د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى*
د سەروبەندێ بدووماهیهاتنا جەنگێ #داعش#ێ (ئەوا هندەک ژ شەرما خوە دبێژن فلمەکێ سەختەیە و بخۆ نەوەسایە، بەلگە ژى پەیدابوونا جۆرەکێ دیترێ هاوکۆفێن وانە ب ناڤێ حەشدا شەعبى، نەیا بەرئاقلە ئەڤ هەمى فلمێن ساختە ئێک ل دووڤ ئێک بهێن دروستکرن، بەلکۆ ئەڤە زادەى مێنتالیتە و عەقلێ وەلات و تاخمێن دەمارگیرێن دەڤەرێ یە و کوردستان قۆربانیێ وان تاخمانە)، ماوەک بەرى نۆکە هندەک دەیک، دەیکێن گەنجێن سەرداچوویێن وەلاتەکێ بندەست ب ناڤێ چێچێن (чечен) یان ئه و ل نک خەلکى ژ هەمیان پترتر دهێت نیاسین ب شیشان و عەرەبیە، ل وەلاتێن دەڤەرێ ل کۆڕ و کچێن خوە دگەڕهان، یێن د ناڤ ڕێزێن ڕێکخراوەکا خوینمێژا تیرۆریستیا داعشێ دا و هزر دهێتەکرین نەهاتینە کوشتن. ئەڤ کارێ وان دەیکا نەیا سەیرە بەلکۆ ئاساییە و جەگەرگۆشەبوون زەحمەتە و یێ نەدیتى نزانیت. ئەى گەنج و لاوێن چێچێنى ئەڤە مافێ دەیکێن هەوەیە، هەتاکۆ هوون تیرۆرست و سەرژێکەر ژى بن بەلێ هوون زارۆیێن وانن و بۆ وان دەیکا جەگەرن و ئه و نەشێن دەستان ژ هەوە بەردەن.
باشە ما هوون نزانن جەرگێ وان دەیکا ل دو جهان و دو جاران یێ سۆتیە. جارەکێ ئه و زۆرداریا داگیرکەرێن زۆردار و بێ دلۆڤانێن سیاسەتا ڕۆسى ل وان کرین و تاوانێن وان ل ل دژى دەیک و بابێن هەوە مەزنترین تاوانێن مرۆڤاتیێنە، و گۆهێن عەردى و عەسمانى و چیایێن قەفقاسێ چ جاران دەنگێ سەرژێکرنا گەنجان، و پارچەبوونا جەستێ قەهرەمانێن وەلاتێ هەوە یێن ب هەسپێن شەهمۆز ڤە هاتیەن گرێدان و ژێکهاتینە چەلقاندن و یان ئەوێن ساخ ل بن تانکێن لەشکرى هاتینە پەرچقاندن، یان قێریێن کچ و ژن و خووشکێن هەوە یێن کو ل سەردەستێ سەربازێن دڕندێن لەشکرێ سۆر هاتینەکرێتکرن، ژبیرناکەن و وەک ڤیدیۆیەکێ د بۆشاهیا عەسمانى و د بیردانکا فیزیکیا وێ هاتینەپاراستن، هەتا ڕۆژا وا دئێت و لسەر بێگۆنەهیا وان مرۆڤان و تاوانباریا جوینێ دن ببنە چاڤدێر و گەواهى، و چ جاران ژناڤناچن.
بەلێ پا ب مخابنیڤە هەوە ئه و ڕۆژێن ژبیرکرین، چونکى هەکە وەسا نەبایە و وە ژبیرنەکربایە هوون نەدهاتن و هەمان ئه و تاوان دژى خەلکێ دیتر نەدکرن. چەند سالەک تێرخوارن و ڤەخوارنان ل بن دەستهەلاتا سیاسیا نوو و نەخاسمە سەرۆک کۆمارێ چێچێنێ، ئه و ڕۆژ نەهێلانە ل بیرا هەوە. کار گەهشتە هندێ هوون گەنجێن چێچێنى ب گۆتنێن ڕاگەهاندنا وەلاتێن وەهابى و وەهابى پەروەر بهێنەبسەردابرن و پۆل پۆل پشتا خۆ بدەنە وان دەیباب و خویشک و برایان و ب ناڤێ ئاینى بێن ل کوردستانێ و دەڤەرێ هەمان وى تشتێ کرێت ل گەل مە دا بکەن ئەوێ دگەل وە هاتیەکرن. ڕاستى گەلەک شەرمە و بێ عاری یە. مخابن بۆ هەوە هوون ب سانەهى ژ بهایێ مرۆڤبوونێ هاتین شووشتن.
