عەبدول نەجم
لەرۆژی سێشەممەی ڕابردوو 2019-10-01 ەوە، خۆپیشاندان و نارەزایی دەربرین لە شارەکانی بەغدا، بەسرە، واست و نەجەف و چەند ناوچەیەکی دیکە بەڕێوەچو بەهۆیەوە دەییان کوژراو و برینداری لێکەوتەوە.
ئایا ئاڵۆزییەکانی عێراق کاریگەری لەسەر هەرێم دەبێت ؟ئایا خۆنیشاندانەکانی بەغداو دەرئەنجامەکانی لەسەر هەرێمی کوردستان چیە؟ لەم ڕاپۆرتەدا نوێترین زانیاری و وردەکاری دەخوینیتەوە.
پێویستە بەرپرسانی هەرێم مامەڵەیەکی دروست لەگەڵ ئه و دۆخەدا بکەن
سەڵاحەدین بەهادین ئەمینداری گشتی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان ڕایگەیاندوە، ئه و ئاڵۆزیانەی کە لە عێراقدا ڕوودەدەن تاوەکو ئێستا کۆتاییەکەی ناڕوونە و کاریگەری لەسەر هەرێمیش دەبێت، چونکە حکومەتی هەرێم مووچەی لە بەغداوە بۆ دێت.ئەگەر بێتو دۆخی ئێستای عێراق لەدەست دەربچێت ئەوا مەترسی لەسەر مووچەی هەرێمی کوردستان دەبێت، بۆیە پێویستە بەرپرسانی هەرێم مامەڵەیەکی دروست لەگەڵ ئه و دۆخەدا بکەن.
ئەمینداری گشتی یەکگرتوو باسی لەوەشکرد وە، دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە هەرێمی کوردستان و عێراق نزیکن لە هاوکێشە سیاسیەکانی، بەداخەوە چاوەڕوانی خراپتری لێدەکرێت و وڵاتە دەستڕۆیشتووەکان لە ناوچەکە بەپێی بەرژەوەندی خۆیان کاریان کردووە، کاریگەری ئه و خۆپیشاندانانە لەسەر ئه و بەرژەوەندیانە دەبێت.
خۆپیشاندانەکانی عیراق دەرئەنجامی گەندەڵی و پاشاگەردانی و نا دادپەروەرییە
کامەران مەنتکی نوسەردەڵێت:ئەو خۆنیشاندانانەی چەند ڕۆژێکە بەغدای پایتەخت و ژمارەیەک لە شاری تری لە ناوەڕاست و باشووری ئێراق گرتۆتەوە، بەر لەهەموو شتێک دەرئەنجامی ئەو گەندەڵی و پاشاگەردانی و نا دادپەروەرییە، کە لەو ناوچانە دەگوزەرێت، سەرباری ئەو هەڵبژاردنە ساختەو بێهیوایانەی ئەنجام دەدرێت، دەسەڵاتی سیاسی لە بەغدا هیچ ڕەوایەتیەکی نەماوە، بۆیە هەموو مرۆڤێکی ئازادیخواز پێویستە پاڵپشتی و لایەنگری ئەو خۆنیشاندانانە بکات. بەڵام ئەمە تەنیا دیوێکی مەسەلەکەیە، دیوەکەی تری پەیوەندی بە ڕەهەندە هەرێمی و جیهانییەکەوە هەیە، کە چۆن ئەو مافە ڕەوایانانەی خەڵک دەخەنە دوو توێی بەرژەوەندە سیاسی و هاوسەنگیە هەرێمایەتیە ئاڵۆزەکان.
