ناو: نەجمەدین
نازناو: مەلا شێخ نەجمەدینی هەڵەبجە
ناوی باوک: تەها ڕەسول
رۆژی لەدایکبوون: #28-04-1930#
رۆژی کۆچی دوایی: # 18-03-1997#
شوێنی لەدایکبوون: شاری #هەڵەبجە#
شوێنی کۆچی دوایی: شاری #سلێمانی#
$ژیاننامە$
زانا و عاریفی ئیسلامی شێخ نەجمەددین تەها زاتێکی کوردە و ناوی تەواوی (نەجمەدین تەها ڕەسوڵ)ە و بە (مامۆستا سید نجمەدین) ناسراوە، لە ڕۆژی دووشەممە 22ی شوالی 1348 کۆچی بەرامبەر 28/4/1930 لە بنەماڵەیەکی زانستی و ئاینپەروەرو ناوداری دەڤەری هەڵەبجە چاوی بە دنیا هەڵهێناوە، باوکی مامۆستا (شێخ تەها) پیاوێکی دڵپەروەر و کەسایەتیەکی کۆمەڵایەتی بەناوبانگ بووە، ئەم پیاوە به و ئومێدەی کەوا کورەکەی زاناێکی گەورەی لێدەربچێت، بۆیە خوا ناویەتیە دڵی و ناوی (نجم الدین) واتە: (ئەستێرەی ئایین)ی لێناوە.
قۆناغەکانی خوێندنی:
لە تەمەنی (5) ساڵیدا، لە خزمەتی مامۆستا (شێخ تەها)ی باوکیدا دەستی کردوە بە خوێندنی قورئانی پیرۆز، ئینجا هەندێک لە کتێبە سەرەتاییەکانی خوێندنی شەرعی هەر لە خزمەتی باوکیدا خوێندووە.. پاشان وەکو ئوسوڵی خوێندنی ئەو سەردەمە، زۆربەی مەدرەسە شەرعیەکانی کوردستانی عێراق و ئێرانی بەسەر کردۆتەوە، بە تایبەتی لەو سەردەمەدا کە ئەم سنوورە دەستکردانەی نێوان پارچەکانی کوردستانی گەورە هێشتا زۆر تۆخ نەکرابوونەوەو بە تەواوی لەیەک دانەبڕا بوون، و هاتوچۆی نێوان ئەو دوو پارچەی کوردستان حاڵەتێکی تەواو ئاسایی بوو.. گرنگترین ئەو مەدرەسانەی کە شێخ نەجمەددین تیایاندا خوێندوویەتی : مەدرەسەکانی(بیارە، خانەقین، چۆڕ، هویە، نگڵ، کانی سانان، نێزڵ، ئەوێهەنگ، سنە، نێ، پایگەلان، مەریوان، عەنەب، عەبابەیلێ، ئەڵمانە، زەڵم، زەرگەتە، بەرقەڵا، شۆراو، کانی میران، گێڵدەرە، خورماڵ، هەڵەبجە، پێنجوێن، ئارەنان، دەرەتفێ، کەرکووک، سلێمانی). پاش ماندووبوونێکی زۆرو چەشتنی مەینەتیەکی بێ سنوور، لە قۆناغی فەقێیەتی ئەوسەردەمەدا و تووش بوونی بە چەندین حاڵەتی ناخۆش و کۆسپ و گرفتی جۆراو جۆرو چەندەها جار نەخۆش کەوتن و تەنانەت ڕووبەروو بوونەوەی چەندین حاڵەتی مەترسیدارو نزیکبوونەوە لە مەرگ، وەکو ڕەقبوونەوە لەناو بەفری شاخەکان و خنکان لە ناو ڕووبارو... هتد، بەڵام هەر کۆڵی نەداوە، تا سەرەنجام توانیویەتی خەرمانێکی زانستی زۆر گەورەو گرانبەها بۆ خۆی کۆ بکاتەوەو گشت قۆناغەکانی خوێندنی شەرعی بەسەرکەوتویی ببڕێت، تا دواجار لە 29/3/1955 لە مەدرەسە گەورەکەی بیارەی مەڵبەندی زانست و تەریقەتدا، و لە خزمەتی زانای هەڵکەوتوو (مامۆستا مەلا محەمەدی مەلا بەها) ئیجازەی زانستی وەرگرتووە..
