پێشەکی:
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بۆ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان کە لە ڕۆژی 30/9/2018 بەڕێوەدەچێت بە لیستی ژمارە (105) بەشداریی پرۆسەکە دەکات، بۆ ئەو مەبەستەش لەئاستی کوردستان 100 کاندیدی دیاریکردووە، تیایدا ڕەچاوی پسپۆڕیی و شارەزایی لەبوارە جیاوازەکان کردووەو بوونی ژن و گەنج-یش گرنگیی تەواوی پێدراوە، بەجۆرێک خولی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان فراکسیۆنی سەوز تیمێکی بەهێزو خاوەن پڕۆژەی جددی دەبێت.
ی.ن.ک وەکو حزبێکی سۆسیال دیموکرات بڕوای تەواوی بە پرۆسەی دیموکراسی و خەباتی پەرلەمانی و مەدەنی و دەستاودەستکردنی دەسەڵات هەیە لە ڕێگەی سندوقەکانی دەنگدانەوە، ئەمەشی بە پراکتیکی سەلماندووە.
لەکابینەی داهاتووی حکومەتی هەرێمی کوردستان کاری جددی دەکەین بە پڕۆژەی ستراتیژیی و گرنگ کوردستان زیاتر ئاوەدان بکەینەوە، هەلی کاری زیاتر بڕەخسێنین و ئابووریمان بەرەوپێش ببەین، لەپەرلەمانیش بەهاوکاریی فراکسیۆنەکانی تر کار دەکەین بۆ بەدیهێنانی:
1-وەگەڕخستنی دۆسیەی دەستوورو پەسەندکردنی دەستوورێکی هەمیشەیی بۆ هەرێمی کوردستان.
2-گۆڕینی بنچینەکانی سیستمی دەسەڵاتدارێتی و گونجاندنی لەگەڵ سەردەمدا.
3-گۆڕانکاریی بنەڕەتی لە سیستمی پەروەردەو تەندروستی لەپێناوی خزمەتکردنی زیاتر، پەرەپێدانی بنەمای زانستی پەروەردەکردن، خوێندن، توێژینەوەی زانستی، پەرەپێدانی خزمەتی شارەوانی و حوکمڕانیی لامەرکەزی لە چوارچێوەی هەرێمی کوردستاندا.
4-هاوشانی پەرەپێدانی بەردەوامی پرۆسەی دیموکراسی لەچوار ساڵی داهاتوو فراکسیۆنی سەوز کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی بەرنامەو دنیابینی ی.ن.ک لەبواری دادپەروەری کۆمەڵایەتی و ڕەهەندەکانی، وەکو حزبێکی سۆسیال دیموکرات.
5-حکومەتی داهاتووی هەرێمی کوردستان و پەرلەمانی کوردستان کاری جددی بکەن بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140و یەکلایی کردنەوەی چارەنووسی ناوچە دابڕێنراوەکان بۆ سەر کوردستان.
6-وەک هەمیشە پارێزەری مافی ژنان و یەکسانین، بەوپەڕی تواناشمانەوە دژایەتیی توندوتیژی دژی ژنان و کوشتنیان بەهەر بیانوویەک دەکەین.
7-فەراهەمکردنی ژیان و گوزەرانێکی شایستە بۆ مووچەخۆران و لەنێویشیاندا خاوەن پێداویستیی تایبەت.
8- پڕۆژەیەکی هەمەلایەنەی پێشخستنی بواری ڕۆشنبیریی و شارستانیمان دەبێت بۆ گەشەپێدانی زیاتری بوارەکانی هونەر، وەزرش، ئەدەب، تواناکانی لاوانی کوڕ و کچ‌، بەهرەمەندانی بوارە جیاوازەکانی داهێنان.
9-نەهێشتنی پاشەکەوتی مووچە و پابەندبوون بە پێدانی مووچەی مانگانە وەکو ئیستیحقاقێکی وەزیفی لەنێویشیاندا مووچەی خانەنشینان و بەساڵاچووان و مامۆستایان و فەرمانبەران، گەڕاندنەوەی تەواوی مووچە پاشەکەوتکراوەکانیان.
هاووڵاتی خۆشەویست
لیستی ژمارە 105 لیستی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانە بۆ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، لیستی حزبێکی خەباتگێڕی خاوەن ئەزموونێکی دوورو درێژە لە خزمەتی گەلی کوردستاندا. لەدەستپێکی پڕۆسەی دیموکراسی کوردستانەوە بەشدارێکی کارای هەڵبژاردنەکانی وڵاتەو باوەڕی بەدەستاودەستکردنی دەسەڵات هەیە وەک بژاردەیەکی مەدەنی بۆ بەشداریی لە حوکمڕانی و جێبەجێکردنی بەرنامەکەی لە خزمەتی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستاندا. لیستی 105 بەم پڕۆژەیە لە دنیابینی حزبێکی سۆسیال دیموکراتەوە بۆ چوار ساڵی داهاتوو کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی ئەم بەرنامە گشتگیرە.
بەشی یەکەم: ئامانجە گشتییەکان
لیستی ژمارە 105 تێدەکۆشێت لەپێناو:
یەکەم: ئامانجە سیاسییەکان:
1-چەسپاندنی سیستمی پەرلەمانی لە دەستووری ئایندەی کوردستاندا.
2-گەشەپێدانی سیستمی فیدراڵی و پەیڕەوکردنی بنەماکانی دیموکراسی، بەجۆرێک ڕێز لە فرەیی، جیاوازیی نەتەوەیی، نەژادی، ئاینی و سیاسی بگیرێت و لەهەموو بوارەکانی بەڕێوەبردندا بوار بۆ هەمووان بڕەخسێنرێت.
3-کارکردن بۆ دیاریکردنی سنووری باشووری کوردستان، بەجێبەجێکردنی ماددەی 140ی دەستووری عیراقی فیدراڵ.
4-هەموارکردنەوەی پڕۆژەی دەستووری هەرێمی کوردستان، بەجۆرێک هاوشێوەی دەستوری وڵاتانی دیموکراسی بێت، لەسەر بناغەی پاراستنی مافی پێکهاتە جیاجیاکانی کوردستان و کۆمەڵی مەدەنی و سەروەریی یاسا و دەستاودەستکردنی ئاشتییانەی دەسەڵات.