ب هزاران کورد و خەلکێ دیتر ژ ڕۆژئاڤایێ کوردستانا من و بگرە هەتا خانەقینا وێ ب دەستێن چەپەلێن هەوە هاتنە سەرژێکرن و کرێتکرن و کۆشتن و سۆتن و بەرزەکرن. هزاران گەنج ل سپایکەر هەوە بێ گۆنەه و وەکى پەزى ڤەکۆشتن و تام ژ دیتن و بێهنکرنا خوینێ و گۆشتێ مرۆڤان و کەلەخێ وان سەربڕیان وەردگرت، بێى هندێ بیرا هەوە ل دەیبابێن وە بخۆ بێت. هوون بینە ئەگەر ل دووڤ هەوە و ب هێجەتا هەوە تاخمەک دیترێ وەکى هەوە و هەڤڕکێ وە یێن شێعە، بێن و هەمان کارەساتان دووبارە بکەن، وەلا چیە دا داعشێ ژناڤ ببەین. ڕاستى چەندى بۆ بێشەرمیا وە و وان بێتە گۆتن هەر کێمە.
هوون ل نک دلەکى خوە ب پەیرەوێ وى محەمەدێ ئەمین (س) ددەنە زانین یێ کۆشتنا مرۆڤەکێ بێ تاوان ل هەمبەر و وەکى کۆشتنا تەڤ جیهانێ دزانیتن. هەوە چاوا شەرم ژ وى مرۆڤێ مەزن و شانازیا وى نەکر؟ ئه و پەیامبەرێ زانایێ بۆ نەهێلانا ڤێ حەزا بێ وێنە د ناڤ (قەومێ جاهلى) خوە و ژ نەچارى ڕابى ب دەیناندنا قوربانیکرنا گیانەوەران، بەلکو مرۆڤێن وى نەتەوەیێ پاشکەفتى و دڕندە ب دیتنا کارەساتا قۆربانیکرنا گیانەوەران لخوە بزڤڕن و د ژیانا مرۆڤان و بهایێ مرۆڤبوونێ بگەهن و دەست ژ کۆشتن و سەرژێکرنا ئێکدیتر بەردەن.
بێگۆمان ئه و یەزدانێ محەمەدێ ئەمێن باوەرى پێ هەى هەمان ئه و خودایە ئەوێ مووسایێ خودان پرتووکا تەوراتێ، و … و ئەشعیا و …(سلاڤ ل هەمیا بن) هنارتین و ئه و ئەشعیایێ جوهى و ژ دویندەها بەنى ئیسرائیلیان د ناڤ خەلکێ خوە دا دگەڕها و پەیاما یەزدانى بەلاڤدکر:” خەلکینۆ! خوەدا دفەرمۆتن ئەڤە چنە هوون ڤان هەمى قۆربانیان بۆ من دکەن؟ من ئەڤ قۆربانییە ژ وە نەڤێن. ئەز یێ تێر (و بێزار) بیم. ئەز (هێدى) گوهێ خوە نادەم داخوازیێن هەوە (وان دەستێن بۆ دۆعایێ هاتینەبلنکردن)، چونکى دەستێن هەوە بخوینن. هەڕن خوە پاقژ بکەن. هزرێن خراب ژ مەژیێ خوە بهاڤێژن. خرابیا بهێلن. قەنجییا بکن. ڕاستیێ بێژن و مافێ خەلکێ بدەن. پشتەڤانێن مرۆڤێن ستەملێکرى بن. مافێ سێوى نەخۆن. پشتەڤانیێ ل بیژنان بکەن. هینگى وەرن و داخوازییا ژ من بکەن …”
