Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
Kurdish aspirations and the interests of the UK
17-09-2024
Hazhar Kamala
Biography
Zehra Doğan
16-09-2024
Hazhar Kamala
Library
THE KURDS IN ERDOG˘ AN’S TURKEY
15-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Constructing Kurdistan: Cross-Border Kurdish Relations and Ethnic IdentityEthnic Identit
11-09-2024
Hazhar Kamala
Library
“The Reality of Intra-Kurdish Rivalry Undermines the Notion of Pan- Kurdish Nationalism”
11-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Corruption and integrity challenges In the public sector of Iraq
08-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurds in China\'s Belt and Road Initiative
08-09-2024
Ziryan Serchinari
Library
Over-Stating the Unrecognised State? Reconsidering De Facto Independent Entities in the International System
07-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Cultural Crossroads in the Middle East
07-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Water Governance in Iraq
06-09-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles
  537,318
Images
  109,734
Books
  20,250
Related files
  103,949
Video
  1,535
Language
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,764
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,947
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,998
عربي - Arabic 
30,673
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,081
فارسی - Farsi 
9,731
English - English 
7,554
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,686
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Group
English
Biography 
3,153
Articles 
1,934
Library 
1,910
Documents 
177
Image and Description 
77
Martyrs 
64
Publications 
49
Archaeological places 
44
Parties & Organizations 
36
Maps 
26
Genocide 
21
Clan - the tribe - the sect 
18
Artworks 
17
Places 
9
Statistics and Surveys 
5
Miscellaneous 
4
Video 
2
Offices 
2
Poem 
2
Womens Issues 
1
Environment of Kurdistan 
1
Dates & Events 
1
Quotes and Phrases 
1
Repository
MP3 
324
PDF 
31,323
MP4 
2,531
IMG 
201,063
∑   Total 
235,241
Content search
Biography
Hasret Gültekin
Library
Report on sexual violence a...
Biography
Lisa Calan
Library
After all, they were only c...
Library
38 Years of Armed Struggle ...
بنچینەکانی دەوڵەت و دەوڵەتی کوردستان
We summarize and classify information in both thematic and linguistic terms and present it in a modern way!
Group: Articles | Articles language: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
1 Vote 4
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
پ. د. #فوئاد حەمە خورشید#

دەوڵەت، یان ئەوەی لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا بە دەوڵەتی نەتەوەیی ناسراوە، بریتییە لە قەوارەیەک کە سرووشتێکی یاسایی هەیە و، لە سایەی یاسای نێودەوڵەتیی کلاسیکدا خاوەنی چەند ماف و ئەرکێکە، هەروەک ئەوەی لە پەیماننامەی مۆنتیڤیدیۆ-دا هاتووە کە ئەم پەیماننامەیەش لە 26/12/1933 لە ئۆرۆگوای واژۆ کراوە و مەرج و بنچینە پێویستەکانی پێکهێنانی دەوڵەتی بەم مەرجانەی خوارەوە دیاری کردووە: (1)
1. دانیشتووانێکی هەمیشەیی.
2. خاک (نیشتمان) ێکی دیاریکراو.
3. بوونی حکومەتێک کە توانای کۆنتڕۆڵکردنی ڕاستەقینە (سەروەری) ی بەسەر خاکەکەیدا هەبێت.
4. توانای درووستکردنی پێوەندیی نێوەدەوڵەتی هەبێت.
ئەمەش بەو مانایە دێت کە دەوڵەت لەسەر بناغەی جوگرافی و مرۆیی و جیوپۆلەتیکی دادەمەزرێت.
