 6453 تۆن پەتاتەی هەبووە. ڕەجەب حەسەن، بەڕێوەبەری باخداری لە دهۆک، دەڵێت چاندنی پەتاتە لە پارێزگای دهۆک ڕێچکەی خۆی وەرگرتووە. بە سەتان جووتیار بەتایبەت لە قەزاکانی شێخان، بەردەڕەش، سێمێل و زاخۆ پەتاتە دەچێنن. تەنیا لە وەرزی بەهاری ئەمساڵ، جووتیارانی دهۆک 14 هەزار تۆن پەتاتەیان چاندووە. ڕەجەب حەسەن دەڵێت پێشبینی دەکەین بەرهەمی ئەمساڵی دهۆک بگاتە 200 هەزار تۆن، بەڵام گرفتی ساغکردنەوەی بەرهەم هەیە، چونکە پەتاتە لەئێران و تورکیاوە بەقاچاخ هاوردەی هەرێمی کوردستان دەکرێ. سەرەڕای زیادبوونی بەرهەمی پەتاتە بۆ سێ بەرامبەری جاران، بەڵام هێشتا هەرێمی کوردستان پەتاتە هاوردە دەکات. وەزارەت بەدوای بازاڕدا دەگەڕێت حوسێن حەمەکەریم، بەڕێوەبەری گشتیی باخداری و پاوان و دارستان لە وەزارەتی کشتوکاڵ دەڵێت لە ڕێگەی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان لەهەوڵداین لە ئایندەیەکی نزیکدا پەیوەندی بە کونسوڵی وڵاتان لە هەرێمی کوردستان بکەین، تاوەکو کەناڵێک بۆ هەناردەکردنی ئەو بەرهەمانەی لەکاتی پێگەیشتن زیادن لە پێداویستی ناوخۆ، بدۆزینەوە، چونکە بەروبوومی هەرێمی کوردستان لە بەرهەمی ئۆرگانیک نزیکە و لە دەرەوە خواستی لەسەرە.
07-07-2017