5-پێشخستنی پەیوەندییە سیاسی و یاساییەکانی نێوان هەولێر و بەغداد، بە فۆڕمەڵەیەکی جێگیر و گونجاوی یاسایی بە ئاراستەی جێبەجێکردنی ئەو بەندە دەستوورییانەی کە تایبەتن بە چارەنووسی گەلی کوردستان.
6- پەیوەندییە دیپلۆماسی و فەرمییەکانی هەرێمی کوردستان بە دەوڵەتانی دراوسێ و جیهان لەسەر بناغەی بەرژەوەندیی هاوبەش‌ و دۆستانە، باشتر پێش بخرێت.
7-جێبەجێکردنی پرەنسیپی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان لەکاتی خۆیدا.
8- پشتیوانیی لە ئیرادەی سەربەخۆی نەتەوەکەمان لە بەشەکانی تری کوردستان دەکەین، لە خەباتیاندا لەپێناوی بەدیهێنانی مافە نەتەوەییەکانیان.
9- ئەنجامدانی سەرژمێریی گشتیی لە عیراق‌ و هەرێمی کوردستان و نوێکردنەوەی داتاکانی بەشێوەیەکی ڕێکوپێک.
10- هەوڵدان بۆ بەدامەزراوەییکردنی هێزە چەکدارەکان و بەپیشەیی کردنیان و دابینکردنی پێداویستییەکانیان.
11-بەجینۆساید ناساندنی ئەو تاوانانەی ڕژێمی پێشووی عێراق بەرامبەر بە کورد کردوویەتی لەپرۆسەکانی ئەنفال و کیمیابارانی هەڵەبجەو تاوانی دژی فەیلییەکان (لەئاستی نێودەوڵەتی و عیراقدا)، هەروەها ئەو تاوانانەی کە داعش دژی ئێزدی و کاکەیی و مەسیحییەکان ئەنجامیداون. زیان لێکەوتووان قەرەبوو بکرێنەوە و تاوانبارانیش سزابدرێن.
دووەم: ئامانجە ستراتیژییەکان
1- دامەزراندنی حکومەتی دامەزراوەیی، تا بە پێی یاسا کاربکات‌ و دووربێت لە دەستێوەردانی دەرەکی. لەسەروو هەمووشییەوە،‌ پێداگرتن لەسەر ئاگاداربوونی هاووڵاتییان لە بودجەی کوردستان و داڕشتنی پلانەکانی سەرفکردنی بەشێوەیەکی شەفاف‌ و پێشکەشکردنی ڕاپۆرتی ساڵانەی دارایی لەبەردەمی پەرلەماندا‌.
2-
أ/ دابینکردنی ژینگەیەکی دیموکراسی بۆ کاروباری سەربەخۆیی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی.
ب/گەشەپێدان و زیادکردنی چالاکییە مەدەنییەکان، بە ئاڕاستەی دروستکردنی هاووڵاتی مەدەنیی هۆشیارو بەرهەمدار.
3-تێپەڕاندنی کوردستان لەبازاڕی ساغکردنەوەی کاڵای وڵاتان کە تاکی کوردی گۆڕیووە بۆ بەکارهێنەرێکی بی بەرهەم، بە:
أ/ پشتیوانیکردنی هەر پڕۆژەیەکی ئابووری سوودمەندو کارئاسانی بۆیان و هاندانیان، هەروەها چاودێریی کردنیان و پەرەپێدانی یاسای وەبەرهێنان.
ب/ پێشکەشکردنی یاسای بازرگانیی، کە تائێستا وەک پڕۆژە یاسا ماوەتەوە، تا هەموو جۆرە چالاکییەکی بازرگانیی لەهەرێمدا ڕێکبخات.
4-کاردەکەین بۆ دامەزراندنی سەرجەم فەرمانگەکانی پارێزگای هەڵەبجە و بتەوکردنی ژێرخانی ئابووری، گەشتوگوزار، کشتوکاڵ و پیشەسازیی.
5- فراوانکردنی ئازادیی سیاسی، پەرەپێدانی ژیانی فرەیی و پێکەوەژیان لە کوردستاندا، لەسەر بناغەی ڕێزگرتن لە جیاوازییەکانی یەکتریی و هاوکارییکردنی ماددی و مەعنەویی پارت‌ و ڕێکخراوە سیاسییەکانی ناو هەرێم.
6-بەئەلیکترۆنی کردنی حکومەت، بۆ نەهێشتنی ڕۆتینات و دواکەوتنی مامەڵەی هاووڵاتیان و سیستمی یەک پەنجەرە پەیڕەو بکرێت.
بەشی دووەم: یاساو سیستمی دادوەری
لەپێناو سەروەریی یاساو چەسپاندنی دەسەڵاتی یاساو دامودەزگا دادوەرییەکان، بەرەوپێش بردنی کارەکانیان بەشێوەیەک لەگەڵ سەردەم و پێوەرەکانی دەوڵەتی یاساو هاووڵاتیبووندا بگونجێت، لیستی 105 لە بواری یاساو دادوەریدا کاردەکات بۆ:
1-پەیڕەوکردنی بنەمای یەکسانی لە نێوان هاووڵاتیان لەبەرامبەر یاسادا.
2- تەواوکردنی پڕۆسەی جیاکردنەوەی ڕوون و ئاشکرای نێوان دەسەڵاتی جێبەجێکردن و دادوەریی و یاسادانان.
3- دەرکردنی یاسایەک بۆئەوەی دامەزراوەی (داواکاری گشتی) بکرێت بە بەشێک لە دەسەڵاتی دادوەریی، بەپێی پێوەرە نوێکانی دەوڵەتی یاسا، هەروەها بەستنەوەی داواکاری گشتی بە ئەنجومەنی دادوەریی و جیاکردنەوەی لە دەسەڵاتی جێبەجێکردن و وەزارەتی دادو چالاککردنی ڕۆڵی ئەم دامەزراوەیە. لە داکۆکیکردن لە مافە گشتی و تایبەتییەکان.
