د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى*
#زەردەشت#( 660 -583 پ. ز. )پەیامبەر و فەیلەسۆف و ڕیفۆرمخوازێ جڤاکیێ شەهید وەک کانیاڤا ڕەوشتێ بەرزێ مرۆڤایەتی ل سەردەمەکی وەک دیارییەک پێشکەشی شارستانیەتا مرۆڤان دبیتن، کو مرۆڤایەتی گەلەک پێدڤی ب هەبوونا وی بوو. جهێ داخێیە مرۆڤایەتی بگشتی و نەژادێ ئاریایی بتایبەتی ئەڤ پەیامبەرە یێ ژبیرکری و هەکەر هندەک زانا و فەیلەسۆفێن مەزن یێن وەکی فریدریک نیچەی سەرسۆڕمایێ فەلسەفە و ڕێباز و گوتن و کریارێن وییە جهێ حێبەتیبوونێ نینە، چنکو د ڕاستیدا پرەنسیپ و بنەمایێن ئایینێ وی هند بهێز و کارتێکەرن کو هەتا نۆکە ژی شارستانیەتا مرۆڤایەتی جارەک دیتر ل وان بنەما و پرەنسیپان بزڤڕیتن دێ گەلەک ژ ئاریشەیێن مرۆڤایەتی بێی دوو دلی و گۆمان ڕیشەکێش و چارەسەر بن. ڤی پەیامبەرێ شەهید و مەزن و ڕیفۆرمخوازێ جڤاکی و کەلتوَری و ئابووری و فەرهەنگی، و فەیلەسۆفێ هشیار و دلسۆزێ مرۆڤایەتیێ ل وێ قۆناغا تاری، د ناڤ شارستانیەت و نەژادەکی دا سەرێ خوە هەلدا و پەروەردە دبیتن و پێدگەهیتن، کو د ناڤ خەلک و کەلتوَرێن دیتر دا ” خەلکێ نان ب گۆهان دخوارن ” و د گۆپیتکا پاشکەفتنێ دا بوون. ڤی فەیلەسۆفێ مەزن د سێ ڕستە و گوتنێن سادە دا پەیاما پیرۆزا خوە گەهاندە مرۆڤایەتیێ و د وێ باوەرێ دا بوو کو سەرفیرازی و بەختەوەری و سەرکەفتنا تاکی و جڤاکێ و وەلات و شارستانیەتان د ڤان سێ ڕستەیێن فەلسەفی دا مسۆگەر دبیتن:” هزرا باش، ئاخفتنا باش و کریارا باش “. ئەڤ فەیلەسۆفە د هندێ گەهشتبوو کو چ تشتەکێ هندی خرابیێ زیان نەگەهاندینە مرۆڤایەتیێ و شارستانیەتێ و بەرۆڤاژی هیچ تشتەک ژی هندی قەنجیێ مفای ناگەهینیتە مرۆڤایەتیێ. ل سەر ڤێ چەندێ د وی کاودانێ تەژی کەرب و کینە و خرابی و دوژمنایەتی دا ڕادبیتن ب دەستپێکرن ب بزاڤەکا چاکسازی، و بنیاتێ ڕیفۆرمخوازیێ د جڤاکێ و کەلتوَر و ئایین و سیاسەت و ژیانا مرۆڤایەتی دا دکەتە هێڤێنێ کار و بزاڤێن خوە و ڤێ چەندێ بڤان سێ گۆتنێن سادەیێ کو بنیاتێ هەموو چاکسازی و ئاڤاکرنا جڤاکی ل سەر بنەمایێ وان دهێنە دەیناندن، و د گوهێن تاکێ ئاریایی دا دچرپینیتن و دبێژیتن، دا بڤی ڕەنگی نیشان بدەتن و بسەلمینیتن کو بدرێژاهییا دیرۆکا مرۆڤایەتیێ هیچ تشتەکی هندی ” پیسبوونا سایکۆلۆژی “(التلوپ النفسی) زیان نەگەهاندینە کاروانێ ژیانا وی و هیچ تشتەکی ژی هند گۆرزێن کۆژەک ل پەیکەرێ شارستانیەتا مرۆڤایەتی نەداینە. هەتا کو دەیناندنا هندەک کارێن وەکی پێنج نڤێژان ل قۆناغەکا وەسا زووی و پێشی پترتر ژ هەفت سەد سالان بەری ئایینێ مەسیحیەتێ ژی هەر بۆ پاراستنا مرۆڤان بوویە ژ ئاگرێ پیسبوونا سایکۆلۆژی.