باشە هەکە هەمى پەیامبەرێن دەروون پاقژ هنارتیێ یەزدانێ مەزن و دلۆڤان بن، ئانکۆ بێگۆمان پەیامبەرێ هەوە ژى هەمان ئه و هزروبیرێن ئەشعیاى هەبووینە و بەلگە ژى ب هزاران جاران د قۆرئانێ ئه و هزر دووبارە بووینە، بەلێ پا ئەوێن هوین فێرى سەربڕینا کوردان کرین، هەر ئەون ئەوێن، پشتى وەغەرا داویێ یا وى پەیامبەرێ مەزن و دلۆڤان، دەمێ داگیرکرنا کوردستانێ و وەکى هەوە و گەلەکێن دیتر، فەرموودە و ڕەفتارێن وان پەیامبەران ژبیر و بنپێکرین، و وان هزاران گەنج و قەهرەمانێن وەلاتێ من یێ کو تنێ تاوانا وان بەرگریکرن ژ ئاخ و وەلات و نامووسا خوە بى، سەرژێکرن و وەکى پەزى قەلپدانە عەردى و ڕووبارێن خوینێ ژێ چێکرن.
ئه و سەرکردێن دڕندە و شۆڤینى و دەمارگیر، ئەوێن هوین پەروەردەکرین، نەڤیا قورئانا پاقژ نیشانى هەوە بدەن بەلکو هندەک پرتووک کرنە د مەژیێ هەوە دا دا هوون بەرۆڤاژى پەیاما پیرۆزا محەمەدێ ئەمین (س) و قۆرئانێ و پەیامبەر و پرتووکێن پێشى وان ڕەفتار بکەن و ببنە دڕندێن هۆڤ و سەربڕ و بێ دلۆڤان و ببنە ئالاڤەکێ دەستێ بازرگانێن مرۆڤى و ئاینى.
هوزن ب ناڤێ ئاینى هاتنەخاپاندن و دەزگەهێن سیخۆڕى ل هەمى جیهانێ هوون ڕاکێشان و هاژۆتنە وەلاتێ من، یێ سەد جار داگیر و ستەملێکرى، و بینە خودانێ ئەفسانەیا سەرژێکرنا مرۆڤان، هەوە ڕوویێ گەلەکێن بەرى خوە سپى کر. گەلەک ژ هەوە ئەون یێن ب سەدان گەنجێن وەلاتێ من ژى ل ڤان هەمى سالان ل چێچێن و کوردستانێ و دەڤەرێ و ئەفغانستانێ و جیهانێ خاپاندین و فێرى وێ پەروەردێ کرین و د ناڤ ڕێکخراوێن تیرۆریستیێن وەک جوندۆلنەئیسلام و ئەنسارەلنەئیسلام و …هتد، جهێن وان ڤەکرین و پاشى داینە کۆشتن و قۆربانیکرن و ل وان جهان ژ کیستێ دیبابێن وان کرین و داینە کوشتن و هەکەر هندەک ژى مابن و نوکە خوە د “کەڤلێ مهێ” و ناڤ پارتێن جودا ڤەشارتى و بەلکۆ پلە و پایە ژى هەبن و چاڤەڕێى یێن مەزنتر ژى بن و ب زمانەکێ لۆس و ڕۆهندکێن تیمساحى خوە دلسۆز نیشان ددەن، د ڕاستیدا هەمان باوەرێن تووندهاژۆیێن وەکى هەوە یێن هەین چونکى پەروەردەکریێن قوتابخانا دەمارگیرییا وەک هەوەنە و ل بلندترین پۆستێن کوردستانێ ژى بن نۆکەرییا خوە بۆ وان لایەنێن تیرۆریستى ب ئاغاتیا کوردان نادەن و ل هیڤییا ڕۆژێن خوەنە. ئەوانا هێدى ل سەردەمێن بەرى نوکە وانەیێن خوە یێن ل بارەگایێن دەمارگیریێ وەرگرتین و یێ “گرتى ب شیرى بەر نادەت ب پیرى”!