4- لەپێناوی دەسەڵاتێکی دادوەریی سەربەخۆی کارامەدا، لیستەکەمان لایەنگری دانانی سیستمێکی کارای سەربەخۆ و دامەزراوەیی دادوەریی دەکات، کە ئەرکی گەشەپێدان و بەرزکردنەوەی توانای پیشەیی بەردەوامی دادوەران بگرێتە ئەستۆ.
5- هەموارکردنی ئەو یاسایانەی ڕێگرن لە سەربەخۆیی دەسەڵاتی داوەریی و ڕێخۆشکەرن بۆ دەستێوەردانی دەسەڵاتەکانی تر، لەکاری دادوەریی، وەک ئەو ماددانەی کە لە یاسای سزادانی عیراقی و یاسای بنەما دادگەرییە سزاییەکاندا هاتوون.
6-کاراکردن و هەموارکردنەوەی یاسای کار بەشێویەک زیاتر لەگەڵ پێوەرە جیهانییەکانی تایبەت بە پاراستنی مافی کرێکاران بگونجێت.
7- چارەسەرکردنی کەمی ڕێژەی دادوەر و دادگا بەراییەکان لە ناحیەو شوێنە دوورەکان.
8- کارکردن بۆ کردنەوەی خانەی داد، لە زۆربەی قەزاکانی کوردستاندا، لەپاڵ دروستکردنی خانوو بۆ دادوەران و فەرمانبەرانی دادگاکان، تا بتوانن بەباشترین شێوە لەخزمەتی خەڵکیدا بن.
9-بۆ پشتیوانی کردنی دەستەی دەستپاکی و دەزگای چاودێریی دارایی لەهەر چوار پارێزگاکەی هەرێم دادگای تایبەت بۆ یەکلایی کردنەوەی دۆسیەکانی گەندەڵی دابمەزرێنرێت.
بەشی سێبەم: ژێرخانی ئابووری
یەک: کەرتی نیشتەجێبوون
1-داڕشتنی ستراتیژێکی دوورمەودا بۆ دابینکردنی شوێنی نیشتەجێبوون بۆ هەموو خێزانێکی کوردەواری.
2-دەستپێکردنەوەی بڕیاری پێدانی سلفەی عەقار وەکو بەشێک لەو ستراتیژە.
3-دروستکردنی یەکەی نیشتەجێبوون لە شارەکان و پێدانی ئەولەویەت بە فەرمانبەران و مامۆستایان و هاووڵاتیانی کەم دەرامەت و کرێکاران، بەبی پێشەکی و بە قیستی درێژخایەن.
دوو: کەرتی کشتوکاڵ
1-دانانی بەرنامەیەکی گشتگیر بۆ زیاتر گەشەپێدانی کەرتی کشتوکاڵ لەڕووی چەندێتی و چۆنێتی بەرهەم و شێوازی زانستیانەو سەردەمیانەی بەرهەمهێنان.
2-دروستکردنی زۆرترین بەنداو لەناوچە جیاجیاکانی کوردستاندا بۆ بەکارهێنانی لە وەرزی هاوین و کەمکردنەوەی مەترسییەکانی وشکە ساڵی.
3-هاندانی کەرتی تایبەت بۆ وەبەرهێنان لەبواری کشتوکاڵ بەشێوەیەکی زانستی.
4-گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویست بۆ ساغکردنەوەی بەرهەمی ناوخۆ، ڕەخساندنی زەمینەی لەبار بۆ بەبازاڕکردنی لەناو کوردستان و هەناردەکردنی ئەو بەرهەمانەی لە پێویستی ناوخۆ زیادن.
5-پەرەپێدانی سامانی ماسی و بەخێوکردنی ئاژەڵ بەشێوازی نوی.
6-خستنەگەڕی سیاسەتێکی کارا لەدۆسێی ئاودا بەو جۆرەی بەهاوکاریی حکومەتی فیدراڵ کوردستان بتوانێت مافە ئاوییەکانی خۆی زامن بکات.
7-دەرکردن و هەموارکردنەوەی یاساکانی کەرتی کشتوکاڵ و زیادکردنی بەشە بودجەی قەرزی کشتوکاڵی، هاوکاریکردنی زیاتری جووتیاران، گرێدانی هەموو گوندو ناوچە کشتوکاڵییەکان بە شارەکانەوە.
سی: کەرتی پیشەسازی
1-هەموارکردنەوەی ئەو یاسایانەی ڕێگرن لەبەردەم پێشکەوتنی کەرتی پیشەسازیی.
2-داڕشتنی پلانێکی ستراتیژیی پیشەسازیی کە پڕۆژەی پیشەسازیی قورس بکاتە بژاردەی سەرەکی.
3-هەوڵدانی جددی بۆ بوژاندنەوەی کەرتی پیشەسازی بۆئەوەی ببێتە یەکێک لە سەرچاوەکانی داهات لە هەرێمی کوردستان.
4-گرنگیدانی زیاتر بەو پیشەسازییانەی کە کەرەستەی خاویان لە بەرهەمەکانی ناوخۆدا هەیە.
چوار: کەرتی گەشتیاری
1-تاقیکردنەوەی ساڵانی ڕابردووی کوردستان لەبواری گەشتیاریی دەریخستووە کە ناوچەیەکی لەبارە تا ببێتە پێگەیەکی گەشتیاریی گەورە بۆ گەشتیارانی ناوخۆو دەرەکی، ئەوەش دەبێتە سەرچاوەیەکی گرنگی دارایی و بوژاندنەوەی کەرتەکانی تریش، لەوێشەوە دەکرێت کوردستان بچێتەسەر (نەخشەی گەشتیاریی جیهان).
2-دانانی ماستەر پلانێکی فراوان بۆ شوێنە گەشتیارییەکانی کوردستان، بەمەش دەتوانین هەلی کارو داهات و گەشتیاری زیاتر بۆ هەرێمی کوردستان بێنین.
3-گرنگیدان بە گەشتیاریی زستانەو شوێنەوارەکانی کوردستان، بۆ ئەمەش دەکرێت سوود لە ئەزموونی وڵاتان ببینرێت.