نە لە جوگرافیای سیاسی و نە لە زانستە سیاسییەکاندا، پێناسەیەکی دیاریکراو نییە بۆ دەوڵەت کە هاوڕایی لەسەر بێت، بەڵکوو دەیڤید ئیستۆن ئەوەی بەدی کردووە کە (140) پێناسە کراوە بۆ دەوڵەت، ڕەنگە لەوەش زیاتر بێت، کە ئەم پێناسانەش لە ماناکانیاندا جیاوازن، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ جیاوازیی بیروبۆچوون و ئایدیۆلۆژیا و بنەڕەتە فکری و سیاسییەکانی خاوەنی ئەو پێناسانە. (2) بەڵام لەسەر ئاستی جیهانی دەوڵەت وا پێناسە دەکرێت کە (یەکەیەکی سیاسیی سەربەخۆیە، دەسەڵاتی بە سەر هەرێمێکدا هەیە کە دانیشتووانێکی هەمیشەیی هەیە و، خودان دەسەڵاتێکی سەروەری تەواوە بە سەر کاروبارە ناوخۆیی و دەرەکییەکانیەوە.) (3)
لە فەرهەنگی پێوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا هاتووە کە دەوڵەت چەمکێکی یاساییە بۆ گرووپێکی کۆمەڵایەتی کە لە خاکێکی دیاریکراودا نیشتەجێ دەبن، لە سایەی دامەزراوەیەکی سیاسیی گشتی و حکومەتێکی کارادا ڕێکخراوە، دەوڵەتیش لە ڕووی یاساییەوە ئەو کاتە دێتەئاراوە کە ئەندامانی دیکەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دانیپێدا دەنێن. (4) بەڵام سپراوت دەڵێت: دەوڵەت بریتییە لە ڕێکخستنێکی سیاسی، کۆمەڵایەتی، یاسایی تەواوکار بۆ گرووپێکی مرۆیی، کە چەند خەسڵەتێکی گشتی و هاوبەشی هەیە وەک: دانیشتووان، حکومەت، ئابووری و کەلتووری نەتەوەیی، دەوڵەتێک نییە بە بێ بوونی ئەم خەسڵەتانە. (5)
ئەمە لە کاتێکدا هەر یەکە لە (چاندەر) و ( ئارورا) ئاماژە بەوە دەکەن کە سێ توخمەکەی سیستمی دەوڵەتی نەتەوەیی هاوچەرخ کە بناغەی سیستمە نێودەوڵەتییەکە پێکدەهێنن، هەر لەسەردەمی دەوڵەتی نەتەوەییەوە، بریتین لەسەروەری و یەکپارچەیی خاک و یەکسانبوونی دەوڵەتان لە ڕووی یاساییەوە. لای ئەوان سەروەری بە واتای ئەوەی حکومەتەکان بریتین لەو یاسا باڵایەی کە دەسەڵاتەکان لەسەر خاکەکەیان درووستی دەکەن، بەو مانایە کە چەمکی سەروەری لای ئەوان بریتییە لە دەسەڵاتی باڵای دەوڵەت کە مافی ئەوەی پێدەدات پەیماننامە و ڕێککەوتنی نێودەوڵەتی ئەنجام بدات و داوای مافەکانی بکات بە چەشنی دەوڵەتە سەربەخۆکانی دیکە بە چاوپۆشین لە قەبارەی دەوڵەت و ژمارەی دانیشتووانەکەی و هێزی سوپاکەی و سەروەتە سرووشتییەکانی، هەموو دەوڵەتێک لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا یەکسانە لە ماف و ئەرکەکاندا. (6)
بناغەی بنیادنانی دەوڵەتی نەتەوەیی
پەیماننامەی ویستڤالیای واژۆکراو لە ساڵی 1648 لەنێوان هێزە ئەوروپییەکاندا، کە کۆتایی بە جەنگی ئایینی سی ساڵەی ( 1618-1648) نێوان دەوڵەتە ئەوروپییەکان هێنا، بە یەکەم بناغەی ئەو سیستمە نێودەوڵەتییەی ئێستا دادەنرێت کە لەسەر بنەمای سەروەری دەوڵەتی نەتەوەیی و دەستوەرنەدان لە کاروبارەکانی دەوڵەتانی دیکە دامەزراوە، کە دانی بە دەسەڵاتی حکومەتی دەوڵەتدا ناوە پتر لەو دەسەڵاتە ئایینیەی کە لە سیستمەکانی پێش پەیماننامەکەدا لە ئارادا بوو، بەو پێودانگەی کە تەنیا بە بوونی دەسەڵات و سەروەری دەسەڵات نیزام دێتەئاراوە، هەروەها ئازادییەکان بە بێ بوونی هەیمەنەی- ئەو دەسەڵاتە- ناچەسپێن. (7) بەم شێوەیە دەوڵەتی نەتەوەیی جێی ئیمپراتۆریەتە دەرەبەگایەتییەکانی گرتەوە.
سەروەریی دەوڵەت
کلاسنەر دەڵێت: دەوڵەت بریتییە لە شوێن (8) . شوێن، یان هەرێم تەوەری بایەخپێدانی جوگرافیای سیاسی و سەرکەوتنیەتی لە توێژینەوەی دەوڵەتی نەتەوەیی هاوچەرخ کە لەسەر بنەماگەلێکی نەتەوەیی دامەزراوە. کە بریتییە لە گرنگترین شێوازی حکومڕانی کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ چوار سەدە پێش ئێستا، کە دەرهاویشتەکەی لە ئەوروپا بریتی بوو لە سیستمی فیدڕاڵی بە شێوازی (regnum) یان سەروەری بۆ کەسێک دەگەڕێتەوە و، هەنگاو بە هەنگاو گۆڕدرا بۆ چەمکی (dominium) واتە سەروەری نیشتمانی، یان نەتەوەیی، ئەمەش بە واتای ئەوەی لەبری ئەوەی دانیشتووانەکەی ملکەچی سەروەریی کەسی بن (پاشا، یان دۆک، یان ئەمیر) دەچنە ژێرباری سەروەریی دەوڵەت، یان حکومەتەکەیەوە، واتە بۆ ناسنامەی هەرێمایەتی سیاسیی دەوڵەتەکە. (9)
ئەو بناغە جیوپۆلەتیکییەی کە پەیماننامەی ویستڤالیا بۆ سیستمی نێودەوڵەتی دایناوە بەوەی کە نابێت دەوڵەتێک دەستێوەردان لە کاروبارە ناوخۆییەکانی دەوڵەتانی دیکەدا بکات، خەسڵەتێکی نوێی دیاری کرد کە پێشتر لەنێو دەوڵەتاندا لە ئارادا نەبوو، کە ئێستا پێی دەوترێت: «سەروەری» و هەموو دەوڵەتە هاوچەرخەکان خاوەن سەروەرین. (10) بیرۆکەی سەروەری درێژ بۆوە بۆ ئەوەی ئاماژە بێت بە سەربەخۆیی تەواوی دەوڵەت لە کاروبارە دەرەکییەکان و کاروبارە ناوخۆییەکانیدا.