چالاکیەکانی دژی ڕژێمی بەعس:
هەرچەندە لە ساڵانی حەفتاکان و هەشتاکاندا ڕەوشی ئەمنی لە سەردەمی ڕژێمی بەعسی ديکتاتۆردا زۆر خراپ بوو، و لە بەرامبەر مزگەوتی ئوسامە لە شاری هەڵەبجە ئه و مزگەوتەی کە مامۆستا شێخ نەجمەددین پێشنوێژ و وتارخوێنی بووە ڕێکخراوەیەکی حزبی بەعس هەبوو، بەڵام بە هاندان و پاڵپشتی مامۆستای خوالێخۆشبوو، مزگەوتەکە بەردەوام جمەی دەهات لە لاوانی ئیماندار و خوێن گەرم و قوتابیانی مامۆستا، هەروەها لە نوێژەکانی هەینی و تەراویحی شەوانی ڕەمەزانیشدا پر دەبوو لە دایکان و خوشکانی ئیماندار... هتد هەموو ئەمانە و چالاکیە کۆمەڵایەتیەکانی مامۆستا ڕژێمی بەعسی نیگەران کردبوو، بۆیە ناوە ناوە لە (رێکخراوەی حیزب بەعس) و فەرمانگەی (ئەمنی هەڵەبجە)و بانگیان دەکرد بۆ لێپرسینەوە، بەڵام ئەو دڵ قایمانە ڕەوتی ئیسلاحخوازی وپەیامدايی خۆی تێک نەدەدا و لەسەر چالاکیە بانگخوازیەکانی خۆی بەردەوام بوو، و بە هیچ شێوەیەک سازشی لەگەڵدا نەدەکردن.. تەنانەت جارێکیان بە توندی بە بەڕێوەبەری(رێکخراوەی بەعس) ی وتبوو: (من مێزەرەکەم سپی یە، ناهێڵم لەکەی لێ بنیشێت، مێزەری سپی موڵکی هەموو خەڵکە، ناکرێ من خاوەنی مێزەری سپی بم، کەچی پەیڕەوی حیزبێک بم، چونکە ئەو کاتە لە جەماوەر دادەبڕێم.! زانای بێشەوای مزگەوت دەبێ پێشەوای هەموو چین و توێژ و ڕەنگەکان بێت و، ناکرێ و نابێت بە خۆ بەستنەوە بە حزبێک یان تاقم و دەستەیەکەوە، پشت لە تاقم و ڕەنگەکانی تر بکات..)
چالاکیە کۆمەڵایەتیەکانی:
مامۆستا ڕێزێکی تایبەتی لە لای سەرجەم خەڵکی ئیسلامپەروەری ناو شاری هەڵەبجەو شارۆچکەکانی دەورووبەری هەبووەو، پەیوەندیەکی دۆستانەی گەرمی لەگەڵ گشت مامۆستایانی ئایینی ناو شاری هەڵەبجەو دەوروبەریدا هەبووە..هەروەها لەگەڵ تيَکرِای خەڵک و شێخانی (شەمێران و عەبابەیلێ و خەرپانی و تاوێرە) و کەسایەتیە بەڕێزەکانی گوندەکانی بەڵخەو خەرپانی و زمناکۆ و گریانەو گوندەکانی شەمێرانات و عەنەب و بامۆک و تریفەو دەرەشیش وجەلیلە و کاکەییەکانی گوندی هاوارو... گشت گوندو دەڤەرەکانی تری شارەزوورو هەورامانات) پەیوەندیەکی گەرم و پتەوی هەبووەو، جەماوەرەکە بە گشتی مامۆستایان زۆر خۆشوویستووەو ڕێزیان لێ ناوەو، جێگە پرس و ڕاوێژ و متمانەیان بووە.
ئاشنایی لەگەڵ بیری ئیسلامیی میانڕەو:
مامۆستا شێخ نجم الدین هەر لە قۆناغی فەقێیەتی یەوە بە هۆی ئیسلامخوازی و دینداری خۆیەوە بەردەوام بە دوای کۆمەڵ و کەسانی خواناس و چاکەکاردا گەڕاوە، بۆیە هەر لە تافی لاوێتیدا لەگەڵ زانای ناوداری کوردستانی ڕۆژهەڵات (خوالێخۆش بوو / مامۆستا ئەحمەدی موفتی زادە) ناسراویی و هاوڕێیەتی هەبووەو، برایەکی کاک ئەحمەد بە ناوی (هادی موفتی زادە) لە خزمەتی مامۆستادا خوێندوویەتی، دواتر ئاشنایەتی لەگەڵ کۆمەڵەی (برایانی موسڵمان) دا پەیدا کردووە و سەرسام بووە بە پەیام و ئامانجە ئیسلاحخوازیەکەیان، بۆیە پەیوەندی لەگەلَ بەستوون.. خوالێخۆش بوو مامۆستا (عومەر ڕێشاوی) لە یاداشتێکی خۆیدا نوسیویەتی: (مامۆستا سید نجم الدین یەکێک بوو لەو برایانەی هەر لە ڕۆژە بەراییەکانی بانگەوازی برایانەوە، جێگە متمانەی تەواوی هەموو لایەکمان بوو، دڵسۆزانە هات بە دەم بانگەوازو ئەرکەکانیەوە)وه چالاکانە لە خزمەتی ئەو ڕەوتە میانڕەوەدا بووەو، لە سەنگەری مزگەوت و خوێندنگا شەرعیەکەیەوە، خزمەتی کةورەو بەرچاوی پێشکەش بە ڕەوتی ميانەرەوی و ئيصلاح کردووە.