مەنتیک باس لەوەشدەکات :بێگومان ئەمەش شتێکی ئاساییە، لەبەرئەوەی ئێستا ئێراق وەکو دەسەڵاتی سیاسی و جوگرافی کەوتۆتە ژێر کاریگەری ڕاستەوخۆ و نا ڕاستەوخۆی هێزە هەرێمی و جیهانیەکان، کە هەر لایەنەی دەیەوێت بەرژەوەندیه ستراتیژیەکانی خۆی بپارێزێت. دەرئەنجامی ئەو خۆنیشاندانانە هەرچیەک بێت هیچ لە بایەخی ئەوە ناگۆڕێت، کە سەرەتای قۆناغێکی نوێیە لە ئێراق بە ڕێوەیە، ئەو سەرەتایە بەرەو دوو ئاڕاستەی پێچەوانەی یەکتر کاردەکات، لە لایەک بۆ نەهێشتنی گەندەڵی دامەزراندنی دەسەڵاتێکی دادپەروەرانەتر، لە لایەکی تر بۆ قووڵکردنەوەی نا سەقامگیریەکان و بە سوریا کردنی ئێراق هەنگاو دەنێت. بەهۆی بوونی میلیشیاو هێزی چەکداری زۆرو جیاواز، بۆ ماوەیەکی ڕەنگ بێت زۆر دوور نا، ئەگەری دووەم بەهێزترە، کە بە داخەوە ئەمە دۆخەکە زۆر ئاڵۆزتر دەکات و دواتر دەگاتە ئەو ئامانجانەی خەڵک کاری بۆ دەکات، ئەمەش ماوەیەکی دەوێت و دەوەستێتە ئەو مامەڵە سیاسی و جیۆپۆلەتیکانەی لە پشت پەردەکانەوە لە نێوان هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتیەکان ئەنجام دەدرێت. بڵێسەی سەرکەوتنی ئەو خۆنیشاندانانە گومانی تیا نیە بۆ زۆر شوێن دەپەڕێتەوە چوارچێوە جوگرافیەکەی خۆی دەبەزێنێت و ڕەنگه بێت لە کۆتایدا سیستەمی سیاسی هەموو ناوچەکە بخاتە مەترسیەوەو گۆڕانکاریەکی بنەڕەتی لە فەزای سیاسەتی هەرێمی دروست بکات.
ئەو بڵێسەیە بەر لە هەموو شوێنێک دەپەڕێتەوە هەرێمی کوردستان
کامەران مەنتیک ئەوەشیخستۆتە ڕوو.بەڵام ئەوەی گومانی تیانیە ئەو بڵێسەیە بەر لە هەموو شوێنێک دەپەڕێتەوە هەرێمی کوردستان!. ئەگەر لەبەغدا دەستکەوتی باش بە دەست بێت!. ڕاستە دۆخی هەرێمی کوردستان بە بەراورد لەگەڵ پارچەکانی تری ئێراق جۆرە جیاوازیەکی هەیە، بەڵام لە ڕووی سیاسەوە دەسەڵاتدارانی ئەو هەرێمەش دووچاری هەمان ئەو نەخۆشیانە هاتوون، کە دەسەڵاتدارانی ئێراق تووشی بوون، تووڕەیی و بێزاری خەڵکی کوردستان هەرگیز لە تووڕەیی و بێزاری ناوچەکانی تری ئێراق کەمتر نیە، وەکو ئەوان متمانە بە دەسەڵاتداران و پڕۆژەی هەڵبژاردن نەماوە، دوا هەڵبژاردن ڕێژەی بەشدارینەکردنی خەڵک، کە زۆرینەیەکی ڕەها بوو ئاماژەیەکی ڕوونە بۆ ئەوەی خەڵک لە کوردستانیش باوەڕی بە خەباتی سیاسی و پەرلەمانی نەماوە، ئەمە ئەگەری توندو تیژی و ڕووبەرووبوونەوەی چەکداری زیاتر دەکات لە هەر گۆڕانکاریەک لە هەرێم بێتە ئارا.
