Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
Importing Educational Services from Finland to Kurdistan
17-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurdish Question in Turkey: Development of Kurdish Political Parties and Their Perception of Kurdish National Movement from 2003
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Transnational Migration, Integration, and Identity: A Study of Kurdish Diaspora in London
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Identity, Politics, Organization: A Historical Sociology of the Democratic Party of Iranian Kurdistan and the Kurdish Nationalis
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
National Identity Discourses in Contemporary Bahdinani Kurdish Poetry in Iraq
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
14-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,612
Images 105,232
Books 19,488
Related files 97,516
Video 1,394
Library
Revilution
Library
Political Communication the...
Articles
Kurdish fighters in Ukraine...
Library
Woman’s role in the Kurdish...
Library
Dialectics of struggle: cha...
ŞERÊ TAYBET – BEŞA XIX
Historical photos are our national property! Please don't devalue them with your logos, text and coloring!
Group: Articles | Articles language: Kurmancî - Kurdîy Serû
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
کوردیی ناوەڕاست0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

ŞERÊ TAYBET – BEŞA XIX

ŞERÊ TAYBET – BEŞA XIX
LI #KURDISTANÊ# PÊKANÎNÊN #12’Ê ÎLONÊ#
Li Hemberî Metodên Hatine Rûpeşkirin Ê Serweriya Zilam, Sekna Jina Azad

Şerê taybet li Tirkiyê di qadên birdozî, çekdarî, çandî û civakî de xwe bisazî dike. Dema ku di hemu qadan de xwe bisazî dike, xwe digihine hêzekî yekane ya nayê têk birin û hilweşandin. Ev rewşekî pir bi xeter e. Piştî 12’ê Îlonê ev li Tirkiyê hatiye pêkanîn. Ji bo kesên ku piştî 12’ê Îlonê jidayîk bûne an ji kesên ku piştî 12’ê Îlon’ê şêwe girtine tê gotin ‘Nifşê 12’ê Îlon’ê’. Nifşê ku di warê fikrî de hatiye gêjevekirin, ji siyasetê hatiye dûrxistin, li gor kêyfa xwe jiyankirinê esas digre, tu berpirsiyartiyê ranake, hîn bêhtir kêliyê û li ser bingehê ajoyên xwe jiyankirinê bingeh digre, bi giştî ji pergala nirxên hatiye dûrxistin pênase dike. Dema ku tê gotin ‘nifşê 12’ê Îlonê’, ev tê vegotin. Ev rastiya kesên ku di nêvengê 12’ê Îlon’ê de çêbûne û şêwe girtine, bandora xwe li ser tevgerên şoreşgerî jî kiriye. Lewra avahiya civakî ya mirov di nav de dijîn, taybetmendiya ku bi şikandina îradeyê fêrbûnên ne li gor civakê ava dike, di astekî girîng de ji aliyê rejîma şerê taybet jê re şêwe hatiye dayîn bidestxistiye. Ev jî bi xwe re xirabbûn û yozbûnê tîne. 12’ê Îlon’ê rêveberiya ku sepanên astengbûna însan a ji bo dewletê pratîk dike ye. Hîmên vê jî hene. Mînak; îşkenceyên ku tên pêkanîn hene. Civak ji tezgehên îşkence yên pêvajoyên çavderiyê ya digihe heyanî sê mehan, şeş mehan hatiye derbaskirin. Ji bo şikandina îrade û dîlgirtinê pêvajoyên çavderiyê ji sê mehan derxistine şeş mehan. Heta hîn kes ji salekî zêdetir bi îşkenceyan re rû bi rû hatine hiştin. Ev jî tarzekî ku 12’ê Îlonê derxistiye holê ye. Însanan darvekirine. Operasyonên pir belave û yên rojan ajotiye hatine pêkanîn. Kesên ku hatine girtin ji helîkopteran hatine şiqitandin. Li nav kolanan de bi panzeran hatine kaşkirin. Evana hewildanên şerê taybet ên pêkutî, tûnekirin û dîlgirtina muxalefeta şoreşgerî ye. Heyanî cihekî îşkence pêk tîne, heyanî cihekî bi te re dikeve nav pevçûnê an te dikuje an bi xwe dimire. Ev kêliyên demê pênase dike. Lê kêliyê di civakê de xwe vesazkirina şerê taybet na, pêvajoyekî vedibêje.