واتە دەسەڵاتی باڵا و ڕەهای دەوڵەت بەسەر هەرێمە جوگرافیەکەیدا. (11) هەروەها ئەمەش مانای پێدانی ئازادی تەواوە بە دەوڵەت لە پێوەندییەکانیدا لەگەڵ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەمەش مانای سەربەخۆییە. (12) لەو ڕوانگەیەوە دەوڵەتی نەتەوەیی لە پەیماننامەی وستڤالیاوە قەوارەی باڵادەستە لە سیستمی نێودەوڵەتی و پێوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا بەهۆی ئەو هێزەی کە چەمکی سەروەری هەیەتی. لەبەر ئەوەی دەسەڵاتی ڕەها و سەربەخۆیی تەواوی –بە دەوڵەت- بەخشی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و لە پێوەندیدا بە کاروبارە دەرەکی و ناوخۆییەکانەوە، ئیدی ئەو دەوڵەتە نوێنەرایەتی خەڵک بکات، یان حکومەتێکی داپلۆسێنەری دیکتاتۆری بێت. (13) کە وابێت سەروەری بووە تاکە هێزێک کە بتوانێت یەکێتی سیاسی دەوڵەت بێنێتەدی، کە لەبەرانبەریدا هاووڵاتیەکانی تەنیا ملەکەچی و گوێڕایەڵی بۆ دەکەن، بەو پێیە، سەروەری واتا دەسەڵات.
ئەندامێتیی دەوڵەت لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا
لە ماددەی چواری میساقی نەتەوە یەکگرتووەکاندا هاتووە کە (14)
یەکەم: ئەندامێتی لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا ڕێگەپێدراوە بە سەرجەم ئەو دەوڵەتانەی دۆستی ئاشتین و، خۆیان پابەند دەکەن بەو ئیلتیزاماتانەی لە میساقی نەتەوە یەکگرتووەکاندا هاتووە، کە کۆمەڵەی نەتەوەکان پیێوایە دەتوانێت ئەم ئیلتیزاماتانە جێبەجێ بکات و پەرۆشە بۆیان.
دووەم: قبووڵکردنی هەر دەوڵەتێک لەم دەوڵەتانە لە ئەندامێتی نەتەوە یەکگرتووەکاندا بە بڕیارێکی کۆمەڵەی گەلان دەبێت، ئەویش لەسەر بنەمای ڕاسپاردەی ئەنجومەنی ئاساییش.
نەتەوە یەکگرتووەکان نە حکومەت و نە دەوڵەتە، بۆیە دەسەڵاتی ئەوەی نییە دانبنێت بە دەوڵەتاندا، بەڵکوو ئەمە تەنیا لە دەسەڵاتی دەوڵەت و حکومەتەکاندایە، بەڵام توانای بە ئەندام وەرگرتنی دەوڵەتی نوێی هەیە، یان قبووڵکردنی بەڵگەنامەی ڕێگەپێدانی نوێنەرانی حکومەتە نوێیەکانی هەیە، ڕێکارە پیادەکراوەکانیش بۆ پێشکەشکردنی ئەندامێتی بریتین لە: (15)
1. دەوڵەتەکە داواکارییەک پێشکەش بە سکرتێری گشتی دەکات، لەگەڵ نامەیەکدا کە داواکاری ڕەسمی لەو بارەوە لەخۆدەگرێت.
2. ئەنجومەنەکە لە داواکارییەکە دەڕوانێت و، پێویستە داواکارییەکە 9 دەنگی بەڵێ لە کۆی 15 دەنگەکەی ئەنجومەنەکە بەدەست بهێنێت، بەو مەرجەی هیچ ئەندامێکی هەمیشەیی لە دژی داواکارییەکە دەنگ نەدات.
3. دوای ڕاسپاردەی ئەنجومەنەکە بە قبووڵکردنی داواکارییەکە ڕەوانەی کۆمەڵەی گشتی دەکرێت کە دەبێت لەوێدا دوو لەسەر سێ –دەنگەکان- بەدەست بهێنێت.
4. ئەندامێتی لە ڕێککەوتی پەسەندکردنی بڕیارەکەوە بەرکار دەبێت.