دەسەڵاتدارانی کوردی بە تەواوی درکیان بەمەترسی کردوە
بە داخەوە زۆر لە خوێندەواران و چاودێرانی کورد پێیان وایە بەهۆی بێهیوابوونی خەڵکی کوردستان، ئەگەری پەڕینەوەی خۆنیشاندانەکان بۆ هەرێم زۆر نیە، بەڵام بە پێچەوانەوە، بێهیوابوونی خەڵک بەهۆی ملکەچ بوونەوە نیە بۆ ئەو دۆخە سیاسی و ئابوورییەی سەپێنراوەتە سەری، بەڵکو تەنیا بێ متمانەییە بەو هێزانەی لەسەر گۆڕەپانی سیاسیدا وەک گەڕۆکێک (مهرج) ێک نواندن دەکەن، نەک بێ متمانە بوون بە زەرورەتی گۆڕانکاری و دامەزراندنی دەسەڵاتێکی تر، کە ڕەنگدانەوەی ویست و خەونەکانی خەڵک بێت. ئەو هێزانەی لە گۆڕەپانەکەدان، هیچ کامێکیان ناتوانێت سەرکردایەتی و پیشەنگی گۆڕانکاریەکی لەو شێوەیە بکات، بەڵام گۆڕانکاریە پۆزەتیڤەکانی ئێراق، ئەگەر لەبەرژەوەندی خەڵک بشکێتەوە دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی خەڵک و دروست بوونی سەرکردایەتی مەیدانی نوێ، ئەو کاتە ئەو هێزانەی لە ئارادان، بە هەموو ڕەنگەکانیانەوە دەخرێنە بەردەم دادگای خەڵک و بەرپرسیاریەتی ئەو هەموو تاوان و گەندەڵی و نادادپەروەریەیان دەخرێتە ئەستۆ. دەسەڵاتدارانی کوردی بە تەواوی درکیان بەمە کردووە بۆیە هەر لە ئێستاوە سیناریۆ بۆ کەمکردنەوەو بڕینی هێڵەکانی ئەنتەرنێت و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دادەنێن.بەڵام لە کۆتایدا، کە زەنگی حەشرەکە لێیدا هیچ شتێک فریایان ناکەوێت!.
پێویستە کورد ئامادەی هەموو دۆخێک بێت
نوسەر و چاودێر سەرتیپ جەوهەر دەڵێت:بارودۆخی عیراق لەوە خراپترە کە پێشبینی دەکرێت، دۆخەکە گەلەک ئاڵۆز بووەو ئەگەری بەهێز ئەوەیە لەماوەی دوو ڕۆژی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختە ڕابگەینرێت و حکومەتەکەی عادل عەبدولمەهدی کۆتایی پێبێت.
ئەگەر ڕاگەیاندنی هەڵبژاردنی پێشوەختە نەتوانێت توڕەیی خەڵک کۆنتڕۆل بکات، ئاڵۆزییەکە دەبێتە فەوزاو کۆنترۆڵ ناکرێت.پێویستە کورد ئامادەی هەموو دۆخێک بێت بەتایبەت ناوچە دابڕاوەکان.
پێویستە کورد پشتگیری تەواو لە مانەوەی عادل عبدالمهدی بکات
گۆران قادر ڕۆژنامەنوس پێویستە کورد پشتگیری تەواو لە مانەوەی بەڕێز عادل عبدالمهدی بکات، چونکە لە دوای ساڵی (2003)ەوە هیچ سەرکردەیەک هێندەی بەڕێزیان هاوسۆزی کورد نەبووە بۆ وەرگرتنی مافەکانیان، دەبێت کورد هەر هەوڵێک بۆ دوورخستنەوەی بە (کودەتای سپی) ناوزەند بکات.
هەموو ئەم کارانە دەبێت لەبەر دووخاڵی سەرەکی بکات:
1- دۆستی کوردە، کوردیش دەبێت بە وەفا بێت بۆ دۆستەکانی، با نەبێتە خاڵێکی ڕەش کە ئێمە پشت لەو کەسانە دەکەین کە هاوکارمانن.
2- لایەنە سیاسیەکان ڕاستگۆ نین لەگەڵ کورد و خۆپیشاندەرانە، پیاوی چاکسازی و حوکمداری نین و پێشتر تاقی کراونەتەوە، جەعفەری و مالیکی و عەبادی، هیچ شتێکیان بۆ عێراقیەکان نەکرد و چیش خراپ بوو بە کوردیان کرد، هەرچی سەدر و عمار حکیمن، ماشا والله زمانیان لوسە و باش دەزانن چۆن خۆیان بپەڕێننەوە و شەقام لە خۆیان ڕازی بکەن.
بۆیە بە مێژووەکەی و هەڵوێستەکانی ئێستای، عادل عبدالمهدی لە هەموویان باشترە و دەبێت لە پێناو بەرژەوەندی خۆمان بەرگری لێبکەین.
جێگەی باسە، بەپێی دواین ئامار کە ئەمڕۆ شەممە 5ی تشرینی یەکەمی 2019 بڵاوکراوەتەوە، لە سەرەتای گرژییەکانی عێراقەوە تائێستا 73 بۆ 75 خۆپیشاندەر کوژراون و زیاتر لە 3000ی تریش برینداربوون[1].