Tarîkatan, pêkutiyê, îstîxbaratê, hevkarî û sîxûrbûnê jî pêşxistiye. Li hîn cihan yozbûnê pêşxistiye. Ji bo tevlîbûna ciwanan a têkoşîna şoreşgerî asteng bike, bi awayekî zanebûn di van hemu qadan de yozbûnê pêşxistiye. Madeyên hişbir û fihûşê pêşxistiye. Vêya dewlet bi xwe kiriye. Gelek kesên ku di asta memurtiyê de di binye dewletê de statu girtine, li cihê ku çûne weke erkekî bingehîn vêya pêkanîne. Dewleta ku bi musakkadîmê fihûşa destpêkê pêkaniye, bi berdewamkirina vê çanda xwe fihûşê pêşxistine, pêşî li pêşketina araq, qûmar, yozbûn û her cûre ji rê derketinê vekirine.
Pêvajoya 12’ê Îlonê di warê şerê taybet de yek ji pêvajoyên herî girîng e. Weke ku me da diyarkirin 12’ê Îlonê navê pêvajoya ku şerê taybet di qada siyasî, aborî, çandî, civakbûn û di nav civakê de bi taybetî li ser jinê hatiye sazkirin e.
Îro li Tirkiyê hewil tê dayîn ku siyaset, civak, aborî û civaka jinê ji nû de were şêwandin. Hewildana ji nû de şêwandinê jî an dê wî red bike an jî bipêjirîne. Di bingehê mijarên xala red û pêjirandinê de 12’ê Îlonê cih digre. Dema ku 12’ê Îlonê pergala xwe bisazî dike, heya ku astengî li pêşiya wê çênebe karibiye wê bigihîne serkeftinê. Piştî ku li hemberî wî berxwedanî derdikevin holê him di nav pergala ku ew dixwaze ava bike de qeliştok çêdibin, him jî li hemberî şerê taybet bidestxistina eniyên nû yê berxwedanê, civakê kişandine nav lêgerînên cûda.
Têkoşîn û berxwedaniya ku pêşdikeve, bûye sedem ku li Kurdistanê şerê taybet xwe bi şêweyên cûda birêxistin bike. Ji aliyê şerê taybet ê Tirk ve bingeh û derfetên pêkanîna vê jî heye. Heta bi vê re xwe sipartinên dîrokî yên xwe li ser wê bide şêwandin mijara gotinê ye. Ev, di warê fêmkirina bingehên dîrokî ên şerê taybet ê Tirk li Kurdistanê xwe dispêre jî xwedî wateyek girîng e.
Pêkanînên destpêkê yên şerê taybet ku piştî vê li Kurdistanê xwe weke pergalek bisazî kir, ev pêvajoyê hatiye destpêkirin. Di tepisandina serhildanên Kurd ên hatiye jiyankirin de jî li hemberî Kurdan, Kurd hatine şixulandin. Di tepisandina Serhildana Mîr Bedîrxan de, şixulandina Yezdan Şer ê biraziyê wî mînakek ku di vê mijarê de hatiye jiyankirin e. Polîtîqayên Dewleta Osmaniyan a li hemberî Kurdan ku wê pêvajoyê hatiye meşandin, bi vê re jî sînordar nemaye. Koçberî, qetlîam hatine jiyankirin. Di pêvajoya Sultan Hamît de ji Kurdan Alayên Hamîdiye ku bi navê wî tên vegotin hatiye avakirin. Ev alay bingehê Cerdewanan ku piştî salên 1984’an hatiye avakirin, ava kiriye. Dîsa di heman pêvajoyê de avabûna Mektebên Eşîran mijara gotinê ye. Di van mekteban de zarokên reîsên eşîrên Kurda û kêsên pêş ên li civakê adeta hatine rehîngirtin û weke hevkarekî hatine perwerdekirin. Ji xwe piştî vê jî, kesên ku di mektebên eşîran ên li Îstenbolê hatiye vekirin de perwede dîtine li ser vê bingehê ji wan re erk hatine dayîn.