پێنج: کەرتی گواستنەوەو گەیاندن
1-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی هێڵی شەمەندەفەرو بەستنەوەی شارە گەورەکانی هەرێمی کوردستان پێکەوە.
2-کاری جددی دەکەین بۆ دروستکردنی ڕێگاوبانی نوی و نۆژەنکردنەوەی ڕێگا کۆنەکان و بە دوو سایدکردنی ڕێگا سەرەکییەکانی نێوان شارەکان لەپێناو پاراستن و سەلامەتی گیانی هاووڵاتیان.
3-سەرلەنوی ڕێکخستنەوەی (سیستمی پۆستە) لە شارەکانی هەرێمی کوردستان بەشێوازێکی مۆدێرن و پێشکەوتوو.
4-پێشخستن و فراوانکردنی فڕۆکەخانەکان، زیادکردنی ژمارەی تێرمیناڵەکان.
شەش: کەرتی دارایی و بانکی
1-رێکخستنەوەی بودجەی گشتی کوردستان، بەجۆرێک کە هەنگاو بەهەنگاو، لاسەنگیی نێوان بودجەی بەکاربردن و وەبەرهێنان ڕاست بکاتەوە.
2- هەمەڕەنگکردنی سەرچاوەکانی داهاتی هەرێمی کوردستان.
3- لابردنی سیستمی پاشەکەوتی مووچەو گەڕاندنەوەی مووچەی پاشەکەوتکراوی سەرجەم مووچەخۆران.
4- ڕێکخستن و یەکخستنەوەی موچەو کەمکردنەوەی جیاوازیی مووچەی نێوان پلە باڵاکان و فەرمانبەران.
5-رێگریکردن لە بەهەدەردانی داهاتی گشتی و گەندەڵیی لەرێگەی پشتیوانیکردنی دیوانی چاودێریی دارایی و دەستەی دەستپاکی و داواکاری گشتییەوە.
6-پشتیوانیکردنی هەر پڕۆژەیەکی چاکسازیی کە لە بەرژەوەندیی گشتی بێت.
7-گەڕاندنەوەی متمانە بۆ بانکەکان لە ڕێگەی گەڕاندنەوەی قەرزی هاووڵاتیان و کۆمپانیاو بەڵیندەران لەلایەن حکومەتەوە.
8-دامەزراندنی سیستمی بانکی پێشکەوتوو لە کوردستاندا.
حەوت: کەرتی وەبەرهێنان
1-کارکردن بۆ هەموارکردنەوەی یاسای وەبەرهێنان بەشێوەیەک لە بەرژەوەندیی هاووڵاتیان بێت.
2-چاودێریکردن و بەدواداچوونی پڕۆژەکانی وەبەرهێنان لەلایەن داواکاری گشتییەوە، بۆ ئەوەی بەپێی هەمان ئەو دیزاین و مەرجانە دروست بکرێن کە ڕێگەیان پێدراوە، بەشێوەیەک لە بەرژەوەندیی هاووڵاتیان بێت لە چوارچێوەی یاسادا.
3-رەخساندنی زەمینەیەکی لەبار بۆ ڕاکێشانی سەرمایەی دەرەکی بۆ گەشەپێدان و بوژاندنەوەی ئابووری کوردستان.
هەشت: کەرتی ئیدارە
1-پەیڕەوکردنی سیستمی لامەرکەزی لەپێناو زووتر ڕاییکردنی کاروباری هاووڵاتیان و دامودەزگاکانی حکومەت، پەیڕەوکردنی سیستمی یەک پەنجەرە.
2-هەموارکردنەوەی یاسای خزمەتی شارستانی و پەیڕەوکردنی سیستمی پاداشت و سزا لە هەڵسەنگاندنی تەواوی فەرمانبەران.
3-بەئەلیکترۆنی کردنی سەرجەم دامودەزگاکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەپێناو کارئاسانی و گەیاندنی بڕیارو ڕێنماییەکان.
4-دامەزراندنی هاووڵاتیان بەپێی پێویستییەکانی حکومەت لە هەموو وەزارەت و دامودەزگاکاندا.
5-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی (دەستەی چاکسازیی کارگێڕی) بۆ چاککردن و پێداچوونەوەو هەڵسەنگاندن و داڕشتنەوەی ڕێکارو ڕێنماییە کارگێڕییەکان لە دامەزراوەکانی حکومەتدا.
بەشی چوارەم: خزمەتگوزارییەکان
یەک: تەندروستی
1-کاردەکەین بۆ گۆڕینی تەواوی سیستمی تەندروستی بە سیستمێکی هاوچەرخ و پێشکەوتوو.
2-هەوڵدەدەین بۆ پەسەندکردن و جێبەجی کردنی یاسای بیمەی تەندروستی، بۆ ئەوەی هاووڵاتیان لەکاتی نەخۆشی و وەرگرتنی چارەسەردا سوودی لێ ببینن.
3-کارکردن بۆ دەرکردنی یاسای پاراستنی مافی نەخۆش.
4-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی پسپۆڕە جیاوازەکانی کەرتی تەندروستی وەک: پزیشکی ددان، دەرمان، پەرستاریی زانکۆ و پەیمانگاکان.
5-پەرەپێدانی بە ئەلیکترۆنیکردنی زانیاریی تەندروستی لە تەواوی دەزگا تەندروستییەکاندا.
6-پەرەپێدان و فراوانکردنی تاقیگەی پشکنینی پێشکەوتوو بۆ پاراستنی زیاتری ئاسایشی خۆراک و دەرمان.
7-بونیادنانی دامەزراوەیەکی نیشتمانی بۆ سەرپەرشتیکردن و ڕێکخستن و هاوردەکردنی دەرمان بە کوالیتی باش و نرخی گونجاو.
8-فراوانکردن و پەرەپێدانی خزمەتگوزاری فریاکەوتنی خێرا لەرێگەی زیادکردنی ژمارەی نەخۆشخانەی فریاکەوتن و تیمی فریاگوزاریی.
9-بەرزکردنەوەی ئاستی بژێوی پزیشک و کارمەندانی تەندروستی.