شێوە و قەبارە و ژمارەی دانیشتووانی دەوڵەت
لە یاسای نێودەوڵەتیدا مەرجێکی دیاریکراو نییە بۆ شێوەی دەوڵەت، یان قەبارەکەی (ڕووبەرەکەی) یان ژمارەی دانیشتووانەکەی، مودی دەڵێت: «پێوەرگەلێکی سرووشتی چەقگرتوو نییە بۆ شێوەی دەوڵەت و سرووشتە جوگرافییەکەی، بەڵکوو تاکە پێوەر بۆ حوکمدان لەسەر پێگەیشتوویی دەوڵەت بریتییە لەوەی تا چەند دانیشتووانەکەی سەروەری ئەو دەوڵەتە قبووڵ دەکەن، لە ڕێگای ئەو دەسەڵاتەی هەیەتی بۆ دانان و جێبەجێکردنی یاساکان.) (16)
لە جیهانی ئێستادا 196 دەوڵەتی سەربەخۆ ئەندامن لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا، بەڵام ئەم دەوڵەتانە جیاوازن لە یەکتری لە ڕووی ئەم ڕواڵەتە جوگرافیانەوە، بەو پێودانگە لە پرسی پەیوەست بە دەوڵەت بووندا بە هیچ شێوەیەک ڕووبەری خاکەکەی لەبەرچاو ناگیرێت- واتە هەر چەندە ڕووبەرەکەی گەورە، یان بچووک بێت-، دەوڵەتگەلێک هەن ڕووبەرێکی مەزنیان هەیە وەک ڕووسیا کە ڕووبەرەکەی دەگاتە (17 ملیۆن) کیلۆمەتر دووجا، دەوڵەتی دیکەش هەن ڕووبەریان بچووکە وەک بەحرەین کە ڕووبەرەکەی دەگاتە (667) کیلۆمەتر دووجا.
هەروەها ژمارەی تاکەکەسەکانی ئەو نەتەوە، یان میللەتەش ڕەچاو ناکرێت کە دەیەوێت بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات لە دەوڵەتێکی سەربەخۆدا، ژمارەی دانیشتووانی چین (1400 ملیۆن) کەسە، بەڵام ژمارەی دانیشتووانی ڤاتیکان تەنیا (799) کەسە. هەروەها شێوەیەکی ئەندازەیی دیاریکراو نییە بۆ نەخشەی ئەو دەوڵەتەی بە سەربەخۆیی دەگات، هیچ یەکێک لەمانە مەرجی پێشوەخت، یان پێویست نین بۆ درووستبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی.
دەوڵەتی کوردستان لە جوگرافیای سیاسیدا
کەواتە ئایا ئەم پێوەر و بنەمایانە بەسەر گەلی کوردستان و نیشتمانەکەی جێبەجێ دەبن؟ بواری نکۆڵیکردن نییە لە بوونی نەتەوەیەکی دێرین و گەورە و یەکگرتوو لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، کە نەتەوەی کوردە و خاوەنی وڵاتێکی شاخاوییە بە درێژایی زنجیرە چیاکانی زاگرۆس و ...تۆرۆس و هەر لە بەرەبەیانی مێژۆوەوە کردوویەتە نیشتمانی خۆی و لەسەروەختی نەمانی ئیمپراتۆریەتی میدییەکانەوە لە ساڵی 550ی پێش زایینەوە تا ئێستا لە بەربەرەکانێی داگیرکەراندایە لە پێناو بەدەستهێنانی قەوارەیەکی سیاسی سەربەخۆ بە چەشنی نەتەوەکانی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان. شۆڕشە کوردییە یەک لە دوای یەکەکانیش لە بەشە جیاوازەکانی کوردستان گوزارشتن لە داواکردنی ئەم مافە زەوتکراوە.
پێوەرە جوگرافییەکانی دەوڵەتی کوردستان:
1. هەرێم، یان شوێن:
کە بریتییە لە کوردستان، واتە نیشتمانی نەتەوەیی کورد کە کورد وەک گرووپێکی ڕەگەزی و ئیتنی یەکگرتوو تێیدا نیشتەجێن و دەکەوێتە نێوجەرگەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە و ڕووبەرەکەی دەگاتە (500، 000) کیلۆمەتری چوارگۆشە (17) و لە ڕووی جوگرافییەوە درێژ دەبێتەوە و ئەو سێگۆشەیە پێکدەهێنێت کە کەنداوی عەرەبی و دەریای ناوەڕاست و هەرێمی قەوقاز بە یەک دەگەیەنێت. لە نەخشەی هاوپێچی کوردستان بڕوانە، ئەدموندز دەڵێت: کوردستان هەرێمێکە کوردی تێدا نیشتەجێیە وەک گرووپێکی پێکەوەپەیوەست کە زۆربەی دانیشتووانەکەی پێکدەهێنن، لە ڕۆژگاری ئێستاشدا دابەش بووە لەنێوان ئێران و تورکیا و ئێراق و سووریا، لەگەڵ ناوچەگەلێکی کوردی لە (باشووری قەوقاز) (18) .