Di salên avabûn û piştî avabûna Komarê jî dîsa li Kurdistanê heman sepan hatine pêkanîn. Ev bi taybetî di tepisandina Serhildana Koçgîrî de rewşekî pir zelal digre. Dema serhildana Koçgîrî destpêkir, di erdnigariyekî bi sînormayîna wê de rîsta vê yekê çêbuye. Derbasbûna qadên din ên Kurdên Koçgîrî, ji aliyê eşîrên hevkar ên Kurd ve hatiye astengkirin, zorê li wan kirine da ku radest bibin. Di tepisandina serhildanê de tevî waad û gotinên ku teşvîk bike, wesfa hêzên ku hatine şixulandin jî ji bûyîna hêzekî ji rêzê yê leşkerî wêdetir e.
Sakallı Nurettîn Paşa û Topal Osman ên ku erkê tepisandina serhildana Koçgîrî ji wan re hatiye dayîn, nûnerên Teşkîlat-i Mahsûsa yê ji aliyê Îttîhat Terakî ve hatiye vekirin in. Hêzên ku di bin venêrîna van de ne, hêzên taybet ên xwedî erk û amade ne. Ji aliyê Topal Osman ve li Behra Reş fetisandina rêveberên Partiya Komunîst a Tirkiyê ku di pêvajoya îlankirina Komarê de ji Rusya vegeriyabûn, li kêleka vê di gelek karên qirêj û tarî de cih girtina wî, di warê fêmkirina wesfa hêzên ku di tepisandina Serhildana Koçgîrî de hatine şixulandin de daneyek girîng dide.
Di salên piştî îlankirina Komarê de, polîtîqayên weke vê yên li hemberî Kurdan hatine meşandin berdewam kiriye. Di serhildana Şêx Seîd de hatiye xwestin ku bi şixulandina cûdahiyên mezhebî Kurd li hemberî hev werin şikandin. Ji bo tenê di qadekî diyar de sînordar mayîna serhildanê, dorpêçkirin û tunekirina wê jî, derbasbûna wê ya qadên derdor hatiye astengkirin. Dema ku ev hatiye pêkanîn jî eşîrên Kurd ên li derdor hatiye şixulandin. Bi spartina qetlîamên hatine pêkanîn piştî tepisandina serhildanê jî, li Dadgehên Îstîklal ên di bingehê zagonên Takrîr-î Sûkun de hatiye avakirin û bi erkên derasayî ve hatiye arastin, darizandin çêbûne. Di ratsenhevê biryarên ku ev dadgeh girtine de, di serî de Şêx Seîd, kesên ku weke pêşengên serhildanê hatine qebûlkirin hatine darvekirin, gel jî bi koçberiyê re rû bi rû hatiye hiştin. Ji bo ev qetlîamên hatiye pêkanîn di qada navnetewî de neyê bihîstin jî, qadên ku qetlîam lê hatine jiyîn weke ‘qadên qedexekirî’ hatiye îlankirin. Li serhildanên Agirî û Dersîmê jî heman polîtîqa xistine meriyetê.
Rêbazên şerê taybet ên di tepisandina serhildanên ku ji salên 1925’an destpêkiriye û heyanî 1938’an jî hatiye jiyîn de hatiye pêkanîn, di salên piştî wî de jî bi ser zêdekirina rêbazên nû berdewam kiriye, plansaziyên nû yên tunekirin û tasfiyekirinê ketiye meriyetê. Mijokdariya sipî, bişaftin ango qirkirina ku di qada çandî de ketiye meriyetê dest bi pêkanînê hatiye kirin. Çand û zimana Kurd hatiye qedexekirin. Li dibistanên seretayî yên leylî de dest bi Tirkkirina zarokên Kurdan hatiye kirin. Kurdbûn weke tiştekî şerm hatiye dîtin, hewil hatiye dayîn ku zarokên Kurdan jî ji nasnameya xwe şerm bikin. Weke ku Mahmut Esat Bozkurt ê ji burokratên piştî Komarê jî dibêje ‘xizmetgeriya ku li Tirkiyê mafê kesên ku ne Tirk e’, hatiye xwestin ku piştî vê pêvajoyê bi Kurdan jî were qebûlkirin.