ئەى گەنجێن چێچێنێ! هەوە چیایێن سەرکێشێن قەفقاسیا و ڕووبارێن زەلال و کانیێن تەزى و دەریایەکێ جوانێ وەک قەزوینا زەنگین، ئاخا بابوکالان یا تژى خێر و زێڕ، و ژ هەمیا ژى کمباختر وەلاتەکێ کەڤنار و شارستانى، پاشى ژى دەیبابێن پیر و پەککەفتى و هەژار، پاشى ژى کچێن شۆخ و شەنگێن وەلاتێ خوە بۆ ڕۆسێن زۆردار و بێ نامووس هێلاین، هزاران ژ وان کچ و ژنێن جوان و بەرکەفتى، ژبەر نەداریێ و بێ زەلامینیێ، و بۆ پەیداکرنا پاریەکێ نانى ل وەلاتێ وە و ل باژێڕێن ڕۆسیایێ و ئەورۆپا و وەلاتێک زەنگینێن عەربى کڕین و فرۆتن و لەشەفرۆشى پێدهێتەکرن، و هوون ل شوونا هندێ ئارامیێ بپارێزن و ل وان دەیباب و خووشک وبرا و ژنان ببنە خودان، و وەکى مرۆڤەکێ خودان بەرپرسیار بەرامبەرى وان بۆ وان کارەکى بکەن و و وەلاتێ خوە ئاڤەدان بکەن و ل هیڤیا ڕۆژەکا گەشا نێزیک بمینن دا وەکى وەلاتێن دیترێن دەوروبەرى خوە تاجیکستان و ئۆزبەکستان و.. ل وى ملى َدەریایێ قەزوین و ئازەربایجان و ئەرمەنستان و گۆرجستان و … ل ڤى ملى، هوون و گەلەک وەلاتێن دیترێن وەکى هەوە ل دەڤەرێ (ئەنگۆشیا، داغستان، ئۆسیتیایا ئالانیان و … هتد) سەرخوەبوونا خوە وەربگرن و ژ زۆردارێن داگیرکەرێ وەلاتێ خوە ڕزگار ببن و ئه و ڕۆژ نەدوورن، ب ناڤێ ئایینى دهێنە خەلەتاندن و نزانن هەر ئەوێن هەوە ب وى ناڤى بەسەردادبەن د کۆچک و تەلارێن زێڕین دا پێ ل سەر پێ د ڕۆنشتینە و پالداى و کچ و خووشکێن هەوە بۆ لەشفرۆشیێ و ب بهایێن مەزن ژ بازرگانێن مرۆڤى و دەزگەهێن سیخۆڕى دکڕن، و هوون بۆ باوەرێن وان خۆ کۆم کۆم ب کۆشت ددەن و دبنە سەربڕ و تیرۆریست. ل دەمەکێ جهێ گەنجێن بەرکەفتى و نەتەوەێن ژیرێن وەکى هەوە باشترین زانینگەهن، نەک بێن و خوە ل سینگێ پێشمەرگێن قەهرەمان و ب ئەزموون بدەن و پاشى وەکى سەگى بهێنە سەکتاندن و ژ کیستێ خوە بچن. بلا ل بیرا هەوە بیت و ژ بیر نەکەن هێزێن گەلەک مەزنتر و زۆردارتر نەشیایە خوە ل بەر هێز و دەست و باسکێن پوان بگریت، ڤێجا گەڕا هندەک ڕویتەکێن وەکى هەوە و یێ تنێ تایا شەڕى هاتیێ و بۆ وان تشتان هاتینە شەڕى یێن هوون بخۆ ژى باش نزانن چینە.