وی دزانی چ هنگی و چ نۆکە و چ ئاییندەی، دلپیسی، دلڕەشی، توَندڕەوی، دەمارگیری، نەڤیان، دلڕەقی، زۆرداری و ستەم، چاڤتاریبوون، زێدەخوازی و زێدەگاڤی، کەرب و کینە، و تۆلڤەکرن و. .. هتد، و هزاران ساخلەتێن پیسێن ژ ڤی جوری ئەگەرێن مەزنترین و دژوارترین ئاریشە و جەنگ و نەخوەشی و ململانێ و کێشمەکێشێن مرۆڤایەتیێ بووینە. هەر ڤان ساخلەتێن خراب و کۆژەک و پیس ڕێک ل بەر مرۆڤان بەرزەکرینە و چاڤ لێ تاری کرینە و بەرداینە گیانێ هەڤدوو و سەرا ( مالێ دونیانیێ ) ل هەڤ کرینە دوژمن. زەردەشتێ شەهید دزانیتن ب جێبجێکرنا ڤان سێ بنەمایێن سادە و بسانەهی مرۆڤایەتی دشێتن بسەر مەزنترین ئاریشە و ئاستەنگێن خوە دا زال ببیتن. هەکەر شارستانیەتا مرۆڤایەتی نۆکە ژی دگەلدا بیتن، ل خوە بزڤڕیتن و جارەک دیتر بنیاتێ خوە ل سەر ڤان ڕێنماییان ئاڤا بکەتن هێشتان نەدرەنگە چنکو ” زەرەر لە نیوەشت بگەڕێتن هێشتان زووە و باشە “. جهی َداخێیە ڕێنمایی و گوتارێن دیترێن ئایینێ کەڤنارێ زەردەشتی ل سەر دەستێ داگیرکەرێن کوردستانێ و وەلاتێن ئاریاییان هاتنە سۆتن و ژناڤچوون هەکەر نە ئەڤرۆکە ئه و فەرموودە دابنە هێڤێنێ گەلەک زانیاری و زانست و دەستکەفت و داهینانان بۆ جیهانیان، لێ دیسانێ ژی نۆکە ژی مرۆڤایەتی دشێتن بڕێکا پیادەکرنا ڤان سێ بنەمایێن سادە گەلەک ژ ئاریشەیێن سیاسی، کەلتووری و فەرهەنگی، جڤاکی، پەروەردەیی، ئابووری یێن خوە بسانەهی چارەسەربکەتن، چونکی پەیاما زەردەشتێ پێغەمبەر، وەک کەڤنترین ڕیفۆرمخواز، مەزنترین و ژێهاتی ترین بزاڤە بۆ هەر چاکسازییەکا مرۆڤایەتی و شارستانیەت بخوازیتن ل سەر ئاستێ دەڤەرێ و جیهانێ ئەنجام بدەتن، چنکو ئەڤ ئایینە ژ هەر جۆرە خوە سەپاندن و توَندڕەوی و دەمارگیری و گرژی و خوە بلندزانینێ و گەلەک ساخلەتێن پیسکەرێن سایکۆلۆژی دوورە و تنێ کەسەک دشێتن چاکساز و ڕیفۆرمخواز بیتن کو ژ ساخلەتێن پیسکەرێن دەروونی هاتبیتە پاقژکرن و شویشتن.
*مامۆستایێ ئەکادیمی/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایکۆلۆژی/زانینگەها زاخۆ.[1]
Kurdipedia is not responsible for the content of this item. We recorded it for archival purposes.
This item has been written in (کرمانجی) language, click on icon
to open the item in the original language!
ئەڤ بابەت ب زمانا (کرمانجی) هاتیە نڤیساندن، کلیک ل ئایکۆنا
بکە ژ بو ڤەکرنا ڤی بابەتی ب ڤی زمانا کو پی هاتیە نڤیساندن!
This item has been viewed 1,037 times
Write your comment about this item!