Ya rastî beriya 12’ê Îlon’ê hatiye xwestin ku Kurdistan ber bi nêvengek bi vê awayê re were kişandin. Beriya darbeyê li Kurdistanê hêzên faşîst û hevkarên heremî ji ber vê sedemê xistine tevgerê. Ev hêz di serî de Qetlîama Mereşê, provakasyonan pêkanîne. Di pişt van provakasyonan de jî li tevahiya Kurdistanê rêveberiya awarte hatiye îlankirin. Piştî vê rêveberiya awarte ya hatiye îlankirin jî, adeta ji nû de dest bi dagirkirina Kurdistan’ê hatiye kirin.[1]
This item has been written in (Kurmancî - Kurdîy Serû) language, click on icon to open the item in the original language!
Ev babet bi zimana (Kurmancî - Kurdîy Serû) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
This item has been viewed 1,112 times
HashTag
Sources
[1] Website | کوردیی ناوەڕاست | pajk.org
Linked items: 38
Group: Articles
Articles language: Kurmancî - Kurdîy Serû
Publication date: 22-07-2021 (3 Year)
Content category: Politic
Content category: Sociology
Content category: Human Right
Country - Province: North Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Kurmanji - Latin
Publication Type: Born-digital
Technical Metadata
Item Quality: 99%
99%
Added by ( Sara Kamela ) on 18-09-2022
This article has been reviewed and released by ( ئاراس حسۆ ) on 19-09-2022
URL
This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!
This item has been viewed 1,112 times
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Library
Kurdish Question in Turkey: Development of Kurdish Political Parties and Their Perception of Kurdish National Movement from 2003
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Library
National Identity Discourses in Contemporary Bahdinani Kurdish Poetry in Iraq
Biography
Antonio Negri
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Havin Al-Sindy
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Library
Transnational Migration, Integration, and Identity: A Study of Kurdish Diaspora in London
Biography
Ayub Nuri
Archaeological places
Cendera Bridge
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Jasmin Moghbeli
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Biography
Abdullah Zeydan
Library
Importing Educational Services from Finland to Kurdistan
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Articles
An Illusory Unity Understanding the Construction of Kurdish Political Identity
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
KHAIRY ADAM
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Biography
Shilan Fuad Hussain
Library
Identity, Politics, Organization: A Historical Sociology of the Democratic Party of Iranian Kurdistan and the Kurdish Nationalis
Archaeological places
Hassoun Caves
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari

Actual
Library
Revilution
17-12-2020
Hawreh Bakhawan
Revilution
Library
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
08-05-2022
Rapar Osman Uzery
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
Articles
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
25-07-2023
Hazhar Kamala
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
Library
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
25-04-2024
Hazhar Kamala
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
Library
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
26-05-2024
Hazhar Kamala
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
New Item
Library
Importing Educational Services from Finland to Kurdistan
17-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurdish Question in Turkey: Development of Kurdish Political Parties and Their Perception of Kurdish National Movement from 2003
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Transnational Migration, Integration, and Identity: A Study of Kurdish Diaspora in London
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Identity, Politics, Organization: A Historical Sociology of the Democratic Party of Iranian Kurdistan and the Kurdish Nationalis
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
National Identity Discourses in Contemporary Bahdinani Kurdish Poetry in Iraq
15-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
14-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,612
Images 105,232
Books 19,488
Related files 97,516
Video 1,394
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Library
Kurdish Question in Turkey: Development of Kurdish Political Parties and Their Perception of Kurdish National Movement from 2003
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Library
National Identity Discourses in Contemporary Bahdinani Kurdish Poetry in Iraq
Biography
Antonio Negri
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Havin Al-Sindy
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Library
Transnational Migration, Integration, and Identity: A Study of Kurdish Diaspora in London
Biography
Ayub Nuri
Archaeological places
Cendera Bridge
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Jasmin Moghbeli
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Biography
Abdullah Zeydan
Library
Importing Educational Services from Finland to Kurdistan
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Articles
An Illusory Unity Understanding the Construction of Kurdish Political Identity
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
KHAIRY ADAM
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Biography
Shilan Fuad Hussain
Library
Identity, Politics, Organization: A Historical Sociology of the Democratic Party of Iranian Kurdistan and the Kurdish Nationalis
Archaeological places
Hassoun Caves
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Folders
Articles - Content category - Culture Articles - Country - Province - Kurdistan Articles - Language - Dialect - English Articles - Publication Type - Born-digital Articles - Content category - Al-Anfal & Halabja Articles - Document Type - Original language Articles - Country - Province - South Kurdistan Articles - Cities - Halabja Biography - Gender - Male Biography - Nation - Foreigner

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 1.156 second(s)!