دوو: چاودێری کۆمەڵایەتی
1-جێبەجێکردنی پڕۆژەی تۆڕی دەستەبەری کۆمەڵایەتی (سیستمی سۆسیال) لە هەرێمی کوردستاندا.
2-گرنگیدانی زیاتر بەو ناوەند و دامەزراوە حکومییانەی تەرخانکراون بۆ پەککەوتووان، بەساڵاچووان، بێنەوایان، خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان.
3-بەگژاچوونەوەی دەرۆزەکردن، سزادانی بازرگانانی ئەو دیاردەیە.
4-هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵ و ڕێزگرتن لە ماف و فەراهەمکردنی ژیانێکی ئاسوودە بۆیان.
5-کردنەوەی خولی ڕاهێنانی پیشەیی بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان، بۆ ئامادەکردنیان تا ببنە خاوەن پڕۆژەی تایبەت بەخۆیان.
6-کردنەوەی نەخۆشخانەی عەقڵی (شێتخانە) بۆ ئەو کەسانەی نەخۆشی عەقڵیان هەیە، نەک دەروونی.
سێ: کرێکاران و ڕەنجدەران
لە چوارچێوەی بەرجەستەکردنی فیکرو بیروڕای سەرۆک مام جەلال (گەڕانەوە بۆ خانووە قوڕەکان)، کە یەکێتی حزبی ڕەنجدەران و زەحمەتکێشان و سەرجەم چین و توێژەکانی کۆمەڵگایە، لەو دنیابینیەوە یەکێتی کارنامەی تایبەتی خۆی بۆ کرێکاران و چینی ناوەڕاست دیاریی دەکات و کاردەکات بۆ:
1-دەرکردنی یاسایەکی نوێی کار بەجۆرێک بەرژەوەندیی و مافەکانی کرێکارانی تێدا پارێزراوبێت.
2-ئەو داهاتەی دەچێتە سندوقی دەستەبەری کرێکاران، بۆ بوارەکانی خزمەتکردنی کرێکاران خەرج بکرێتەوە، بە کردنەوەی یانەی کۆمەڵایەتی و نەخۆشخانەو بواری وەرزشی و هونەری و پێشخستنی پیشە جۆراو جۆرەکانی کرێکاران.
3-چالاککردنی بەڕێوەبەرایەتی کار بۆ دابینکردنی هەلی کارو ڕێکخستنی پەیوەندیی نێوان کرێکارو خاوەن کارو زامنکردنی مافی کرێکار.
4-کاردەکەین بۆ زامنکردنی مافی کرێکارو خاوەن پیشە بچووکەکانی وەکو نانەواو سەرتاش و ئارایشتگا، کە مافی خانەنشینیان بۆ دەستەبەر بکرێت، لەچوارچێوەی ئەو یاسا نوێیەی لەخاڵی (1)دا باسمان کردووە.
5-هەر کرێکارێک لەکاتی کارکردن گیانی لەدەستدا یان کەمئەندام بوو، پێویستە لەسەر حکومەت مووچەیەکی شایستەی بۆ ببڕێتەوە.
6-بەشێک لە داهاتی سندووقی دەستەبەری کرێکاران بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشیی کرێکاران خەرج بکرێت، لەرێگەی دروستکردنی کارتێکەوە بۆ هەموو ئەوانەی بەشدارن لەو سندوقەدا.
7-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی سیستمی دڵنیایی (تأمین) بۆ چینی شوفێرانی گشتی لە پاس و تەکسی و بارهەڵگر، بۆ خۆیان و ئۆتۆمبێلەکانیان، قەرەبووکردنەوەی زیانەکانیان لەکاتی هەر ڕووداوێکدا.
8-بایەخدان بە ژنانی کرێکار لە هەموو بوارەکانی کارکردندا لەڕووی زامنکردن و پاراستنی مافەکانیان لە چوارچێوەی یاسای کاردا.
چوار: پەروەردەو خوێندنی باڵا
دانانی فەلسەفەیەکی نوێی پەروەردەیی و خوێندن لەسەر بنەمای خۆشەویستی بۆ گەل و نیشتمان، مرۆڤدۆستی، پەروەردەکردن و پێگەیاندنی تاک، پڕۆگرامەکانی خوێندنیش لەگەڵ ئەو فەلسەفە نوێیەدا بگونجێنرێت.
أ.پەروەردە
1-هەوڵدان بۆ دەستپێکردنەوەو بەردەوام بوونی هەڵمەتی نیشتمانی بۆ دروستکردنی بینای مۆدێرن و نۆژەنکردنەوەی بینا کۆنەکان.
2- کاردەکەین بۆ دەست پێکردنەوەی دامەزراندنی مامۆستایان و فەرمانبەران بەجۆرێک دادپەروەریی تێدابێت.
3-کارکردن بۆ زیاتر دابینکردنی توێژەری کۆمەڵایەتی، بۆ چارەسەرکردنی گرفتی خوێندکاران لە ناوەندەکانی خوێندندا. هەروەها بایەخدانی زیاتر بە وانەکانی وەرزش و هونەر.
4-کردنەوەی پەیمانگەی زمانە جیهانییەکان، هاوشێوەی پەیمانگەی وەرزش و هونەرو کۆمپیوتەر، بۆ وەرگرتنی خوێندکارانی ئامادەیی.
5-بەرزڕاگرتنی کەسایەتی مامۆستا، ڕێزگرتن لە پایەی کۆمەڵایەتی و بیروباوەڕی سیاسی و پاراستنی مافەکانیان.
7-هەوڵدان بۆ وەرگرتنی زیاتری مامۆستایانی دەرچووی پەیمانگەو خانەی مامۆستایان لە کۆلیژی بنەڕەتی، بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی مامۆستایان.
8-بەردەوامیدان بە هەڵمەتی نەهێشتنی نەخوێندەواری، تا دابەزینی ڕێژەی نەخوێندەواری بۆ نزمترین ئاست.
ب.خوێندنی باڵا
1-برەودان بە لایەنی زانستی و لێکۆڵینەوەو خولی ڕاهێنان بۆ مامۆستایانی زانکۆ، لەپێناو بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی و ئیداری زانکۆکان.