2. گەل، یان دانیشتووان:
گەلی کورد یەکێکە لە دێرینترین گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لویس دەڵێت: «لەنێو سەرجەم کەمینە زمانەوانی و ئیتنییە گرنگەکاندا، تەنیا کورد لەنێو جەرگەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ماوە و بەڵگەی هەیە لەبارەی بوونی ئەوانەوە لەسەردەمە کۆنەکانەوە. (19) ئەوەی پەیوەست بێت بە ژمارەی کوردەوە، ئەوا سەرەڕای ئەنجامنەدانی هیچ سەرژمێرییەک لەلایەن حکومەتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە بۆ کوردی وڵاتەکانیان، ئەوا مەزەندەی سەرچاوە جیاوازەکان ئەوەیە کە ژمارەی کورد لەنێوان 20 بۆ 30 ملیۆن کەس بێت، ئەگەر زیاتریش نەبێت. کە بەرکار بێبەش بوون لە مافە زەوتکراوەکەیان بۆ درووستکردنی دەوڵەتی سەربەخۆیی خۆیان.»
3. دەسەڵات، یان سەرکردایەتی:
لە ئێستادا و بەهۆی دابەشکردنی زۆرەملێی کوردستان و گۆڕینی بۆ چوار پارچە لەنێو چوار دەوڵەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، قورس بوو بۆ گەلی کورد کە تاکە سەرکردایەتییەکی هەبێت و ڕابەڕایەتی گەلی کورد و خەباتەکەی لە کوردستانی گەورەدا بکات، ئەمەش یەکێکە لە هۆکارەکانی دواکەوتنی لە بواری سیاسیدا، بەڵام لەگەڵ ئەم حاڵەتەشدا دەکرێت بە چەشنی دەوڵەتە عەرەبییەکان دەوڵەتێکی کوردی لە یەکێک لە هەرێمەکانیدا درووست بکرێت، ئەگەر هاتوو پێگەیشتوویی و کامڵبوونی سیاسی لە یەکێک لەو هەرێمانەدا گەیشتە ڕاددەیەک کە ئیدارەی ئەو هەرێمە هەڵبستێت بە ئەنجامدانی ئەرکەکانی دەوڵەت.
بۆنین دەڵێت: «کورد و کوردستان یەکەیەکی ئیتنی کلاسیکی پێکدەهێنن، بەڵام ئەوان لە ئێستادا بەم شێوەیە نین، لە ئێستادا کوردستان چەند بەشێکی گەورە لە تورکیا و ئێران و ئێراق و سووریا پێکدەهێنێت، زۆرێک لە سیاسەتە ڕەسمییەکانی ئەو چوار حکومەتەش لە ئاست کورددا لەسەر بنەمای ترس لە یەکبوونی ئیتنی کورد دامەزراون، ئەمەش بە مانای ترس دێت لە بوونی کوردستانی گەورە. هۆکاریشی ئەوەیە کە هەموو ئەم دەوڵەتانە بەرهەڵستی بوونی دەوڵەتی کوردی سەربەخۆ دەکەن، تەنانەت ئەگەر لەسەر هەر پارچەیەک لە پارچەکانی کوردستان دابمەزرێت.» (20)
ئەگەری ڕاگەیاندنی دەوڵەتی کوردستان لە یەکێک لە هەرێمەکانی کوردستانی گەورەدا
لە ئێستادا لە کوردستانی باشوور حکومەتێکی فیدڕاڵی هەیە کە بە ئەرکەکانی دەوڵەتێکی نیمچە سەربەخۆ هەڵدەستێت لە پێوەندی بە کاروبارە ناوخۆییەکانی و ڕێکخستنی پێوەندییە دەرەکییەکانی و کاروبارە ئابووری و ڕۆشنبیرییەکانی، بەو پێیە دەکرێت دەوڵەتێکی کوردی سەربەخۆ لە یەکێک لە هەرێمەکانی کوردستاندا دابمەزرێت، بە چەشنی زۆرێک لەو دەوڵەتە عەرەبییانەی لە دوای جەنگی یەکەمی جیهانی دامەزران.
هەروەک بافیج دەڵێت: «زۆربەی جار سەربەخۆبوونی زۆرێک لە دەوڵەتان بە پلەی یەکەم گرێدراوە بە قەیرانە نێودەوڵەتییەکانەوە، وەک ڕوودانی جەنگ، کە بە زۆری هاوشان دەبێت بە ڕوودانی چەندین گۆڕانکاری و پەرەسەندنی سیاسی و کۆمەڵایەتی.» (21) ، کە ئەمەش بەندە بە هاتنەدی مەرجە بابەتییەکانی دیکەوە لەسەر هەردوو ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی. چونکە ڕاگەیاندنی ئەم دەوڵەتە کوردییە هاوشان دەبێت بە دانپێدانانی دەوڵەتان پێی و بە قبووڵکردنی لە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکاندا.