بەرهەمەکانی:
خوالێخؤشبوو هێندە خەمی وانە وتنەوەو پێگەیاندنی مامۆستایانی ئایینی لە لا گەورە بوو، کە پێی وابووە لە هەموو کارێکی تر گرنگ تر و پێویست ترە، بۆیە کەمتر بیری لە نوسین و دانانی کتێب کردوەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا لەسەر داواو پێشنیاری ژمارەیەک لە دۆست و قوتابیانی چەند بەرهەمێکی بۆ چاپ نوسیوە، لەوانە
(لە بەرهەمەکانی باوەڕ – لە چاپدراوە)
(دابەشکردنی میرات) کە لە لایەن (مامۆستا جعفر محمد ڕلماس)ەوە لەسەر کاسێتی دەنگیەوە گوێزراوەتەوە بۆ سەر کاغەزو نووسراوەتەوەو ئامادەکراوە بۆ چاپ،
(فیقهی نوێژ – دەستونسە) ئەمە جگە لە نووسینی چەندین دەقی (فەتوا) ی شەرعی و نووسینی (حاشیە) لەسەر کتێبە گەورەکان و نووسینەوەی دەقی وتارەکانی ڕۆژی هەینی بە کورتکراوەیی و بە شێوەی سەرەقەڵەم، ئەمە سەرە ڕای (CD) یەکی (MP3) کە (40) وتاری لە خۆ گرتووە و چەندین کاسێتی وتار و محازەراتی ڤیدیۆیی.
کۆچی دوایی:
پاش گەڕانەوەی لە سەفەرێکی چةند ڕؤژە بؤ دةفەري گەرميان و پێکەشکردنی چەندين محازەرەو ووتار لەو سەفەرەیدا، هەر ئەو شەوەی کە دەگاتە ماڵەوە، کتوپڕ باری تەندروستیی بە خراپی تێک دەچێت و تووشی نەخۆشی (جەڵتەی دڵ) دەبێت و، بە پەلە دەگەیەنرێتە نەخۆشخانەی سلێمانی.. دوای کەمتر لە (48) کاتژمێر لەو نەخۆشیە کتوپڕە، سەرەنجام لە شەوی (17 لەسەر 18 ی مانگی ئازاری (1997) دڵی ئةم زانا پایەبەرزی کورد لەکاردەکەوێت و ماڵئاوایی لە دنيای فانی دەکات، دوا وتەی کە لەو نەخۆشیەیدا لە نەخۆشخانەی سلێمانی لە زاری بیسترا، ئەم دێڕە شیعرەی ئيمامی شافعی بوو:-
فَلَّما قَسَا قَلبي ۆ َضَاقَتْ مَذَاهِبِي - جَعَلتُ الرّجَا مِنِّي إليَکَ سُلَّمَا
واتە: پاش ئەوەی دڵم قەسوەت گرتویەتی و گشت ڕێگاکان لەبەردەممدا تەسکبونەتەوەو ڕێگای دەرباز بوونم لێ گیراوە و هیچ چارەیەکم نیە، هاتووم بۆ لای تۆ ئەی پەروەردگارم، ئومێدم بە بەزەیی و ڕەحمەتە فراوانەکەت، کردووە بە پەیژە بۆ ئەوەی بەزەییت پێمدا بێتەوە..
بۆ ڕۆژی دواتر لە مەراسیمێکی گەورە و شکۆداردا، بە ئامادەبوونی سەرجەم زانایانی ئایینی و شێخانی تەریقەتی پارێزگای سلێمانی و نوێنەرانی حزب و لایەنە کوردستانيةکان و ژمارەیەکی ئێجگار زۆر لە جەماوەری هەڵەبجە و شارەزوور و هەورامان و دەڤەرەکانی تر لەسەر وەسیەتی خۆی لە گۆڕستانی (گوڵان) لە تەنیشت گۆڕی (مامۆستا مەلا محمدی گەورەی خورماڵ و مامۆستا شێخ عەزیزی پاڕەزانی) - کە لە ژیانیدا لە گەڵ هەردووکیاندا پەیوەندیەکی گیانیی پتەوی هەبووە - لەو گۆڕستانە ئەسپەردەی خاک کرا.لە پاش خۆی 4 کورِ بەناوەکانی(عبدالله - جلالدين - عبدالرحمن - محمد) کە هەموويان مامۆستان، هەروەها 3 کچيشی بەناوەکانی (خديجة - أديبة - سومية)لێ بةجێ ماوە.. سوپاس بۆ خوا ئێستا هاوسەرو منداڵەکانی خوالێخۆشبوو هەموويان لە ژياندا ماون و کەسايەتی ناسراوو بەرِێزن.
[1]