2-هاوکاریکردنی زیاتر بۆ پەرەپێدانی بەشی زمانی کوردی لەپارچەکانیتری کوردستان.
3-پەرەپێدان و زیادکردنی سەنتەرەکانی توێژینەوە و ڕووناکبیری لە بواری مێژوویی و جینۆسایدو زانستی …..تاد، لەشارەکانی کوردستاندا.
4-دانانی پلانی (5 ساڵ، 10ساڵ، 15 ساڵ) بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکانی سیستمی خوێندن.
5- دابینکردنی یەکەی نیشتەجێبوون بۆ فەرمانبەران و مامۆستایانی زانکۆو پەیمانگاکان
6-هەوڵدان بۆ دابینکردنی شایستە داراییەکانی مامۆستایانی زانکۆ.
7-هەوڵدانی جددی بۆ بە فەرمی ناساندنی سەرجەم زانکۆ ئەهلییەکانی کوردستان بە بەغدادو وڵاتانی دراوسێ و دەرەوە، بەپێی ستانداردی جیهانی.
ج.خوێندکاران
1- پێدانی قەرزی خوێندن بەو خوێندکارانەی ماجستێرو دکتۆرا دەخوێنن لە ناوەوەو دەرەوەی کوردستان.
2-هەوڵدان بۆ پێدانی ناونیشانی زانستی بۆ دەرچووانی کۆلیژەکانی ڕامیاری و فەلسەفە و زانستە ئاینییەکان.
3-بەگەڕخستنەوەی پێدانی دەرماڵە و زیادکردنی بۆ خوێندکارانی زانکۆو پەیمانگاکان.
4-نەهێشتنی جیاوازیی لە نێوان خوێندنی بەیانیان و ئێواراندا، هاوتاکردنی هەموو ماف و ئیمتیازاتەکانیان.
5-پەرەپێدان بە بەرنامەی تواناسازیی خوێندکاران و ڕێکخستنی بە یاسایەکی تایبەت، بەجۆرێک خزمەت بە خوێندکاران بکات و دەرفەتی یەکسانیان بۆ بڕەخسێنێت.
6-پەیڕەوکردنی سیستمی (پارت تایم-PART-TIME) لە خوێنداندا بۆ ئەوەی مەرجی تەمەن نەبێتە ڕێگر لەبەردەم خوێندکاردا.
7-هەوڵدان بۆ ڕەخساندنی هەلی کارو دامەزراندنی دەرچووانی زانکۆو پەیمانگاکان لەکەرتی گشتی و تایبەتدا.
پێنج: ئاسایش
1-باشتر پاراستنی ئاسایشی هاووڵاتیان و بەگژاچوونەوەی هەموو جۆرەکانی تیرۆر لە هەرێمی کوردستان.
2-پەرەپێدان و زیاتر چاودێریکردنی ئاسایشی ئابووری و ڕێگریکردن لە بازرگانی بە ماددەی هۆشبەرەوە.
3-بەهێزکردنی دامەزراوە بەرپرسەکان لە ژیان و سەلامەتی هاووڵاتیان، هەروەها دابینکردنی ئاسایشی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و ئینتەرنێت و هۆکارەکانی تری پەیوەندیی.
4-کاردەکەین بۆ زیاتر پتەوکردنی پەیوەندیی ڕاستەوخۆی نێوان هاووڵاتیان و دەزگای ئاسایش بۆ بەرژەوەندیی هاووڵاتی.
5-دامەزراندنی دادگایەکی تایبەت بە هێزەکانی ئاسایش کە بتوانێت یاساو پرەنسیپەکانی ئاسایش بچەسپێنێت.
6-پێداچوونەوە بە مووچەو خانەنشینی هێزەکانی ئاسایش و ناوخۆ و باشترکردنی بژێوییان.
شەش: ئەدەب و هونەر و ڕۆشنبیریی
1-زیاتر گرنگیدان بە زمانی کوردی لەهەموو ئاستەکانداو چالاککردنی ئەکادیمیای زمان و فەرهەنگی کوردی، هاندان بۆ دانانی فەرهەنگی گشتی زمانی کوردی.
2-داڕشتنی سیاسەتی کلتوری و ڕۆشنبیری و پەیڕەوکردنی لەسەر ئاستی هەرێم، هەوڵدان بۆ دروستکردنی ئەنجومەنی باڵای ڕۆشنبیری.
3-لەرێگەی پرۆگرامەکانی خوێندنەوە لەهجەکانی زمانی کوردی لەچوارچێوەی زمانێکی ستاندار-دا ڕێکبخرێت.
4-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی ناوەندێک بۆ پاراستنی بەڵگەنامە مێژووییەکان لە گشت بوارەکاندا کە تایبەتن بە کورد، هەروەها پاڵپشتی کردنی ئەو ناوەندانەی لەکوردستاندا ئەم کارانە ئەنجام دەدەن.
5-سازدانی ڤیستیڤاڵی ساڵانەو وەرزی لەبوارەکانی ئەدەب و هونەرو ڕۆشنبیریدا، هاندانی گەنجان و لاوان لەو بوارانەدا لەرێگەی سازدانی کێبڕکی بۆ دەرخستنی تواناکانیان.
6-هەوڵی جددی دەدەین بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەی (شاری هونەری) پایتەختی ڕۆشنبیری بەپێی ئەو ماستەر پلانەی بۆی دانراوە.
7-هەوڵدان بۆ دروستکردنی شاری سینەما، بە مەبەستی پەرەپێدانی بواری سینەماو فیلمسازی لە کوردستاندا.
8-پاڵپشتی کردنی بواری شانۆو موزیک و گۆرانی و شێوەکاری لەرێگەی ئەنجامدانی ڤیستیڤاڵ و چالاکی جۆراوجۆر، هەروەها گرنگیدان بە بووژانەوەی تیپ و گروپە هونەرییەکان و دابینکردنی بوجەی پێویست بۆ چالاکییەکانیان.
