ÊZDÎTÎ: DIVÊ MIROV RASTÎYA WÊ LI KU BIGERE ( BERBI SURÊN CÎHANA KEVNAR VA)
Aziz Mamoyan
AMED, 2017
Tehlîlkirina zanistî ya materyalên dîrokî û daneyên çavkaniyên jorîn û her weha bingehên doktrîna olî ya Ezdiyantiyê, ev ola kevnar a gelê Kurd, ku di kevneşopiya xwe ya çandî ya devkî de, adetên xwe yên devkî de sax maye, ayîn û jiyana rojane, şahidiyê dikin ku: - Êzdî jî wek gelê kurd bi tevayî, rasterast neviyên Medên kevnar in; wan Êzdayetî, ola bav û kalên xwe parastiye; - binavkirina ola Ezdiyan ji navê xwedayê Êzdî//Ezda ye ku di pey xwe de ji peyva têkelê yê ez dayî – afirînerê min (ez afirandiye) hatiye; ew ola gelê kurd berî ola Zerdeştî ye; - peyva Êzdî // Êzdî ji navê yek ji xelîfên cîhana misilman – Êzîd bin Muavî (Yezid ben-Muewî ben- Ebu- Sîfyan benî–Omeya) ye, ku êzdî jê re dibêjin Sul-tan Ezid. Tu eleqeya vê rastiyê bi Êzdayetiyê re nîne; - Di dîroka Êzdayetiyê de du serdem hene: berî û piştî Şêx Adî, piştî reformên Şêx Adî dînê Êzdayetiyê ku xwediyê tîpên îslamî bû, û berî çaksazîyan êzdiyatiya pak, pîroz bû; - Tevî her tiştî gelek Êzdiyên ku beriya dused salan ji welatê xwe derketine, gelek taybetmendî û hêmanên ola Êzdiyatiyê parastine; - Ne tenê di dîroka nûjen û hemdem de rastiyên sextekirina daneyên dîrokî û bikaranîna teknolojiyên qirêj hene; di dîroka kevnar de jî rastîyên wiha hebûn; û dîroka kurd-ezdiyan û bav û kalên wan tenê yek ji van bûyeran e... 280 - Hemû têgînên berevajîkirî yên li ser Êzdiyan û ola wan ji Padîşahiya Medyayê ya kevnar dest pê kirine; - Hemû daneyên sexte û têgihîştinên berevajî yên li ser bav û kalên Kurd-Ezdiyan, di zêdekirina spekulasyonên pûç ên li ser ola wan a kevnar de, rolek neyînî lîstine. Van spekulasyonên hanê ne tenê di jîyana gelê Kurd de rolek kujer lîstin, lê di heman demê de ji gelek zanyar û nivîskarên navdar ên cîhanê yên ku di vî warî de pispor in, wekî bingehek lêkolîn hatin bikar anîn; - ev xebat gaveke din e li ser riya lêkolîna bi hûrgilî ya Êzdayetiyê – yek ji olên nepenî û neasayî yên cîhana kevnar, ku tevî her tiştî gelek taybetmendiyên xwe heta îro parastiye; lêkolînên bêtir li ser bingehên doktrînên olî û nêrîna cîhanê ya ku ev ji nû ve ol û civaka etnîkî û konfesyonel li ser bingeha wê ye, dê pir alîkariyek mezin bide fêmkirina pêvajoyên dîrokî û guhertinên piştî.. [1]