لە گفتوگۆکانی کۆنفرانسی ئاشتی پاریس لە ساڵی 1919 و لە چوارچێوەی پەیماننامەیەکی واژۆکراو لەگەڵ تورکیا لە سیڤەر لە ڕۆژی 10ی ئابی ساڵی 1920 دانپێدانانی نێودەوڵەتی بە ئەگەری درووستبوونی دەوڵەتێکی کوردی لە هەرێمێکی بچووکدا کە تەنیا لە 17%ی کوردستانی باکوور بگرێتەوە، درووست بوو، کە دوای ساڵێکیش ویلایەتی موسڵی بخرێتەپاڵ، بەڵام ئەم دانپێدانانە نێودەوڵەتییە نەهاتەدی بەهۆی هاوپەیمانێتییەکان و پەرەسەندنە سیاسی و سەربازییەکانەوە کە تاوەکو ساڵی 1923 بەرکار بوو. هاوپەیمانانان پەیماننامەی سیڤەریان لە ساڵی 1920 لەگەڵ حکومەتی سوڵتانە لەکارلادراوەکەدا واژۆ کرد، لەبەر ئەوەی ئەوان حیساباتی خۆیان لەسەر ئەگەری شکستهێنانی کەمالییەکان بنیاد نابوو.
خۆ ئەگەر ئەمە بهاتایەتەدی، ئەوا خەونی ئینگلیز لە درووستکردنی هەردوو دەوڵەتی ئەرمینیا و کوردستان جێبەجێ دەبوو. (22) بەڵام دوای سەرکەوتنە سەربازییەکانی ئەتاتورک لە ئەنادۆڵ، هاوپەیمانان سیاسەتی خۆیان لە ئاست کورددا گۆڕی و ساڵی دواتر پەیماننامەگەلێکی نۆێیان لەگەڵ حکومەتەکەیدا ئەنجامدا، لە 24ی تەمموزی ساڵی 1923دا بەڕیتانیاش پەیماننامەی لۆزانی لەگەڵدا ئەنجامدا، کە بە تەواوەتی ئەو سێ ماددەیەی لە پەیماننامەی سیڤەردا هەڵوەشاندەوە کە پەیوەست بوون بە دەوڵەتی کوردییەوە.
لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەی دەوڵەتی کوردی و ڕازی بوون بە دابەشکردنی کوردستان (بەشە عوسمانییەکەی) بۆ سێ بەش، بەشێکی بخرێتەپاڵ تورکیا و دوو بەشەکەی دیکە بخرێنەپاڵ ناوچەکانی ئینتیدابی هەر یەک لە فەڕەنسا لە سووریا و بەڕیتانیا لە ئێراق. کامەران بەدرخان دەڵێت: «بێگومان، هێزە گەورەکان، کە بێ دوودڵی قوربانییان بە مافەکانی کورد دا و ڕازی بوون بە دابەشکردنی کوردستان بۆ سێ بەش، ئەوانیش بە تەواوەتی بەرپرسن لەوە.» (23)
لەبەر ئەوە گەلی کورد بەرکار بوو لەسەر خەباتکردن و پێشکەشکردنی قوربانیی زیاتر لە پێناو بەدەستهێنانی ئەم مافەدا، لەبەر ئەوەی (بووە قوربانییەک لە قوربانییەکانی کۆنفرانسی ئاشتی و، لەبەر ئەوەی تاکە گەلە کە دەوڵەتی بۆ مسۆگەر نەکرا و لەبەرانبەر داپڵۆسینی ئەو دەسەڵاتانەدا پارێزگاری لە بوونی خۆی کرد. (24)
پاساوەکانی بانگەشەکردن بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان لە هەرێمی کوردستانی باشووردا دوای خراپبوونی بارودۆخە سیاسی و ئابوورییەکانی ئێراق دێت، هەروەها لە دوای خۆدزینەوەی بەغدا لە بەندەکانی دەستوور دێت، ئەو دەستوورەی کە مافەکانی کوردی لە یەکێتییەکی ئارەزومەندانەدا لەگەڵ ئێراق دەستەبەر کردبوو، لەگەڵ گەڕانەوەی –بەغدا- بۆ مومارەسەکردنی سیاسەتی شۆڤێنی و تەعریبکردن لە ئاست کورد و کوردستاندا و پشتگوێخستنی کورد وەک دووەک پێکهاتەی سەرەکی لەم وڵاتەدا، سەرەڕای بڕینی بەشە بودجەی هەرێم و گێچەڵکردنی سەربازی بە ناوچە کوردییەکان، هەموو ئەمانە پاساوی دوژمنکارانەی جددی نەبوونی حکومەتی بەغدا ڕوون دەکاتەوە بۆ پێکەوەژیانی برایانە و هاوبەش لەگەڵ گەلی کورددا و هەڵگەڕانەوەی سیاسەتەکانی بە ئاڕاستەی دوژمنایەتیکردنی ئاواتەکانی گەلی کورد و گەڕانەوە بە کار و کردەوەکانی بۆ سەردەمی دیکتاتۆریەت، کە هەموو ئەمانە پێچەوانەن لەگەڵ دەستوور و سیستمی فیدڕاڵی و شەراکەتی ئارەزوومەندانە لە بەڕێوەبردنی ئەم وڵاتە.