9-هەوڵدەدەین بۆ زیاتر ناساندنی کەلتورو هونەرو ئەدەبی کوردی لە ڕێگەی بەرهەمی نووسەرو هونەرمەندانی کورد لە نێوەندە هونەری و ڤیستیڤاڵە جیهانییەکاندا.
حەوت: کاروباری ئاینی
1-پێکەوە ژیانی ئاینی و مەزهەبی و عەقیدەیی پێکهاتەکان و ڕێزگرتنی باوەڕە ئاینییەکانی هەمووان لەسەر بنەمای قبوڵکردنی ئازادیی جیاوازییەکان.
2-رەخساندنی کەشێکی گونجاو بۆ نزیکبوونەوە لەنێوان ئاین و مەزهەب و ئاینزاکاندا، بەپێی بنەما مرۆییەکان.
3-دابینکردنی ژیانێکی شایستە بۆ زانایانی ئاینی سەر بە هەموو ئاین و ئاینزاکان.
هەشت: وەرزش
1-هەوڵدان بۆ پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای لیژنەی ئۆڵۆمپی کوردستان.
2-گرنگیدانی زیاتر بە تیپە میللییەکان و دابینکردنی پێداویستییەکانیان لە گۆڕەپان و کەلوپەلی وەرزشی.
3-دروستکردن و تەواوکردنی ئەو پڕۆژە وەرزشیانەی کە بەهۆی قەیرانی دارایی، یان هەر هۆکارێکی ترەوە ڕاگیراون.
4-دامەزراندنی فێرگە و ناوەندی وەرزشی و زانستی لە شارو شارۆچکەکان بۆ ئارەزوومەندانی وەرزش لە قۆناغی سەرەتایی، بۆ ئەوەی هەر لە منداڵییەوە پەرە بە تواناو حەزو خولیا وەرزشییەکانیان بدرێت.
5-گرنگیدان و فراوانکردنی ژێرخانی پەروەردەی وەرزشی لەبواری (یاریگا، مەلەوانگە، هۆڵی وەرزشی …..تاد).
6-پەرەپێدانی پەروەردەی وەرزش لە ناوەندەکانی خوێندن لە قۆناغی بنەڕەتی و ئامادەیی.
7-هەوڵدان بۆ ڕەخساندنی هەلی کارو دامەزراندنی دەرچووانی بەشی وەرزشی زانکۆ و پەیمانگاکان لە ناوەندەکانی خوێندن بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی نەبوونی مامۆستای وەرزش.
8-دروستکردنی پەیوەندی نێوان لیژنەی ئۆڵۆمپی کوردستان و ئۆڵۆمپی وڵاتانی دەرەوە، بۆ زیاتر ئاشنابوونی وەرزشوانانی کوردستان بە نوێگەریی و پێشکەوتنەکانی بواری وەرزشی.
9-گرنگیدانی زیاتر بە ناوەندی چالاکییە وەرزشییەکان لە سەرجەم شارو شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان.
نۆ: ژینگە
1-کارکردنی بۆ چالاکترکردنی یاسای ژمارە (8)ی ساڵی 2008ی پاراستن و چاککردنی ژینگەو یاسای ژمارە (10)ی ساڵی 2012ی تایبەت بە دارستانەکان.
2-زیادکردنی ڕێژەی سەوزایی و فروانکردنی ڕووبەری سەوزایی لەسەرجەم شارو شارۆچکەکان.
3-ئیدارەدانی خاشاکی شارەوانییەکان بەشێوەی ژینگەیی و تەندروستی.
4-دانانی سیستمی فیلتەرین بۆ دەرهاویشتەکانی پڕۆژە پیشەسازییەکان.
5-دانانی (یەکەی چارەسەریی ئاوی پاشەڕۆ) بۆ پڕۆژەکانی پیشەسازی و بازرگانی و تەندروستی و وەبەرهێنان.
6-کاردەکەین بۆ دانانی چاودێرو ڕاوێژکاری ژینگەیی بۆ پرۆژەو کارگە پیشەسازییەکان.
7-رۆشنبیری ژینگەیی و ژینگەدۆستی بخرێتە ناو پرۆگرامەکانی خوێندنی سەرەتایی.
8-جیاکردنەوەی ئاوەڕۆی ناوچە پیشەسازییەکان لە ئاوەڕۆی شارەوانییەکان.
9-رێگریکردن لە قەلاچۆکردنی باڵندە و ئاژەڵە کێوییەکان، سزادانی توندی سەرپێچیکاران.
بەشی پێنجەم: توێژە کۆمەڵایەتییەکان
یەک: شەهیدان و ئەنفالکراوان و کیمیاباران
1-هەموارکردنەوەی یاسای ماف و ئیمتیازاتی وارسی شەهیدان و ئەنفالکراوان، بەجۆرێک لە بەرژەوەندیی وارسەکانیان بێت.
2-هەوڵدان بۆ بەگەڕخستنەوەی دیاری هاوسەرگیریی بۆ کچ و کوڕی شەهیدان.
3-دانانی بودجەیەکی تایبەت بۆ دۆکیومێنت کردنی یادەوەریی شەهیدان و تاوانەکانی ئەنفال و کیمیاباران و قوربانیانی شەڕی داعش، وەرگێڕانیان بۆ زمانەکانی تر، جێکردنەوەی لە پرۆگرامەکانی خوێندندا.
4-دابینکردنی یەکەی نیشتەجێبوون (ئەوانەی سوودمەند نەبوون) بۆ وارسی شەهیدان و ئەنفال و کیمیاباران و شەهیدانی شەڕی داعش.
5-پابەندکردنی حکومەتی فیدراڵ بە بڕیارەکانی دادگای باڵای تاوانەکان تایبەت بە قەرەبووکردنەوەی قوربانیانی شەهیدو ئەنفال و کیمیاباران.
6-هەماهەنگی کردن لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 132ی دەستووری عیراق و قەرەبووکردنەوەی سەرجەم زیان لێکەوتووان.
دوو: هێزی پێشمەرگە
1-بەرز ڕاگرتنی ناو ناوبانگی پێشمەرگە ئەویش بەدەرکردنی بڕیارێک لە پەرلەمانەوە، بۆ ڕێگریکردن بە ناوزڕاندن و بی ڕێزیکردن بە پیرۆزییەکانی.