راستى دلێ مە دمینیتە ب گەنجاتیا هەوە ڤە و وان دەیکێن هەژار و دلۆڤان و دلسۆتى، کۆ بۆ مەزنکرنا هەوە ل وى وەلاتێ سار و سەقەم و قەڕەسە و بۆ تێرکرنا زکێ هەوە سال بۆ سال د ناڤ زەڤى و کێلگەهێن تژى دار و بەر دا، شەڤ و ڕۆژا ناسناکەن و کار دکەن و زەحمەتێ دکێشن. دلێ مە بۆ وان کچ و خووشکان دکۆزریت ل شوونا هوون ببنە زەلامەکێ هەتاهەتایى، ئه و هەر چەند ڕۆژان و هەیڤان ل هۆتێل و کابارێت و باژێڕێن گەشتیارى و یان ل مالا کەسەکێ بیانى و نە زەلامێ وان یێ ڕاستین، وەکى دێهلکەکێ مێهڤانێ لەشفرۆشیێنە. جەرگێ مە بۆ هەوە گەنجان دسۆژیت کو هوون ل شوونا ل زانینگەهان بخوینن ل کۆلانێن مۆسکۆ و ئەورۆپایێ تژى چانتێن هەوە پرتووکێن زانستى بن، تژى چەقۆ و خەنجەرن و هوون جاران ژى بۆ ڕێکخراوێن تیرۆریستیێن وەکى ئەلقاعیدە و تالیبان و داعش و …هتد، دەرمانێن، هۆشبەر و سەرخۆشکەر دفرۆشن و بەلاڤدکەن یان ژى ل کوردستانێ و جیهانێ خوە دپەقینن. دلێ مە دمینیتە ب مە بخۆڤە، کو هوون وەسا هاتین تێگەهاندن کافرین و ئاگرپەرێست و مەجووسى و … هتد، ل دەمەکى ل ڤى وەلاتێ پیرۆزێ پیرۆزیا خوە ژ قۆرئانا هەوە وەرگرتى و ل دۆرماندۆرى چیایێ جۆدى، هەر ڕۆژ پێنج جاران دەنگێ بانگى دهێت و هەکە هندەک تێدا نەمۆسلمان بن، بەلێ ئەڤ چەند هزار سالە وان باوەریا ب یەزدانەکێ مەزن و ئێکانە هەى و ژبلى ڤان هەمى تشتان و هێجەتێن هەوە، ئه و مرۆڤن و پاداشت و یان سزادانا وان ژبەر باوەرى و ئایینێ وان ل جیهانا دیتر ژى هەر کارێ وى یەزدانێ دادپەروەرە، ئەوێ د قورئانێ و ل گەلەک جهان دان ب هندێ ددەتن” مرۆڤێن ب ڕەنگ و زمان و گەلێن نەوەک ئێک ئافراندین و….”، نەک یا تە یێ کو تو ژى بەندەیەکى وەک هەر بەندە و مرۆڤەک دیتر.
رۆژا هندێ یا هاتى گەنجێن موسلمانێن چێچێن و ئەنگۆشییا و داغستان و … هتد، بخۆدا بچن، بەلکۆ ئه و ناڤێ ڕەشێ ب سەهم و ترسناکێ بۆ خۆ پەیدا و چێکرى، ب خێرا هەستکرن ب بەرپرسیارەتیێ بەرامبەر ب دەیباب و خووشک و برا و نیشتمانێ خوە وى ناڤى سپى بکەن و بەرامبەر ب مە کوردستانیان ژى دلۆڤانیێ ب دەیباب و زارۆکێن مە ببەن و دلێ تژى برینێ مە بریندارتر نەکەن، و جارەک دیتر دەستێن دەیکێن خوە بگرن و بزڤڕنە وەلاتێ خوە ب خەلکێ و باوەرێن درەوین نەهێنە خاپاندن. کوردستانێ و چێچێن و جیهانێ هند خەمێت مەزنێن هەین هەتا ب تشتۆکێن بەرنەکفتى د مەژیێ پاشکەفتیێ هەوە دا بهێتە شەپلاندن.
*پرۆفیسۆرێ ه. /بسپۆرێ زانستێن سایکۆلۆژى و پەروەردەیى/فاکۆلتییا پەروەردە/ زانینگەها زاخۆ.[1]