لەوەش زیاتر، بانگەشەکردن بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان لە هەرێمی کوردستانی باشوور دوای داڕووخانی ئەو نەخشە سیاسییە دێت کە پەیماننامەی سایکس-پیکۆ بەرهەمی هێنا لە دابەشکردنی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ناوچەی داگیرکردن و ئینتیداب لەنێو هێزە گەورەکانی ئەو کاتەدا و دواتر درووستکردنی دەوڵەتانی تورکیا و ئێراق و سووریا بە بێ ئەوەی گەلی کورد دەوڵەتێکی هەبێت، هەروەها داڕووخانی بارودۆخە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی ئەم دەوڵەتانە و سەرقاڵ بوونی زۆربەیان بە ململانێی ناوخۆیی و شەڕەکانەوە، پێویستی ئەنجامدانی گۆڕانکاری لەو نەخشەیەدا دووپات دەکەنەوە، لەگەڵ داڕشتنی سنووری نوێ و دووبارە گەڕاندنەوەی مافی زەوتکراوی کورد بۆ درووستکردنی دەوڵەتی کوردستان.



پەراوێز:

1- www.ilsa.org. (Montevidio Convention on the Rights and Duties of States) , Article
2- Stansfield, Gareth R., Iraqi Kurdistan: Political Development and Emergent Democracy, Routledge Curzan, London, 2003, P.14.
3- Fellmann, Jerome D., Human Geography: Landscape of Human Activities, McGraw Hill, Boston, 2005, P.144.
4- Plano, Jack C. and Roy Olton, The International Relations Dictionary, 4th Edition, Longman, Santa Barbara, 1988, P.277.
5-Harold Sprout & Margaret Sprout, (Foundation of International Politics) , D. Van Nostran Co., Toronto, New York, 1963, P.79.
6- Parkash Chander and Prem Arora, (Studies in International Relations) , Cosmos Boothive, New Delhi, 1989,p .10-11.
7- Edgar B. Westey, (The Record of Mankind) , D.C. Heath and Co., Boston, 1954, P.217.
8- Martin Ira Glassner, (Political Geography) , John Wiley & Sons, New York, Chi Chester, 1993, P.35.
([9]) Ibid, P.13.
9- Ibid, P.13
10- Peter J. Taylor, (A Brief Political Geography of State and Governments in the Twentieth Century) , Seminar Paper, University of Newcastle upon Tyne, Dept. of Geography, April, No.56, P.3-4.
11- Daniel Philpott, (Revolutions in Sovereignty: How Ideals Shaped Modern International Relations) , Princeton, Princeton University Press, 2000, P.16.
12- ڕايموند کارفيلد کيتيل، المصدر السابق، ص274.
13- Alan G. Stolberg, (The International System in the 21st Century) , P.122, PDF, Mercury eth2. ch.
14- الأمم المتحدة، (ميثاق الأمم المتحدة والنظام الأساسي لمحکمة العدل الدولية) ، نيويورک، بدون سنة طبع، ص7.
15- عدنان السيد حسين، (نظرية العلاقات الدولية) ، مطبعة سيکو، بيروت، 2003، ص50.
16- أ.أ. موديء، (الجغرافية من وراء السياسة) ، ترجمة: ڕوفائيل جرجس، دار الهلال، القاهرة، بدون سنة طبع، ص21.
17- Memorsndum sur la situation des kurdes et leurs revend ications, paris, 1948,p.6
18- .Edmonds ,C.J., Kurdish Nationalism, Journal of contemporary history, vol.6, No.1,1971, p.87
19- Lewis, Bernard, The shaping of modern Middle East ,Oxford University press,1994,p.19
20- Bonine, Michael E., The Kurds and Kurdistan: A commentionary , Eurasian Geography and Economics, vol.44,No.3-4, July-October,1949,p.243-244
21- بافيج ، کردستان والمسألة الکردية، ترجمة برو ، بدون مکان الطبع، شباط 1978، ص 10
22- لازاريف، م.س. ، المسألة الکوردية 1917-1923، دار الرازي ، لندن، 1991، ص 264
23- Bedrkhan,Kamuran Ali, The kurdish problem, Journal of Royal Central Asian Society, Vol.xxxv1,part.3-4,July- October,2949,pp.243-244.
24- Gottlieb,Gidon, Nations without states, , Foreign Affairs,vol.73no.3,1994,p.104.[1]

Kurdipedia is not responsible for the content of this item. We recorded it for archival purposes.
This item has been written in (کوردیی ناوەڕاست) language, click on icon to open the item in the original language!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
This item has been viewed 578 times
Write your comment about this item!
HashTag
Sources
[1] Website | کوردیی ناوەڕاست | www.gulanmedia.com
Linked items: 7
Group: Articles
Publication date: 17-05-2016 (8 Year)
Content category: Politic
Content category: Political Criticism
Content category: Kurdish Issue
Content category: Geography
Country - Province: Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Sorani
Publication Type: Printed
Technical Metadata
Item Quality: 90%
90%
Added by ( Hazhar Kamala ) on 10-01-2023
This article has been reviewed and released by ( Ziryan Serchinari ) on 22-01-2023
This item recently updated by ( Ziryan Serchinari ) on: 22-01-2023
Title
This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!