2- بەیاسا هاوتاکردنی مووچەو ماف و ئیمتیازاتی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ.
3-دابینکردنی دڵنیایی تەندروستی بۆ پێشمەرگەو هاوکاریی کردنیان لە هەر حاڵەتێکی نەخۆشیداو لەئەستۆگرتنی تێچووی چارەسەرکردنیان لە دەرەوە.
4-بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی و توانا جەستەیی و سەربازییەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان، دابینکردنی پێداویستییەکانیان لە بونیادنانی سەربازگە و فەراهەمکردنی تەکنەلۆژیای سەربازی.
5-بونیادنانەوەی سیستمی بەرگریی هەرێم بە شێوازێکی سیستماتیک و سەردەمیانە.
6-هەوڵدان بۆ گەڕاندنەوەی پێشمەرگە بۆ شنگال و کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکانی تری کوردستان.
سێیەم: پێشمەرگە دێرینەکان
1-دروستکردنی دەزگایەتی تایبەت بە پێشمەرگە دێرینەکان و کەمئەندامانی سەنگەر، بۆ بەدواداچوون و ڕایی کردنی کارەکانیان.
2-هەوڵدان بۆ باشترکردنی بارو گوزەران و ژیانی پێشمەرگە دێرینەکان و ژنانی شاخ، بە ڕەچاوکردنی بەرزبوونەوەی نرخی بازاڕ.
3-دابینکردنی دڵنیایی تەندروستی (تأمین صحی) بۆ خۆی و خێزانەکەی، ئەگەر پێویستیشی کرد لە دەرەوەی وڵات چارەسەریان بۆ بکرێت.
4-حکومەت خەرجی خوێندنی کچ و کوڕی پێشمەرگە دێرینەکان بگرێتە ئەستۆ.
5-بەردەوامبوون بۆ دابینکردنی یەکەی نیشتەجێبوون بۆ پێشمەرگە دێرینەکان و کەمئەندامانی سەنگەر.
چوار: زیندانیانی سیاسی و ڕێکخستنە دێرینەکان
1-تەواوکردنی مامەڵەی ئەو زیندانییە سیاسیانەی کە تا ئێستا لە هەرێمدا کاروباری ماف و ئیمتیازاتیان بۆ جێبەجی نەکراوە.
2-ئەو زیندانییە سیاسیانەی کە چەند مانگێک زیندانی کراون و حوکم نەدراون، مافی ئیمتیازاتی زیندانی سیاسیان پێبدرێت.
3-هەوڵدان بۆ هاوتاکردنی موچەو ئیمتیازاتی زیندانیانی سیاسی هەرێمی کوردستان لەگەڵ زیندانیانی سیاسی عیراقی فیدراڵ.
4-دابینکردنی زەویی نیشتەجێبوون بۆ زیندانیانی سیاسی یان وارسەکانیان.
5-هەوڵدان بۆ دەرچواندنی یاسایەکی تایبەت بە ڕێکخستنە دێرینەکان.
پێنج : ژنان
دیموکراتی لە هیچ وڵاتێک پایەدار نابێت ئەگەر ژنان وەکو پیاوان بە هەموو مافەکانی ئینسانی ئەم سەردەمە شاد نەبن، لەو ڕوانگەیەوە کاردەکەین بۆ فەراهەمکردنی سەرجەم مافەکانی ژنان.
1-رەخساندنی دەرفەتی یەکسان بۆ ژنان تا بتوانن هاوشانی پیاوان لەبواری کارکردندا چالاک بن.
2-بەرەنگاربوونەوەی هەموو شێوازەکانی توندوتیژی دژی ژنان.
3-هیچ لێبوردنێک بکوژانی ژنان بەبیانووی ناموسەوە نەگرێتەوە.
4-هاوکاریکردنی ژنانی سەرۆک خێزان، بەتایبەت ئەوانەی سەرچاوەیی داراییان نییە.
5-دابینکردنی شوێنی مانەوە بۆ ژنانی بێ لانە و دۆزینەوەی هەلی کار بۆیان.
شەش: لاوان
1-رەخساندنی هەلی کار بۆ لاوان لەپێناو کەمکردنەوەی ڕێژەی بێکاری، کردنەوەی ئەو بەش و کۆلیژانەی کە بازاڕی کار پێویستی پێیانە.
2-دامەزراندنی لاوان لەسەر بنەمای (یەکسانی هەلی کار بۆ هەمووان) بەرەچاوکردنی شارەزایی و لێهاتوویی، پشتیوانیکردنی لاوانی داهێنەرو بەهرەمەندو دابینکردنی پێداویستییەکانیان بۆ پێشخستنی بەهرەکانیان.
3-زیادکردنی بودجەی تایبەت بۆ سندوقی قەرزی هاوسەرگیریی لاوان.
4-هەوڵدان بۆ دامەزراندنی سەنتەرو ناوەندەکانی (هونەری و وەرزشی) بۆ پەرەپێدانی تواناو ئارەزووەکانی لاوان.
حەوت: خانەنشینان
1-هەموارکردنەوەی یاسای خزمەت و خانەنشینی پلە تایبەتەکان و ئەنجومەنە هەڵبژێردراوەکان، بۆ کەمکردنەوەی جیاوازی مووچەی نێوانیان لەگەڵ فەرمانبەران.
2-هەوڵدان بۆ هەموارکردنەوەی یاسای خانەنشینی بۆ ئەو فەرمانبەرانەی کە 15 ساڵ کەمتر خزمەتیان هەیەو بەهۆی تەمەنەوە یاسای خانەنشینی نایانگرێتەوە.
3-باشترکردنی ژیانی خانەنشینان بە زیادکردنی مووچەکانیان، بەشێوەیەک بگونجی لەگەڵ نرخی بازاڕدا.
4-دامەزراندنی سندوقی خانەنشینی.
بۆ جێبەجێکردنی ئەم بەرنامە گشتگیرە دەنگ بدە بە لیستی ژمارە 105ی یەکێتیی نیشتمانيی کوردستان