This item has been viewed 578 times
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Library
Corruption and integrity challenges In the public sector of Iraq
Archaeological places
Cendera Bridge
Articles
The Elusive Quest for a Kurdish State
Biography
Rez Gardi
Biography
Hafiz Akdemir
Library
THE KURDS IN ERDOG˘ AN’S TURKEY
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
“The Reality of Intra-Kurdish Rivalry Undermines the Notion of Pan- Kurdish Nationalism”
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Articles
Turkey will pay damages to journalist-painter Zehra Doğan
Biography
Huseyin Deniz
Biography
Hanifi Baris
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
Shilan Fuad Hussain
Biography
Lisa Calan
Library
Kurdish aspirations and the interests of the UK
Biography
Zeynep Kaya
Articles
Crisis and Agricultural Change in the Kurdistan Region of Iraq, 1980s–2010s: an Interdisciplinary Approach
Biography
Raman Salah
Articles
Erdoğan and Öcalan Begin Talks
Archaeological places
Hassoun Caves
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Library
Constructing Kurdistan: Cross-Border Kurdish Relations and Ethnic IdentityEthnic Identit
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Issam Aziz Sharif
Articles
Britain, Iraq, and the Politics of Genocide: The 1963 Ba’ath Government Campaign Against the Kurds

Actual
Biography
Hasret Gültekin
07-05-2022
Hazhar Kamala
Hasret Gültekin
Library
Report on sexual violence against women and girls committed by ISIL in Iraq
06-12-2023
Hazhar Kamala
Report on sexual violence against women and girls committed by ISIL in Iraq
Biography
Lisa Calan
04-08-2024
Hazhar Kamala
Lisa Calan
Library
After all, they were only children
13-08-2024
Hazhar Kamala
After all, they were only children
Library
38 Years of Armed Struggle of the PKK in Kurdistan
05-09-2024
Hazhar Kamala
38 Years of Armed Struggle of the PKK in Kurdistan
New Item
Library
Kurdish aspirations and the interests of the UK
17-09-2024
Hazhar Kamala
Biography
Zehra Doğan
16-09-2024
Hazhar Kamala
Library
THE KURDS IN ERDOG˘ AN’S TURKEY
15-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Constructing Kurdistan: Cross-Border Kurdish Relations and Ethnic IdentityEthnic Identit
11-09-2024
Hazhar Kamala
Library
“The Reality of Intra-Kurdish Rivalry Undermines the Notion of Pan- Kurdish Nationalism”
11-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Corruption and integrity challenges In the public sector of Iraq
08-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurds in China\'s Belt and Road Initiative
08-09-2024
Ziryan Serchinari
Library
Over-Stating the Unrecognised State? Reconsidering De Facto Independent Entities in the International System
07-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Cultural Crossroads in the Middle East
07-09-2024
Hazhar Kamala
Library
Water Governance in Iraq
06-09-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles
  537,318
Images
  109,734
Books
  20,250
Related files
  103,949
Video
  1,535
Language
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
305,764
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,947
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,998
عربي - Arabic 
30,673
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,081
فارسی - Farsi 
9,731
English - English 
7,554
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,686
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Group
English
Biography 
3,153
Articles 
1,934
Library 
1,910
Documents 
177
Image and Description 
77
Martyrs 
64
Publications 
49
Archaeological places 
44
Parties & Organizations 
36
Maps 
26
Genocide 
21
Clan - the tribe - the sect 
18
Artworks 
17
Places 
9
Statistics and Surveys 
5
Miscellaneous 
4
Video 
2
Offices 
2
Poem 
2
Womens Issues 
1
Environment of Kurdistan 
1
Dates & Events 
1
Quotes and Phrases 
1
Repository
MP3 
324
PDF 
31,323
MP4 
2,531
IMG 
201,063
∑   Total 
235,241
Content search
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Library
Corruption and integrity challenges In the public sector of Iraq
Archaeological places
Cendera Bridge
Articles
The Elusive Quest for a Kurdish State
Biography
Rez Gardi
Biography
Hafiz Akdemir
Library
THE KURDS IN ERDOG˘ AN’S TURKEY
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
“The Reality of Intra-Kurdish Rivalry Undermines the Notion of Pan- Kurdish Nationalism”
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Articles
Turkey will pay damages to journalist-painter Zehra Doğan
Biography
Huseyin Deniz
Biography
Hanifi Baris
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
Shilan Fuad Hussain
Biography
Lisa Calan
Library
Kurdish aspirations and the interests of the UK
Biography
Zeynep Kaya
Articles
Crisis and Agricultural Change in the Kurdistan Region of Iraq, 1980s–2010s: an Interdisciplinary Approach
Biography
Raman Salah
Articles
Erdoğan and Öcalan Begin Talks
Archaeological places
Hassoun Caves
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Library
Constructing Kurdistan: Cross-Border Kurdish Relations and Ethnic IdentityEthnic Identit
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Issam Aziz Sharif
Articles
Britain, Iraq, and the Politics of Genocide: The 1963 Ba’ath Government Campaign Against the Kurds

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 0.656 second(s)!